بخشی از مقاله
چکیده:
محیط زیست انسان از آب، هوا، خاك، انرژي و زندگی تشکیل یافته است.رشد تصاعدي جمعیت،فراورده ها،محصولات و مصرف بیش از حد و بی رویه این فراورده ها خود عواملی هستند که رو سیستم طبیعی محیط در برگیرنده انسان تاثیر می گذارند و در جهت نامطلوب کردن آن مساله آلودگی محیط زیست انسان را موجب می شوند.
با توجه به اینکه منبع اصلی تامین آب شرب براي ساکنین شهر مراغه استفاده از منبع آب سطحی صوفی چاي می باشد که آب این منبع از دامنه هاي کوه سهند سرچشمه گرفته و پس از تجمع در پشت سد علویان و انتقال به تصفیه خانه وارد شبکه آب شرب شهر مراغه می گردد و حدود بیش از 90 درصد آب شرب ساکنین شهر را تامین می کند و منابع آب زیرزمینی این شهر نیز تنها 2 حلقه چاه بوده که در فصول کم آبی و با مصرف تقریبی 10 درصد سالانه، مورد استفاده قرار می گیرد لذا ضرورت بررسی کیفیت منابع آب این شهر که براي شرب استفاده می شوند حائز اهمیت است.
در این تحقیق با بررسی نتایج حاصل از آزمایشات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی منابع آب (سطحی و زیرزمینی) در طول مدت زمان تحقیق در ورودي و خروجی تصفیه خانه و 2 حلقه از چاههاي تامین کننده آب شرب شهر مراغه، نقشه مربوط به کیفیت هر پارامتر در منطقه بدست آمد.
نتایج حاصل از این تحقیق مبین این نقطه است که آب شرب شهر مراغه در مورد اکثر پارامترهاي فیزیکی و شیمیایی، پائین تر از حد مجاز تعیین شده می باشد و در بعضی از پارامترها مثل فلوئور،نیتریت، نیترات، کلسیم، منیزیم، سدیم و... از اختلاف معنی داري برخوردار می باشد که نیاز به بررسی اصولی و مدیریت لازم دارد.
از نظر آلودگیهاي بیولوژیکی نیز در هیچکدام از نمونه هاي آزمایش برداشته شده در مدت زمان تحقیق، مورد میکروبی از نظر کلیفرم کل و کلیفرم مدفوعی مشاهده نگردید.
واژه هاي کلیدي: محیط زیست-صوفی چاي-بیولوژیکی و شیمیایی- کلیفرم-منابع آب
.1مقدمه:
انسان همیشه در مناطقی سکنی گزیده که دسترسی به آب آسان باشد و حتی میتـوان گفـت یکـی از مهمتـرین فاکتورهـاي دخیل در انتخاب محل سکونت به شمار میرود.
در گذشته منابع آب سطحی و زیرزمینی به صورت مستقیم و بدون انجام عملیات تصفیه مورد استفاده قـرار مـی گرفـت. ولـی امروزه با توجه به حجم زیاد آلودگیهاي تخلیه شده به محیط زیست، استفاده از آبها بدون تصفیه مقدور نیست.
علاوه بر آلودگیهاي تخلیه شده به محیط زیست که باعث کاهش دسترسی به منابع آب سالم میگردد، جمعیت دنیا نیـز روز به روز در حال افزایش بوده و این مسئله میزان نیازمندي به آب را به ویژه در سه دهه اخیر افزایش داده است و به ایـن دلیـل مسئله آب امروزه به عنوان یک بحران در سطح دنیا مطرح میباشد.
با توجه به این که روند ساخت و ساز و رشد بیرویه جمعیت تابع برنامه از پیش تعیـین شـدهاي نبـوده و برنامـههـاي تـأمین، انتقال و توزیع آب آن با افزایش جمعیت همگون نبوده است.لذا در اکثر شـهرها از لحـاظ آبرسـانی مشـکلاتی وجـود دارد کـه شهروندان آن کمتر از دشواري ها آگاهی دارند. در شهر مراغه نیز همانند سایر شـهرها ایـن مشـکلات ملمـوس اسـت .در ایـن پژوهش سعی شده است مسائل مربوط به کیفیت آبهاي آشامیدنی،منابع آب زیر زمینی و آب سطحی شهر مراغه مورد مطالعـه و بررسی قرار گیرد.
