دانلود مقاله بیماری های مشترک بین انسان وحیوان

بخشی از مقاله

بیماری های مشترك بین انسان وحیوان
محیط زندگی مشترك با حیوانات، بیماری های مشتركی را رقم می زند كه از آن با عنوان بیماری های مشترك بین انسان و دام نام می برند. در این میان بیماری های نوپدیدی نیز وجود دارند كه مداخله انسان ها در طبیعت، گاه به آن دامن می زند. محیط زندگی مشترك با حیوانات، بیماری های مشتركی را رقم می زند كه از آن با عنوان بیماری های مشترك بین انسان و دام نام می برند. در این میان بیماری های نوپدیدی نیز وجود دارند كه مداخله انسان ها در طبیعت، گاه به آن دامن می زند.

برخی از آنها می توانند چنان فاجعه بار باشند كه تلفاتی نظیر جنگ برجای گذارند.این بیماری ها از طریق حیوانات و موادغذایی و محصولات جانبی به دست آمده از آنها (گوشت، پوست، پشم و...) ممكن است به انسان، منتقل شود.۱۳ تیرماه به عنوان روزملی مهار بیماری های مشترك انسان و حیوان نامگذاری شده است اما متأسفانه اهمیت بیماری های مشترك در كشور ما چندان شناخته شده نیست، از آنجایی كه پیشگیری، مهمترین گام در مهار بیماری به شمار می آید و این امر به سرویس های دامپزشكی ارتباط دارد، گفت و گویی را بادكتر سید جاوید آل داوود - عضو هیأت علمی دانشگاه دامپزشكی تهران و رئیس جامعه دامپزشكی حیوانات كوچك - انجام داده ایم . وی در این گفت وگو تأكید می كند وجود دامپزشك در مراكز تولید موادغذایی یك ضرورت اجتناب ناپذیر است. دكتر آل داوود در عین حال یادآور می شود در تماس با حیوانات حتماً باید احتیاط كرد.

● با ورود بیماری های جدید مشترك بین انسان و دام مثل آنفلوانزای مرغی، آیا بیماری های قدیمی تحت كنترل درآمده است؟
- بیماری های قدیمی همچنان وجود دارند و نه تنها ریشه كن نشده بلكه بعضی از آنها افزایش نیز یافته اند! مثلاً سل و تب مالت (بروسلوز) افزایش نشان می دهد، البته برخی این افزایش آماری را به پیشرفت های تشخیصی نسبت می دهند كه لازم است بدانیم همراه با پیشرفت های تشخیصی، در امر درمان نیز راهكارهای نوینی كشف شده است.

● و دلیل این اتفاق چیست؟ - عدم توانایی در اطلا ع رسانی مشكل بزرگی است، اما مطلب دیگر با همان میزان اهمیت، مشكلی است كه در زمینه تحقیقات وجود دارد و معمولاً بودجه بسیار كمی را به این امر اختصاص می دهند، در ضمن، كار عملی و سیستماتیك نیز انجام نمی شود، در حقیقت لازم است كه سازمان دامپزشكی كشور متولی این امر باشد اما عملاً وزارت بهداشت این كار را انجام می دهد و سهم بسیار زیادی از بودجه تحقیقاتی را در ارگانهای اجرایی صرف می كند، در حالی كه جامعه دانشگاهی از آن بی بهره می ماند.مثلاً در رابطه با آنفلوانزای مرغی از جانب وزارت بهداشت زحمت زیادی كشیده شد كه دامپزشك ها نقش بسیار پررنگی در این بین داشتند و بیماری با توجه به هم مرزی با كشورهایی مثل تركیه ، افغانستان و عراق به خوبی مهار شد. اما نه تنها از دامپزشك ها تقدیری نشد بلكه نقش آنها به عنوان یكی از مهره های اصلی مهار این بیماری نادیده گرفته شد و طبیعی است در این شرایط افراد انگیزه های خود را از دست خواهند داد.

● آیا بیماری های مشترك بین انسان و حیوان قابل پیشگیری اند؟
- به طور كلی دامپزشكی از نظر بحث بهداشتی به دو قسمت كلی تقسیم می شود: بهداشت بیماری هایی كه مستقیماً از حیوان منتقل می شوند و بهداشت محصولات حیوانی.همانطور كه می دانیم برخی از حیوانات با انسان ارتباط مستقیم دارند به خصوص در سطح شهرها كه بسیاری از آنها حیوانات خانگی به شمار می آیند (سگ ، گربه ، موش ، پرنده های مختلف و...) كه می توان گفت قادر به انتقال بسیاری از بیماری ها هستند و در واقع وظیفه دامپزشك ها كنترل این بیماری ها است. البته میزان بیماری های منتقله از حیوان به انسان، بسیار كمتر از بیماری های انسان به انسان است و ۱۰۰ درصد آنها قابل پیشگیری است.

