بخشی از مقاله
تجارت الكترونيك چيست؟
تجارت الكترونيك واژه‌اي است كه امروزه در مقالات و ادبيات بازرگاني و تجارت و رسانه‌هاي عمومي بسيار به گوش مي‌رسد. اين پديده نوين هم به علت نوپابودن و هم به علت كاربردها و زمينه‌هاي بسيار متنوع فعاليت، نزد مراجع گوناگون تعاريف مختلفي دارد. همچنين تجارت الكترونيك پديده‌اي چندرشته‌اي است كه ازطرفي با پيشرفته‌ترين مفاهيم فناوري اطلاعات و ازسوي ديگر با مباحثي مثل بازاريابي و فروش، مباحث مالي و اقتصادي و حقوقي پيوستگي دارد. از اين‌رو تعابير گوناگوني از آن پديد آمده است.
برخي فكر مي‌كنند تجارت الكترونيك به معني انجام امور تجاري بدون استفاده از اسناد و مدارك كاغذي است. برخي ديگر تبليغات بر روي اينترنت و حتي خود اينترنت را مترادف با تجارت الكترونيك مي‌دانند. برخي ديگر تصور مي‌كنند تجارت الكترونيك يعني سفارش دادن كالاها و خدمات و خريد آنها به‌وسيله رايانه. همه ديدگاههاي بالا بخشي از مفهوم تجارت الكترونيك را پوشش مي‌دهند اما كامل نيستند.
تعاريف تجارت الكترونيك
سازمانها و موسسات علمي و تحقيقاتي و مراكز تجاري معتبر جهاني و پژوهشگران فعال در زمينه تجارت الكترونيك چندين تعريف از تجارت الكترونيك ارائه كرده‌اند:
تعريف لينچ و ليندكوئيست: <تجارت الكترونيك به معناي مبادله محصولات و خدمات درمقابل پول با استفاده از تواناييهاي اينترنت است>.[1]
كالاكوتا و وينسون دو پژوهشگر مشهور تجارت الكترونيك در كتاب خود به نام <مرزهاي تجارت الكترونيك> آن را اين‌طور تعريف مي‌كنند: <تجارت الكترونيك واژه معادلي است براي خريدوفروش محصولات، خدمات و اطلاعات به‌وسيله زيرساختارهاي شبكه‌اي>.[2]
گروه كاري فناوري زيرساختارهاي اطلاعاتي و كاربرد آن (1(IITA)( يك تعريف كاركردي از تجارت الكترونيك ارائه مي‌كند: <تجارت الكترونيك ارتباطات، مديريت داده‌ها و خدمات ايمني را يكپارچه مي‌سازد تا كاربران تجاري در سازمانهاي گوناگون بتوانند به صورت خودكار اطلاعات را مبادله كند>.[3]
ولاديمير زواس در مقاله خود به‌نام <ساختار و آثار كلان تجارت الكترونيك> بيان مي‌دارد: <تجارت الكترونيك به معني سهيم شدن در اطلاعات، حفظ ارتباطات تجاري و هدايت مبادلات بازرگاني به‌وسيله شبكه‌هاي ارتباطي است>.[4]
باتوجه به تعاريف فوق شايد بتوان تجارت الكترونيك را اين‌طور تعريف كرد كه: <تجارت الكترونيك به معني اطلاع‌رساني، تبليغات و خريدوفروش كالاها و خدمات و حفظ و برقراري روابط تجاري ازطريق سيستم‌هاي مخابراتي و ابزارهاي پردازش داده‌ها است>.
ويژگي اصلي همه اين فعاليتها تسهيل فرايندهاي تجاري، حذف فرايندهاي غيرضروري در انجام امور بازرگاني و كاهش هزينه‌ها ازطريق بهبود و افزايش هماهنگي، كاهش هزينه‌هاي اداري به‌ويژه هزينه مكاتبات و كاغذبازي و بهبود دسترسي به بازار و افزايش تنوع براي مشتريان به معناي عام است.