.2علت انتخاب این موضوع:
با داشتن اطلاعات مربوط به کیفیت منابع آب هر منطقه و انتقال اطلاعات مربوطه بر روي یک نقشه در محیط GIS مـی تـوان پهنه مناسب براي تأمین آب از دیدگاه کیفی را پیشبینی نموده و قبل از هرگونه عملیات اجرائـی و صـرف هزینـه بـراي حفـر چاههاي آب شرب در هر منطقه، محل مناسب چاههاي آب شرب را شناسایی نمود.
.3هدف کلی:
هدف از اجراي این پروژه بررسی وضعیت بیولوژیکی و شیمیایی آب و تهیه نقشه کیفی منابع آب شهرمراغه در محیط GIS و تعیین پهنه مناسب تأمین آب شرب در این منطقه میباشد.
.4اهداف جزئی:
مدیریت مناسب در منابع آب (با دید کمی و کیفی) با تکیه بر اصول صحیح علمی
تعیین حریم بهداشتی چاهها براساس مدل به دست آمده
تعیین حریم بهداشتی منابع آب سطحی جهت جلو گیري از آلودگی حاشیه رودخانه ها و مخازن
.5بهرهبرداري از منابع آب سطحی در محدوده مطالعاتی مراغه :
در کل محدوده مطالعاتی (رودهاي صوفیچاي و چوان چاي) تعداد 79 نقطه برداشت آب از انهارسنتی (آبهاي جاري سطحی) وجود دارد و به میزان 8487 لیتر در ثانیه معادل 134/19 میلیون مترمکعب در سال آب برداشت میشود که قسمتی از آن بدون مصرف واقعی در پایین دستها مجددا به رود عودت داده میشود و بدین ترتیب برآورد واقعی مصرف بسیار مشکل خواهد بود.
.6کاربرد Sقچ :
در پایان میتوان گفت که در اصل GIS به انسان این توانایی را میدهد که بین اطلاعـات توصـیفی و عارضـه روي یـک نقشـه (اطلاعات مکانی) ارتباط برقرار کند و به خلق روابط جدیدي بپردازد که با آنها بتوان به تعیین محلهاي مناسب براي عمـران بیشتر به ارزیابی اثرات زیست محیطی یک عمل به محاسبه حجم محصولات قابل برداشت به تعیین مهمترین محل براي یک کار زیربنایی و جزئی و غیره پرداخت (نوائی، عادلینیا، .(1382
.7سابقه تحقیقات در جهان:
در خصوص و بررسی کیفی و توسعه منابع آب زیرزمینی تحقیقات زیـادي در خـارج و داخـل کشـور انجـام شـده اسـت. ولـی تحقیقی که در آن به بررسی کلیه پارامترهاي کیفی آب در شهر مراغه و ارائه آن به صورت یک مدل کـاربردي صـورت گرفتـه باشد، کاري انجام نشده و چنان چه مطالعاتی هم بر روي منابع آب در این منطقه انجام شده باشد بررسی وضعیت بیولوژیکی و شیمیایی آب بوده است.
.8روش گردآوري اطلاعات:
مراجعه به شرکت آب و فاضلاب شهري استان آذربایجانشرقی و همچنین شهر مراغه به منظور جمع آوري اطلاعات مربوط به منابع آبهاي زیرزمینی و آبهاي سطحی و همچنین نقشه هاي پایه شهر مراغه
مطالعات میدانی این تحقیق شامل نمونه برداري میکروبی و شیمیایی
مراجعه به سازمان نقشه برداري استان آذربایجانشرقی جهت تهیه نقشه هاي پایه شهر مراغه
.9منابع اصلی آب، منطقه مراغه:
.9-1آب سطحی:
اصلی ترین منبع آب منطقه مراغه را می توان رودخانه صوفی چاي دانست که از دامنه هاي جنوبی کوه سهند سرچشـمه مـی گیرد و از درون دره اي گذشته و در انتها به دشت ساحلی بناب رسیده و به دریاچه ارومیه می ریزد.سد مخزنی علویان بر روي رودخانه صوفی چاي در شمال باختري شهر مراغه احداث شده که از آن براي مصارف شرب شهر مراغـه و آبیـاري اراضـی دره صوفی چاي تا دشت ساحلی بناب بهره گیري می شود.
9-1-1لشتصفیه خانه آب علویان:
تصفیه خانه آب علویان تنها تصفیه خانه آب شرب شهر مراغه می باشـد کـه میـزان بعضـی از پارامترهـاي شـیمیایی ورودي و خروجی این تصفیه خانه در فصل بهار سال 1390 به شرح جدول زیر می باشد.