● این درصد را می توان به بیماری های جدید هم تعمیم داد؟
- بله، در مورد برخی از بیماری ها كه به آنها بیماری های نوپدید می گویند مثل جنون گاوی ، تب كریمه كنگو و... كه اگر به انسان منتقل شوند و فرد نسبت به آنها ایمنی نداشته باشد، می تواند كشنده و غیرقابل پیشگیری باشد.

● ایدز را هم می توانیم از بیماری های منتقله از حیوان به انسان به شمار آوریم؟
- بله! با توجه به منشاء یابی جدیدی كه توسط محققان انجام شده است و منشاء آن را در گوریل ها تشخیص داده اند، می توان چنین گفت.

● به جز مواد غذایی و ارتباط مستقیم آیا محصولات تولیدی از حیوانات هم می توانند بیماری را منتقل كنند؟
- بله، برخی از بیماری ها از طریق محصولات به دست آمده از حیوانات قابل انتقال هستند مثلاً برخی از لوازم آرایشی - بهداشتی كه در تهیه آنها از چربی های حیوانی و... استفاده می شود، می توانند منشاء این انتقال باشند.

● اقدامات پیشگیرانه قبل یا بعد از تولید محصولات انجام می شود؟
- معاینات هم قبل از كشتار و هم بعد از كشتار و در واقع بعد از پروسه تولید اهمیت دارند و باید تدابیری اندیشیده شود كه خطر كاهش یابد.اینجاست كه لزوم وجود یك دامپزشك در صنایعی مثل صنایع غذایی مشخص می شود مثلاً برای كارخانه سوسیس، كالباس یا محصولات لبنی باید دامپزشك هم داشته باشند، چرا كه اطلاعات مهندسین صنایع غذایی در زمینه بیماری ها كم است.

● در زمینه واردات هم این دقت صورت می گیرد؟
- باید این كار انجام شود اما این مشكل وجود دارد كه برخی اوقات به دلیل ارزان بودن یك سری مواد، قصور در تاییدات بهداشتی صورت می گیرد. مثلاً بعد از انفجار چرنوبیل یك سری از مواد غذایی به دلیل ارزانی وارد ایران شد در حالیكه سایر كشورها این كار را نكردند. در رابطه با صادرات هم تبعیض وجود دارد مثلاً تن ماهی در داخل كشور با مجوز وزارت بهداشت تولید می شود ولی همین محصول وقتی می خواهد صادر شود باید مجوز دامپزشكی داشته باشد.

● فكر كنم! بد نیست اندكی هم به بیماری ها بپردازیم، به عنوان اولین مورد به تب مالت اشاره كنید! - تب مالت در واقع یك بیماری باكتریایی است كه برخی از سویه های بروسلا آن را تولید می كنند و به آن بروسلوز هم می گویند، در واقع یكی از استثنائات بیماری های مشترك هم هست، چون انتقال انسان به انسان ندارد و اختصاصاً باید از دام (گوسفند ، گاو و سگ) منتقل شود كه بیشتر از طریق خوراكی است مثل نوشیدن شیرخام یا آبی كه توسط سگ آلوده شده باشد.

● سایر محصولات لبنی چطور؟ این بیماری را منتقل می كنند؟
- چون سایر محصولات لبنی فرایند می شوند و تحت حرارت قرار می گیرند، مشكلی ندارد. اگر حیوانی دچار تب مالت باشد در پی درمان آن نیستند، زیرا درمانی طولانی مدت و پرهزینه دارد، بلكه حیوان را علامت گذاری می كنند و به كشتارگاه می فرستند و در واقع روش های ریشه كنی را اعمال می كنند.