مهمترين ويژگي تجارت الكترونيك از ديدگاه بازاريابي، برقراري ارتباط سازمان يا فرد با كل مخاطبان و سازگار ساختن محصولات و خدمات با نيازهاي فرد - فرد آنهاست. برآيند اين عمل رقابت شديد، تنوع عرضه‌كنندگان و محصولات و خدمات آنها و درنتيجه كاهش هزينه‌ها و افزايش رضايتمندي مشتريان است.
نكته مهمي كه بايد به آن توجه داشت اين است كه موضوع تجارت الكترونيك، موضوع فناوري و دانش فني نيست. در بحث تجارت الكترونيك بيشتر هدف شناخت الگوهاي جديد تجارت و ارتباطات موجود در محيط الكترونيكي است. همچنين بايد توجه داشت كه تجارت الكترونيك مجموعه‌اي است از فناوريهاي مخابراتي، پردازش و ذخيره داده‌ها در ارتباط با بازارها، سازمانها، مشتريان، واسطه‌ها و سيستم‌هاي پرداخت الكترونيكي.
پيدايش تجارت الكترونيك
تجارت الكترونيك به شيوه امروزي در دهه 1960 برمبناي (2EDI( شكل گرفت. درواقع مبادله الكترونيك داده‌ها را مي‌توان پدر تجارت الكترونيك امروزي به‌حساب آورد. با گذشت زمان و پديدآمدن ابزارهاي ذخيره و بازاريابي و پردازش داده‌ها و دسترسي عامه مردم و سازمانها و همچنين پيشرفت فناوريهاي مخابراتي و شبكه‌هاي رايانه‌اي گسترده، فرصتي پديد آمد كه بازيگران صحنه تجارت آن را بسيار سودمند يافتند.
<... تجارت الكترونيك نيم قرن پيش درBERLIN AIRLIFT ريشه گرفت. اين فعاليت به مبادله الكترونيك داده‌ها بدل گرديد يعني تبادل اسناد استاندارد شده الكترونيكي مربوط به مبادلات از يك رايانه به رايانه ديگر. اگرچه، آنچه هم‌اكنون مي‌توان نام تجارت الكترونيك سنتي بر آن نهاد تنها بهEDI محدود نمي‌شده است و دامنه گسترده‌اي از شكلهاي گوناگون پيام، رمزينه(BARCODE) و پرونده‌ها را در حاشيه ارسال رايانه‌اي اسناد، دربرمي‌گيرد.[5]
طي بيست سال گذشته يكي از روندهاي عمده در گسترش تجارت الكترونيك، كاهش چشمگير قيمت سخت‌افزارهاي رايانه‌اي و مهمتر از آن ايجاد استانداردهاي جهاني براي توسعه سخت‌افزارها بوده است. چنين فرايندي را استانداردسازي يكپارچه سيستم‌هاي باز مي‌نامند. درمورد نرم‌افزارها نيز چنين روندي وجود داشته است اما استانداردهاي نرم‌افزاري هنوز به اندازه استانداردهاي سخت‌افزاري يكپارچه و سازگار نيستند.
روند بعدي پس از يكپارچه‌سازي و استانداردكردن، پديدآمدن امكانات شبكه‌اي و توانايي ارتباط ميان سيستم‌هاي گوناگون رايانه‌اي بوده است. شبكه‌هاي ارتباطي به اين ترتيب مهمترين نقش را در اطلاع‌رساني و سهيم شدن در اطلاعات بازي كرده‌اند.[6]
مهمترين اين شبكه‌ها در دهه 1960 جهت انجام همكاريهاي تحقيقاتي ميان واحدهاي نظامي گوناگون در وزارت دفاع آمريكا شكل گرفت. اين شبكه كه <آرپانت>(3) نام داشت مبناي اوليه اينترنت امروزي به‌شمار مي‌رود.
امروزه به لطف كاهش چشمگير قيمت سخت‌افزارها و انعطاف‌پذيري و سازگاري استانداردهاي نرم‌افزاري، امكان مبادله اطلاعات در سطح جهان با هزينه‌هاي اندك براي عامه مردم فراهم شده است. مبناي اصلي و بنيادي تجارت الكترونيك دسترسي سريع، ارزان و آسان به اطلاعات است.
