بخشی از مقاله
چکیده:
رودخانه ها یکی از منابع اساسی تأمین آب برای مصارف گوناگون از جمله کشاورزی، شرب و صنعت می باشند. از این رو با توجه به خشکسالیهای اخیر، رشد جمعیت و توسعه شهری و روستائی یکی از وظایف مهم در حیطه محیط زیست حفظ این منابع از لحاظ کمی و کیفی میباشد. رودخانه گوهررود یکی از رودخانه های مهم شهر رشت محسوب میگردد که از کوه های لاکان سرچشمه می گیرد و پس ازعبور از روستای لاکان از ضلع غربی شهر رشت می گذرد. این رودخانه در گذشته بعنوان تفرجگاه و ماهیگیری مورد استفاده قرار میگرفت و علاوه بر آن در مسیر خود آب مورد نیاز به منظور ابیاری مزارع را تأمین مینمود. کاهش آبدهی رودخانه در طی مسیر خود بر اثر برداشتهای روزافزون آب از آن ازیک سو و در عین حال تخلیه پسابهای شهری، صنعتی و کشاورزی به رودخانه از سوی دیگر وضعیت کیفی آن را در وضع موجود به مخاطره افکنده است. علاوه بر تاثیر وضعیت فو ق الذکر بر اکوسیستم منطقه، در نهایت این رودخانه به تالاب وارد گشته و خودیکی از عوامل عمده آلودگی تالاب بین المللی انزلی به شمار می رود . در این راستا مدیریت کنترل کیفیت منابع آبهای سطحی یکی از مهمترین ابزارها دراستفاده صحیح و مناسب از منابع آب موجود میباشد. لذا با توجه به اهمیت رودخانه، در این تحقیق ابتدا وضعیت کیفی این رودخانه مورد بررسی قرار گرفته، سپس منابع آلاینده منطقه شناسایی شده وضمن مکانیابی صنایع آلاینده پیرامون نوع و نحوه ورود آلاینده ها به رودخانه بررسی گردید. در نهایت جهت کاهش آلودگی و افزایش توان خودپالایی رودخانه پیشنهادهایی ارایه گشته است.
واژه های کلیدی: آلاینده، صنایع ،رودخانه ،گوهررود،محیط زیست،احیا،مدیریت
مقدمه:
استان گیلان در شمال ایران و در جنوب غربی دریای خزر واقع شده است . از نظر موقعیت جغرافیایی در محدوده 36 درجه و 34 دقیقه الی 38 درجه و 27 دقیقه عرض شمالی و 48 درجه و 53 دقیقه الی 50 درجه و 34 دقیقه طول شرقی از نصف النهار قرار دارد.
در استان گیلان بیش از 20 رشته رودخانه اصلی ، 4640 دهنه چشمه و 8510 حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق وجود دارد . امروزه کمتر رودخانه ای را می توان در استان گیلان یافت که بر اثر نفوذ و یا نشت فاضلاب ها آلوده نشده باشد. در میان استان ها و مناطق مختلف کشور ما، استان گیلان از لحاظ زیست محیطی وضعیت ویژه ای دارد. در این استان بدلیل بالا بودن سطح آبهای زیرزمینی خطر نفوذ انواع پساب ها و در نتیجه آلوده شدن منابع آب و خاک بیشتر است .
در بیش از 80 درصداز رودخانه های گیلان آلاینده ها از طریق فاضلاب شهری و خانگی سرازیر می شوند. این رودخانه ها تا سه دهه پیشاز آبی زلال و سرشار از انواع آبزیان و ماهیان برخوردار بودند امّا امروزه کمتر رودخانه ای را در گیلان می توان یافت که بر اثر نفوذ و یا نشت فاضلابها آلوده نشده باشد.روند افزایش آلودگی ها، منابع آبی استان گیلان را از نظر کیفی و کمی تهدید می کنند. آلودگی های بی رویه و بی حد و حصر آبهای سطحی نظیر آب رودخانه ها و تالاب ها ، استفاده از سموم شیمیایی در مزارع کشاورزی، برداشت شن و ماسه از بستر رودخانه ها، ریختن زباله ها در داخل و حاشیه رودخانه ها موجب شده است که منابع آبی استان به شدت آسیب ببینند.
تغییر در ماهیت آب های سطحی که بیش از 70 درصد آب شرب استان را تأمین می کنند و آلودگی آبهای زیرزمینی از جمله مشکلاتی هستند که بر نگرانی ها افزوده اند. بدین ترتیب استان گیلان که یکی از بهترین و سالم ترین آب های زیرزمینی و سطحی را در گذشته داشته طی 40 سال اخیر وضعیت منابع آبی آن به بدترین شکل تبدیل شده است.
بدلیل شرایط خاص نزدیکی آبهای سطحی استان گیلان با آبهای زیرزمینی، آلودگی ها با سرعت بیشتری انتقال و انتشار می یابند و رودخانه ها این رگ های حیاتی پرباران ترین استان کشور نیز سال به سال آلوده تر می شوند. یکیدیگر از انواع آلاینده های محیط زیست استان گیلان فاضلاب های صنعتی هستند. به علت نبود آمایش سرزمین و مکان یابی مناسب ، تمرکزواحدهای صنعتی دراستان گیلان درست انجام نشده است و به همین دلیل هرساله شاهد سرازیرشدن پسابهای صنعتی به آب رودخانه ها
ودریاچه ها و مرگ و میر آبزیان هستیم. حداقل از هم اکنون باید برای مکان یابی شهرک های صنعتی این استان چاره اندیشی شود تا از خسارت بیشتر جلوگیری به عمل آید.
سرزمین گیلان و سواحل زیبای آن ارزش اقتصادی، اکولوژیک ، سیاحتی و اجتماعی بسیار بالایی دارد و انتقال زباله ها و آلاینده های شهری از طریق رودخانه ها به سواحلش آسیب می رسانند. بررسیها نشان می دهد که رودخانه های سفیدرود، زرجوب، و گوهر رود رشت از جمله رودخانه های مهم آلوده کشور محسوب می شوند. منابع آلوده کننده این رودخانه ها پسابهای کشاورزی،پسابهای شهری،پسابهای صنعتی،زباله ها میباشند. منابع فوق جریان آبهای ورودی را آلوده ساخته و در بسیاری نقاط علاوه بر از بین بردن موجودات آبزی سبب مهاجرت ماهیان و ازدیاد رشد گیاهان آبزی شده. بیشترین آلودگی این روخانه هادراثر وارد شدن فاضلاب های صنعتی و بهداشتی می باشد.
متراکم شدن جمعیت و فعالیت ها در چند دهه گذشته منجر به افزایش مصرف آب از یک طرف و تولید زیاد فاضلاب و پساب از طرف دیگر شده است، مطالعات اخیر نشان می دهد رودخانه های گوهررود و زرجوب که باید شریان های حیاتی تالاب بین المللی باشد هم اکنون به شاهراه مرگ تالاب بدل شده و با شتابی نگران کننده مواد سمی و زباله های خطرناک بیمارستانی به همراه پساب ها و فاضلاب های شهر رشت را به درون این پهنه آبی می ریزند.