●آیا ریشه كنی در ایران هم انجام می شود؟
- البته بحث ریشه كنی یكی از راههای بسیارمهم و منحصر به فرد در زمینه بیماری ها بوده كه مستلزم مدیریت خاصی است مثلاً زمانی كه در انگلیس جنون گاوی مطرح شد، دولت گاوهای بیمار را گران تر می خرید و این باعث شد كه دامداران نه تنها تمایل به فروش داشته باشند حتی برای این كار از یكدیگر پیشی بگیرند ولی در ایران برای ریشه كنی، هزینه خسارتی كه دولت متحمل می شود بسیار پایین است، بنابراین دامدار سعی می كند كه از علامت گذاری شدن دام خود جلوگیری كند تا آن را به قیمت بالاتری بفروشد.

● علائم بیماری تب مالت چیست؟
- در حیوان علامتی ندارد و در انسان دردهای مفصلی را باعث می شود معمولاً درمان آنتی بیوتیكی و چند دارویی دارد و طول درمان زیاد است و برخی از عوارض مثل ناراحتی های مفصل و ستون مهره ها به جا خواهد ماند.

●میكروب این بیماری با حرارت از بین می رود؟
- بله، اگر میكروب تب مالت در شیر باشد و بجوشانند از بین می رود، معمولا مهمترین باكتری سل است كه آن هم در دمای ۸۰ - ۷۰ درجه سانتی گراد به مدت بیست دقیقه از بین می رود.

● بیماری بعدی كه بسیار هم قابل بحث است توكسوپلاسموزیس است، دراین رابطه توضیح بفرمایید! - توكسوپلاسما، تك یاخته ای است كه از طریق مدفوع انتقال می یابد و این بیماری نام گربه را یدك می كشد اما عامل بیماری می تواند هم در گربه ای كه آلوده شده وجود داشته باشد و هم در گوشت گاو و گوسفندی كه علوفه آلوده مصرف كرده باشند. روش انتقال هم از طریق مدفوع ۳ روز مانده گربه است، در اینجا لازم است بدانید كه احتمال انتقال از كباب و همبرگری كه خوب پخته نمی شود بیشتر است از مدفوع ۳ روز مانده گربه!!كه اگر میكروب در۳ ماهه اول بارداری وارد بدن فرد باردار شود باعث سقط می شود كه البته به سطح ایمنی افراد هم بستگی دارد و چون اكثر دام هایی كه كشته می شوند، آلوده هستند باید در زمینه مصرف گوشت بسیار احتیاط كرد.

سالانه تعداد زیادی از انسان ها به علت تماس با حیوانات، بیمار می شوند یا جان خود را از دست می دهند، همچنین با رواج برخی از سبك های زندگی غربی كه به صورت ناقص و بدون آگاهی در جامعه ما مورد تقلید قرار می گیرد، شاهد افزایش حضور حیوانات در محیط زندگی به ویژه در شهرها هستیم .... به مناسبت ۱۳ تیر، روز ملی مهار بیماری های مشترك بین انسان و حیوان سالانه تعداد زیادی از انسان ها به علت تماس با حیوانات، بیمار می شوند یا جان خود را از دست می دهند، همچنین با رواج برخی از سبك های زندگی غربی كه به صورت ناقص و بدون آگاهی در جامعه ما مورد تقلید قرار می گیرد، شاهد افزایش حضور حیوانات در محیط زندگی به ویژه در شهرها هستیم كه ناخواسته پیامدهایی از جمله افزایش بیماری های مشترك بین انسان و حیوان را به دنبال داشته است.

تعداد این بیماری ها در هر كشوری متغیر و اهمیت آن نیز متفاوت است. برخی از بیماری ها مانند تب مالت به صورت بومی در كشور وجود دارد.برخی دیگر نیز به عنوان بیماری های بومی از گذشته های دور در كشورمان شناسایی شده اند. برای بیماری های بومی یك سیستم مراقبتی وجود دارد، یعنی شبكه ای موجود است كه صرف نظر از زمان و مكان، هرگاه بیماری رخ می دهد، می تواند آن را كشف كند. این شبكه به صورت مستمر تمام اطلاعات مربوط به مرگ و میر یا معلولیت ناشی از این بیماری ها و عوامل اثرگذار را شناسایی می كند. برای مثال در مورد بیماری تب مالت باید مشخص شود كه سالانه چه تعداد، در كجا و به چه علت مبتلا به این بیماری می شوند و اگر تلفاتی به دنبال داشته، میزان آن چقدر است. در این سیستم بررسی راه های انتقال، سن، جنس و شغل بیماران و آب و هوای منطقه در شناسایی بیماری و عوامل مؤثر بر آن بسیار اهمیت دارد. این عوامل همه ساله بررسی می شود. كاهش بیماری و عوامل موثر بر آن نشان می دهد برنامه هایی كه برای مقابله با بیماری اجرا شده، موفقیت آمیز بوده است و باید ادامه یابد.