چارچوب نظري
چارچوب تجارت الكترونيك از سه سطح عالي تشكيل شده است:
1 - زيرساختار: سخت‌افزار، نرم‌افزار، پايگاههاي داده‌اي و ارتباطاتي را شامل مي‌شود كه براي انجام وظيفه در قالب خدماتWWW بر روي اينترنت يا پشتيبانيEDI و ساير اشكال پيام‌گذاري و پيام‌گيري بر روي اينترنت يا ساير شبكه‌هاي ايجاد ارزش‌افزوده (4) به‌كار مي‌روند.
2 - خدمات: پيام‌گذاري و پيام‌گيري و دامنه گسترده‌اي از خدمات كه توانايي پيداكردن و ارائه اطلاعات (در صورت نياز در قالب تجاري آن) را فراهم مي‌آورند و شامل جستجو براي شركاي تجاري بالقوه و همچنين مذاكره و توافق درمورد مبادلات تجاري هستند.
3 - محصولات و ساختارهاي تجارت الكترونيك: پيش‌بيني و تدارك مستقيم كالاها و خدمات تجاري وابسته به اطلاعات براي مشتريان و شركاي تجاري، همكاري و سهيم شدن در اطلاعات داخل و خارج سازمان و سازماندهي محيط بازاري الكترونيكي و زنجيره تهيه و پشتيباني.[7]
در اين چارچوب، تجارت الكترونيك و نتايج حاصل از آن سه زمينه را پوشش مي‌دهند:
امور بازرگاني با گرايش به مصرف‌كننده نهايي;
تجارت ميان شركتها يا فعاليتهاي بازرگاني عمده;
امور تجاري درون سازمانها.
مهمترين و بازارگراترين كاربردهاي عملي تجارت الكترونيك بخش مصرف‌كننده‌گراي آن است. اين كاربردها شامل خريد از راه‌دور، عمليات بانكي، دلالي سهام، تبليغات مستقيم مي‌شوند. به‌هرحال همان‌طور كه انتظار مي‌رفت پتانسيل عظيم اين بخش بيشتر انگيزه‌هاي مرتبط با تجارت الكترونيك را به خود جلب مي‌كند.
در بخش امور تجاري و فعاليتهاي ميان تهيه‌كنندگان مواداوليه و مصرف‌كنندگان، ارتباطاتي كه به‌وسيلهEDI برقرار مي‌شوند بهترين گروه كاربردهاي تجارت الكترونيك هستند. سريع‌الرشدترين زمينه در اين سطح از تجارت الكترونيك، همكاري و سهيم شدن در اطلاعات به‌وسيله اينترانتها و اكسترانتها است.
شبكه‌هاي اينترانت از گشايش پايگاههاي داده‌اي و انبارهاي داده‌اي در داخل شركت، نشر و گسترش اطلاعات در قالب صفحه‌هاي وب و همكاري گروه گرايانه و مستقل از موقعيت جغرافيايي، در محدوده مرزهاي اطلاعاتي شركت را پشتيباني مي‌كنند.
در قلب چارچوب تجارت الكترونيك محيطهاي بازاري الكترونيكي و سلسله مراتب الكترونيكي وجود دارند كه ارتباطات بازرگاني و مبادلات ميان شركتها را تسهيل مي‌كنند. محيطهاي بازاري الكترونيكي به‌منظور تسهيل مبادلات از طريق شبكه‌هاي ارتباطي ميان خريداران و تهيه‌كنندگان متعدد پديد آمده‌اند.
سلسله مراتب الكترونيك، ارتباطات طولاني مدت تهيه‌كنندگان - مصرف‌كنندگان بين شركتها هستند كه به‌وسيله شبكه‌هاي ارتباطي حفظ شده و بيشتر به‌وسيله مديران هماهنگ مي‌شوند تا به‌وسيله نيروهاي بازار. شكل‌گيري سلسله مراتب الكترونيكي ميان سازمانها به‌واسطه باب شدن زنجيره‌هاي ارزشي يكپارچه و پيشرفت توليد به موقعJIT) ) بوده و با نيروي سفارشهاي مشتريان، پشتيباني مي‌شود. زنجيره‌هاي ارزشي شركاي تجاري تاحد قابل توجهي به‌وسيله كاربرد سيستم‌هاي اطلاعاتي و شبكه‌هاي مخابراتي يكپارچه شده‌اند.