●هاری
هاری، بیماری حاد (آنسفالیت) كشنده ویروسی است كه به دو شكل تحریكی و فعال (هاری خشمگین) و ساكت (هاری فلجی) ظاهر می شود. در ایران بیشترین موارد هاری ناشی از گاز گرفتن سگ های ولگرد به علت عدم قلاده گذاری است. بیماری هاری مسری نیست ولی به محض ایجاد كوچكترین خراش یا زخم در پوست، قابل انتقال می شود. همچنین گربه ها و سگ هایی كه به ظاهر سالمند و علائم بالینی هاری ندارند، از طریق لیس زدن لب، چشم و بینی كودكان این بیماری را منتقل می كنند.

از مهمترین علائم این بیماری دست و پا زدن، توهم، انقباض عضلات تنفسی، ترشح بزاق، استفراغ، تشنج و فلج موضعی و اختلال در ریتم قلب و سیستم عصبی است. سالانه ۲۰۰ میلیون تومان به منظور كنترل احتمالی اپیدمی بیماری هاری به مركز كنترل بیماری های قابل انتقال بین انسان و دام تعلق می گیرد كه عموماً صرف اطفاء یا پیشگیری از بروز اپیدمی می شود. همچنین سالانه ۲میلیارد تومان هزینه صرف خرید سرم و واكسن هاری می شود كه میزان اثربخشی این دارو صد در صد است و در صورت استفاده نابجا منجر به مرگ افراد خواهد شد.

●جنون گاوی این بیماری خطرناك در افرادی كه گوشت و فرآورده های گوشتی آلوده را مصرف كنند دیده می شود و عوارض مرگبار به همراه دارد. این بیماری مغز و طناب نخاعی گاو را تحت تأثیر قرار می دهد و قدرت بقای بسیار بالایی دارد، به طوری كه در برابر انجماد و حرارت بسیار مقاوم است. بافت های سیستم اعصاب مركزی- مغز، نخاع، تیموس و شبكیه عمده بخش هایی هستند كه در اثر این بیماری قابلیت عفونت زایی دارند. بیماران مبتلا به جنون گاوی دچار مشكلات روانی بسیاری هستند كه شایع ترین آن افسردگی و اسكیزوفرنی است. مهمترین علائم ابتلا به این بیماری بی ثباتی، اشكال در راه رفتن و حركات غیرارادی است. بیماری جنون گاوی در كشور ما توسط وزارت بهداشت و سازمان دامپزشكی كشور كاملاً تحت كنترل است، اصلی ترین استراتژی برای پیشگیری از این گونه بیماری ها، هماهنگی بین بخش های ذیربط و جلوگیری از عبور و مرور غیرقانونی دام در مرزهای غربی و شرقی است.

●تب كریمه كنگو
تب كریمه كنگو یكی از تب های خونریز ویروسی است. هر چند این بیماری در اصل مربوط به حیوانات است ولی موارد تك گیر و همه گیری های انسانی این بیماری نیز گاهی حادث می شود. در ایران این بیماری با نشانه های تب، بثوراث پوستی، اكیموز و خونریزی شناخته شده است. این بیماری در ایران به دنبال انتقال شكل بیمارستانی CCHF تظاهر پیدا كرد و سپس از نقاط دیگر كشور مثل استان های سیستان و بلوچستان، اصفهان و گلستان بیشترین موارد گزارش را به خود اختصاص داد. همچنین كاركنان بهداشتی بیشتر در معرض خطر ابتلای به این بیماری هستند چون این بیماری می تواند از طریق فرو رفتن اجسام نوك تیز و آلوده طی اقدامات جراحی منتقل شود. بخش عمده از بار این بیماری از طریق كشورهای افغانستان و پاكستان به ایران منتقل شده كه در حال حاضر با توجه به تمهیدات لازم، شیوع این بیماری در كشور ما به شدت كاهش یافته، این در حالی است كه هنوز در پاكستان اپیدمی بزرگ تب كریمه كنگو وجود دارد.

●سالك
سالك عشایری بیماری انگلی خطرناكی است كه در عراق وجود دارد و از طریق آب آلوده باعث خونریزی دستگاه ادراری شده و در صورت طولانی شدن، منجر به سرطان مثانه می شود. در مواقع بحرانی با سم پاشی و پشه بندی آغشته به حشره كش می توان این بیماری را مهار كرد.