آينده‌نگري در تعيين سطوح موجودي انبارها ازطريق (مديريت) زنجيره ارزشي در به حداقل رساندن موجودي انبارها و كاهش سرمايه در گردش كمك مي‌كند. اين شكل از عمليات، محدوديتهاي شديدي را بر هماهنگي درون و ميان سازماني تحميل مي‌كند و انتظار بر اين است كه اينترانتها، اكسترانتها و دركل اينترنت نقش مهمي در آن بازي كنند. در حقيقت تكيه هر سه زمينه تجارت الكترونيك بر بسته‌هاي فناوري يكسان براي يكپارچه‌شدن، حياتي است. ازطريق ايجاد ارتباط ايمن ميان شبكه‌هاي فرعي و شبكه‌هاي شركاي تجاري در يك اكسترانت، كه تكيه بر توانايي ارتباطات اينترنتي و نرم‌افزارهاي آن دارند، سازمان و شركاي تجاري سهيم، مي‌توانند گسترش و توسعه محصول، توليد و توزيع يا تحويل را هماهنگ سازند.[8]
ازسوي ديگر اين نوع عمليات و سهيم شدن در اطلاعات منجربه رقابت بسيار شديد در بازار مي‌شود. سازمانها در اين بازار ديگر نمي‌توانند با روشهاي سنتي مديريت موفق باشند. نتيجه پيدايش سازمانهاي مسطح، ساختار سازماني مجازي، كار از راه‌دور، تيمهاي كاري گسترده در تمام نقاط دنيا، و استفاده از منابع خارج سازمانOUTSOURCING) ) براي تامين تقاضاها خواهدبود. اين نتايج در بخش آثار و برآيندهاي تجارت الكترونيك بررسي خواهندشد.
فناوريهاي پشتيباني‌كننده
تقسيم‌بنديهاي متفاوتي از فناوريهاي پشتيباني‌كننده تجارت الكترونيك وجود دارد. برخي از مراجع علمي و تحقيقاتي اينترنت و زيرمجموعه‌هاي آن مثل اكسترانتها و اينترانتها را فناوري اصلي تجارت الكترونيك مي‌دانند. برخي ديگر نيز تقسيم‌بندي خود را بسيار گسترده‌اند تا جايي كه رمزينه و نمابر را نيز در چارچوب ابزارهاي تجارت الكترونيك گنجانيده‌اند. هريك از اين تقسيم‌بنديها نيز توجيه منطقي خود را دارا هستند. يكي از معتبرترين مراكز تحقيقاتي درمورد تجارت الكترونيك <مركز منابع تجارت الكترونيك> است. اين مركز فناوريهاي پشتيباني‌كننده تجارت الكترونيك را به دو گروه تقسيم كرده است: 1 - گروه فناوريها و ابزارهاي ارتباطي و مخابراتي و 2 - فناوريها و ابزارهاي پشتيباني‌كننده تجارت الكترونيك. مبناي اين مقاله اين تقسيم‌بندي است.
فناوريهاي مخابراتي و ارتباطي
گروه فناوريهاي مخابراتي و ارتباطي پشتيباني‌كننده اينترنت شامل ابزارها و امكانات ارتباطي مي‌شوند كه داده‌ها به‌وسيله آنها ميان كاربران منتقل مي‌شوند. اين گروه شامل موارد زير مي‌شوند:
شبكه‌هاي پست و تلگراف و تلفنPPTS
شبكه‌هاي ارزش‌افزوده و خدمات داده‌ايVALUE ADDED N=VADS) )
خطوط ارتباطي يكپارچه خدمات ديجيتالINTEGRATED SERVICE DIGITAL = ) ISDN NETWORK)
استاندارد ارتباطي 400X.
شبكه اينترنت
PPT به‌طور سنتي به شبكه‌هاي پست و تلگراف و تلفن گفته مي‌شده است اما امروزه به ارائه‌دهندگان ملي خدمات مخابراتي اشاره دارد. در سطح جهاني اتحاديه بين‌المللي مخابرات(5) به‌عنوان عامل هماهنگ‌كننده عمل كرده و گسترش و به‌كارگيري پروتكلهاي(6) انتقال اطلاعات را هدايت مي‌كند. يكي از زيرمجموعه‌هاي سازمان ملل به نامITU-T به‌عنوان عامل استانداردكننده عمل كرده و مسئوليت ارتباطات نوعV (ارتباطات عمومي رايج درشبكه تلفن) ارتباطات نوع X (ارتباطات براي‌انتقال‌داده‌ازطريق‌شبكه‌هاي‌خاص)وارتباطات نوعI (ارتباطات انجام شده به‌وسيله (ISDN را داراست.
شبكه‌هاي ارزش‌افزوده و خدمات داده‌اي: اين شبكه‌ها به‌طور گسترده براي ارتباطات عمومي ازطريقEDI مورداستفاده هستند. اين شبكه به‌وسيله عامل ثالث اداره‌كننده، راه‌اندازي مي‌شوند. خدمات ذخيره و بازيابي اطلاعات را ارائه مي‌كنند. مزاياي عمومي اين شبكه‌ها شامل ارائه خدمات ساير سرويسهاي اطلاعاتي مثل 7)BBS)، پست الكترونيك، ايمني بالا، خدمات آموزشي و مشاوره‌اي، امكان رديابي و دريافت پيام و پشتيباني بيشتر پروتكلهاي انتقال اطلاعات مي‌شود. شركتهاي بزرگ اين انتخاب را دارند كه شبكه‌هاي خاص خودشان را براي انتقال داده‌ها نصب و راه‌اندازي كنند. اين شبكه‌ها توسط شركتها و براي استفاده از سيستم داخلي خود آنها اداره مي‌شوند اما مي‌توانند به‌وسيله خطوط اجاره‌اي(LEASED LINE) و يا حتي از طريق شبكه‌هاي عمومي به ديگر سايتها متصل شوند.
خطوطISDN :شبكه يكپارچه خدمات ديجيتال نوعي از شبكه‌هاي عمومي است كه براي اداره‌كردن انتقال صدا و داده ازطريق يك ارتباط منحصربه فرد طراحي گرديده است. اين شبكه ارتباط نقطه-به-نقطه(END-TO-END) ازطريق خط ديجيتال را فراهم مي‌كند. و از يك مجموعه مجزا از استانداردهاي واسطه براي سازگاري با خدمات گوناگون موجود براي انتقال استفاده مي‌نمايد. واژهISDN هم شبكه‌ها و هم استانداردهاي مورداستفاده براي انتقال را پوشش مي‌دهد. بر اين اساس،ISDN امكان انتقال همزمان صدا، تصوير،EDI و فكس را فراهم مي‌كند. دو نوع ارتباط در شبكه‌هاي ISDN وجود دارد. نوع اوليه انتقال داده با سرعت 64 كيلوبايت برثانيه در يك كانال ديجيتال را پشتيباني مي‌كند. نوع دوم ارتباط، 24 كانال 64 كيلوبايتي را بر روي يك خط اداره مي‌كند.
استاندارد X.400: اين استاندارد يك استاندارد بين‌المللي است كه به‌عنوان يك سيستم اداره پيام(MESSAGE HNADING SYSTEM=MHSS) گسترش يافت اولين نسخه 400X. در سال 84 براي خدمت پست الكترونيك برپايه ارسال متن ميان اشخاص تعريف شد. براي هر كاربر يك صندوق پستي الكترونيكي تعريف شده و هر كاربر عامل 400X. خاص خودش را دارا بود. پيامها ميان كاربران و ازطريق عامل انتقال پيام(8) منتقل مي‌شد. نسخه كاملتر 400X. در سال 1988 ارائه شد كه 435X. نام دارد و با نامPEDI شناخته مي‌شود. اين استاندارد جديد ويژگيهاي پوشش‌دهنده هويت افراد، يكپارچگي داده‌ها را دربردارد. اين استاندارد علاوه بر پست الكترونيك مي‌تواند براي انتقال ساير انواع داده‌هاي ساخته شده مورداستفاده قرار گيرد.