●تب مالت
تب مالت بیماری مزمن و معلولیت زایی است كه از طریق لبنیات غیرپاستوریزه منتقل می شود و در دام با كاهش شیر، گوشت و منابع پروتئینی همراه است. به همین دلیل از خوردن شیر و فرآورده های آن نظیر بستنی، آبمیوه های مخلوط با شیر و شیرموز كه به پاستوریزه بودن شیر آن اطمینان وجود ندارد، باید خودداری شود. این بیماری قابل انتقال از طریق تماس با فرآورده های لبنی غیرپاستوریزه و خام و یا تماس با حیوانات و یا ترشحات آنهاست. تب مالت با واكسیناسیون مرتب و نظارت مستمر دام ها قابل كنترل است.

●آنفلوآنزای پرندگان
بیماری آنفلوآنزای پرندگان از جمله بیماری هایی است كه طی دو سال گذشته در آسیای جنوب شرقی و برخی كشورهای همسایه ما مانند تركیه شیوع پیدا كرده است. خوشبختانه در كشور ما اقدامات زیادی برای جلوگیری از تهدیدهای این بیماری صورت گرفته كه منجر به جلوگیری از ورود این بیماری به كشور شده است. در حال حاضر دو امكان برای تبدیل این ویروس به عاملی خطرناك برای انسان ها وجود دارد، نخست اینكه زنجیره بیماری به قدری جهش ژنتیكی داشته باشد كه در نهایت مناسب انتقال میان انسان ها شود. خوشبختانه تاكنون تمام موارد انتقال از طریق حیوان به انسان بوده و هنوز هیچ مدركی دال بر انتقال آنفلوآنزای پرندگان از فردی به فرد دیگر در دست نیست. اما احتمال دوم و خطرناك تر، این است كه زنجیره بیماری به دلیل تركیب شدن با یك ویروس آنفلوآنزای انسانی است كه بدن را دچار تغییر كرده و سلامت بشر را تهدید می كند.

●مالاریا
موارد ابتلا و مرگ و میر ناشی از بیماری مالاریا در ایران به دلایل عدم كفایت سیستم های بهداشتی درمانی، مهاجرت و تحركات جمعیتی و اسكان جمعیت در نقاط جدید بروز پیدا می كند. این مسئله در مورد جوامع روستایی به ویژه در شرایط فقدان اماكن مسكونی بهداشتی بیشتر به چشم می خورد.مالاریا یك بیماری تب دار هزار چهره است كه توسط یك انگل تك سلولی كه پلاسمودیوم نام دارد، ایجاد می شود. مالاریا، به معنی آب و هوای بد است و اساساً یك بیماری شایع در مناطق گرمسیر است. البته برای انگل پلاسمودیوم، آب و هوا چندان اهمیتی ندارد. ولی روش انتقال بیماری، به نحوی است كه هوای گرم و مرطوب شرایط مساعدتری برای رشد آن فراهم می كند.

به جز موارد استثنایی، انتقال بیماری مالاریا از طریق گزش نوعی پشه موسوم به پشه آنوفل صورت می گیرد. این پشه وحشی در مناطق شهری به ندرت یافت می شود و برای بقا و تولید مثل، به تالاب ها و آب و هوای گرم و مرطوب نیاز دارد. اگرچه استان سیستان و بلوچستان هنوز هم بالاترین میزان شیوع و بروز مالاریا در كشور را به خود اختصاص داده، اما بررسی ها حاكی از كاهش چشمگیر تعداد مبتلایان و نیز تغییر الگوی ابتلا در جهت كاهش آلودگی است كه با توسعه زیرساخت های اجتماعی و فرهنگی و نیز تشدید و استمرار كنترل بر ترددهای بی ضابطه مرزی، شاهد ارتقای بیش از پیش شاخص های بهداشتی درمانی، از جمله تعداد مبتلایان به مالاریا هستیم.براساس گزارش مركز مدیریت بیماری های وزارت بهداشت، ۶۰ درصد موارد مالاریا در ایران مربوط به دو كشور پاكستان و افغانستان است و ۷۵ درصد مالاریای وارداتی از پاكستان به درمان مقاوم بوده و نیازمند رژیم درمانی خاص است كه هزینه درمان را چند برابر می كند.