اينترنت: اينترنت بدون حرفI بزرگ (يعنيinternet) به هر شبكه رايانه‌اي گفته مي‌شود كه به صورت متقابل(INTERACTIVE) به‌وسيله مسيريابهاROUTERS) ) ابزارهاي شبكه و يا رايانه‌هاي ميزبان(HOST COMPUTERS) به هم متصل شده‌اند و بسته‌هاي اطلاعات را منتقل مي‌كنند.
اينترنت‌باحرفI بزرگ (يعني(Internet بزرگترين نمونه يكINTERNET است. اين شبكه پروتكلهاي متعددي را مثل پروتكل انتقال پرونده، پروتكلهاي متعدد پست الكترونيك و... را پشتيباني مي‌كند.[9]
پروتكل اصلي انتقال اطلاعات بر روي شبكهINTERNET پروتكل9)TCP/IP ) است.
پيدايش و پيشرفت اينترنت
اينترنت در اواخر دهه 1960 در وزارت دفاع آمريكا شكل گرفت. در آن زمان وزارت دفاع ايالات متحده آژانس پروژه‌هاي پژوهشي پيشرفته را شكل داد كه نهادي بود براي گسترش فناوريهاي اطلاعاتي اين شبكهARPANET نام گرفت. آرپانت اوليه دربردارنده مراكز پژوهشي و نهادهاي نظامي بود كه رايانه‌هاي آنها به‌وسيله خطوط تلفن به‌هم متصل بودند. هدف اصلي از راه‌اندازي يك چنين مركزي، ايجاد يك سيستم غيرمتمركز براي ارتباطات پژوهشي بود به‌طوري كه حتي در شرايط اضطراري درصورتي كه هر بخش از شبكه به هر دليلي از كار مي‌افتاد ساير اجزاء شبكه به فعاليت خود ادامه مي‌دادند.
در سال 1971 آرپانت با تعداد اندكي رايانه فعاليت خود را شروع كرد. در سال 1984 تعداد رايانه‌ها به بيش از 100 عدد رسيد.
پژوهشگراني كه با آرپانت كار مي‌كردند به شبكه‌هاي رايانه‌اي، سرعت بالاتر براي تحقيقات روي آوردند. در سال 1986 موسسه ملي علوم آمريكا شبكهNSFNET را براي ارائه ارتباطات شبكه‌اي به مراكز تحقيقاتي بيشتر و گسترش شبكه بين‌المللي تاسيس كرد. در سال 1987 شبكه بين‌المللي اينترنت مشتمل بر بيش از 10000 دستگاه رايانه گرديد. تعداد رايانه‌ها تا سال 1989 به 100000 رسيد. در سال 1990 آرپانت به فعاليت خود خاتمه داد اما اينترنت رشد كرد و در سال 1992 به يك ميليون و در سال 1993 به دو ميليون رايانه مجهز گرديد.[10]
آمارهاي موجود نشان مي‌دهند كه هم‌اكنون چيزي بيش از 25 ميليون رايانه مستقيماً به اينترنت متصل هستند و تعداد كاربران آن به حدود 500 ميليون نفر رسيده‌است.(10)
هدايت و پيشبرد اينترنت و گسترش آن به‌وسيله هيئت فعاليتهاي اينترنت انجام مي‌شود. هيئت معماري اينترنت در سال 83 براي هدايت تحول حتي پروتكلTCP/IP و ارائه توصيه‌هاي پژوهشي به جامعه اينترنت ايجاد شد... اين سازمان هم‌اكنون دو گروه اصلي و چند زيرمجموعه فرعي دارد. گروه كاري مهندسي اينترنت و گروه كاري پژوهشي اينترنت دو گروه اصلي هستند. بخش نخست مسئوليت تحول و پيشبرد پروتكل TCP/IP و استانداردسازي آن با توافق هيئت معماري و يكپارچه‌سازي ساير پروتكلها درقالب عمليات اينترنتي را به‌عهده دارد. گروه كاري پژوهشي اينترنت به سازماندهي و اكتشاف مفاهيم پيشرفته در شبكه تحت هدايت هيئت معماري و با پشتيباني سازمانهاي دولتي گوناگون ادامه مي‌دهد. يك اداره منشي‌گري نيز براي مديريت عملكرد روزانه هيئت معماري و گروه كاري مهندسي اينترنت ايجاد شده است. گروه كاري مهندسي در سال سه بار رسماً با 50 گروه كاري خود ديدار مي‌كند. ثبت آدرسهاي اينترنت به‌وسيله سازمان اختصاص شماره‌هاي اينترنت انجام مي‌شود كه بخشي از مسئوليتهاي خود را درمورد ثبت آدرسهاي اينترنتي تفويض كرده است و به‌عنوان عامل مركزي براي اطلاعات مربوط به اينترنت فعاليت مي‌كند و خدمات مربوط به مركز اختصاص شبكه و سيستم آدرسهاي منحصربه فرد را ارائه مي‌كند. در برخي موارد نيز شعبه‌هايي براي ثبت آدرسها در كشورهاي گوناگون دارد. همچنين اداره ثبت اينترنت خدمات مربوط به مركز نگهداري سيستم نام آدرسها در فهرست پايگاههاي اطلاعاتي را ارائه مي‌كند كه اين نامها به شعبات توزيع شده سرويس‌دهنده‌هايDNS بر روي اينترنت اشاره دارند.
چگونگي عرضه اطلاعات
در بحث عرضه اطلاعات و دسترسي به آنها بر روي اينترنت بايد به چند نكته اشاره شود. اولين نكته نحوه اتصال به اينترنت است نكته دوم شيوه مشخص شدن اطلاعات بر روي اين شبكه يا شيوه آدرس‌دهي اينترنت به‌شمار مي‌رود. نكته ديگر استانداردهاي انتقال اطلاعات يا پروتكلها بر روي اينترنت است. نهايتاً درمورد صفحات وب و چگونگي استفاده از آنها و دريافت اطلاعات محتوي آنها بحث خواهدشد.
سطوح تماس با اينترنت
به‌طوركلي به سه شيوه مي‌توان به اينترنت متصل شد:
سطح اول: در اين شيوه كاربر به‌وسيله يك شبكه فرعي كه ارتباطي به شبكه جهاني ندارد به اينترنت متصل مي‌شود. اين شبكه ازطريق يك دروازه اجازه تماس با شبكه جهاني را فراهم مي‌كند... در اين سطح از ارتباط امكانات كاربر به امكاناتي كه شبكه فرعي دراختيارش مي‌گذارد محدود مي‌شود.
سطح دوم: كاربر به‌وسيله يك مودم و يك خط تلفن و رايانه شخصي خود به شبكه اينترنت متصل مي‌شود... در اين حالت رايانه كاربر به‌وسيله يك نرم‌افزار مناسب، مودم و خط تلفن به يك ارائه‌دهنده خدمات اينترنتي متصل شده و رايانه كاربر مثل يك رايانه كه مستقيماً به يك رايانه بزرگ متصل است عمل مي‌كند. دراين حالت كاربر دستورات را بر روي رايانه خود تايپ مي‌كند اما اين فرامين بر روي رايانه ميزبان سرويس‌دهنده اجرا مي‌شوند.
سطح سوم: در اين سطح كاربر ارتباط مستقيم با اينترنت دارد. اين سطح عالي‌ترين و گران‌قيمت‌ترين سطح ارتباط است. در اين سطح فرد به صورت مستقيم و ازطريق خطوط پرسرعت (يا ماهواره) و ظرفيت ارتباطي اختصاصي به صورت 24ساعته با اينترنت در تماس است. اين سطح ارتباط عالي درصورتي مفيد است كه براي يك رايانه اصلي يا يك سايت رايانه‌اي با صدها كاربر به كار رود. اخيراً روشهايي براي استفاده از ارتباطات در سطح سوم در ساعات موردنياز (و نه 24ساعته) ابداع شده است كه هزينه كمتري دربردارد.[11]
آدرسهاي اينترنت
به هر رايانه‌اي كه مستقيماً به اينترنت متصل است يك شماره منحصر به‌فرد اختصاص داده مي‌شود. همچنين حتي رايانه‌هاي شخصي كه به صورت موقت به اينترنت متصل مي‌شوند نيز يك آدرس پروتكلي اينترنت موقت اختصاص داده مي‌شود. معمولاً آدرسهاي اينترنتي شامل چهار عدد هستند كه به‌وسيله سه نقطه از هم جدا مي‌شوند مثل 23.128.215.125 اين اعداد نمايانگر محل و نوع كاربري رايانه هستند. در اين مجموعه آخرين عدد (23) شماره منحصربه فرد رايانه است و شماره ماقبل يعني 128 نماينده سازمان است. شبكه رايانه‌اي با عدد 215 و عدد 125 نشان‌دهنده كشوري است كه رايانه در آنجا واقع است. از آنجا كه به خاطر سپردن اعداد كار ساده‌اي نيست، به جاي اين اعداد از اسامي استفاده مي‌شود. بر روي شبكه اينترنت در سايتهاي گوناگون يك پايگاه داده‌اي نگهداري مي‌شود كه كار ترجمه كردن و معادل‌يابي اسامي را براساس اين شماره‌ها انجام مي‌دهد.
از آنجا كه هر رايانه‌اي كه به شبكه اينترنت متصل است داراي يك آدرس اختصاصي است لذا مي‌توان هر پيامي را به هر رايانه در هر نقطه‌اي از جهان ارسال كرد يا با آن ارتباط برقرار كرد. مشروط بر آنكه رايانه به شبكه اينترنت متصل باشد.[12]
اطلاعات در صفحات وب
روشهاي متعددي براي ارائه اطلاعات بر روي شبكه‌هاي رايانه‌اي و به‌ويژه اينترنت وجود دارد اما معمولاً در روي اينترنت اطلاعات درقالب صفحات وب دردسترس ملاقات‌كنندگان قرار مي‌گيرند. پروتكل مبنا براي انتقال صفحات وب بر روي اينترنت پروتكل(11)HTTP است. همچنين بر روي اينترنت خدمات بسيار متنوعي قابل دسترسي هستند. از مهمترين اين خدمات خدمات انتقال پرونده‌ها، پست الكترونيك و مهمترين آنها سرويس تور گسترده جهاني ياWWW است. غالباً صفحات وب بر روي اينترنت با پشتيباني اين سرويس دردسترس هستند.
پروتكلHTTP يا پروتكل انتقال ابرمتن اجازه مي‌دهد تا متون محتوي داده‌ها كه با زبان(HYPERTEXT MARKUP LANGUAGE) HTML نوشته شده‌اند به‌وسيله سرويس WWW به كاربران مختلف منتقل شوند. البته زبانهاي ديگري مثلACTIVE PAGE ASP ) SERVER) نيز براي طراحي صفحات وب مورداستفاده هستند.
تعريف صفحات وب: يك سند بر روي سرويس.WWW يك صفحه وب شامل يك پروندهHTML همراه با پرونده‌هاي گرافيكي و برنامه‌هاي اجرايي داخل آن در يك زيرشاخه بر روي يك ماشين مشخص است.
غالباً يك صفحه اينترنت ارتباطي با ساير صفحه‌ها دارد.[13]
در يك صفحه وب غالباً مي‌توان متون، تصاوير نقاشي متحرك، جداول و نمودارها، فيلمهاي تبليغاتي، پيامهاي صوتي و اتصال به ساير صفحات وب يا وب سايتهاي ديگر را مشاهده كرد.
به لطف فناوري ابرمتن(HYPERTEXT) مي‌توان از يك صفحه وب كه بر روي يك رايانه در نقطه مشخص قرار دارد به اطلاعات صفحات ديگر در مكانهايي بسيار دورتر از عمل واقع شدن رايانه ميزبان دسترسي داشت. اين فناوري باعث گرديده است تا دسترسي به اطلاعات براي همه كاربران صرف‌نظر از موقعيت جغرافيايي و آگاهي آنها درمورد موقعيت قرارگرفتن اطلاعات موردنياز، امكان‌پذير گردد.
صفحات وب بر روي اينترنت همان‌طور كه پيشتر نيز گفته شد، به‌وسيله يك آدرس منحصربه فرد مشخص مي‌شوند. غالباً آدرس موردنظر به شكل زير:
پسوند. نام سايت/WWW./HTTP:
مشخص مي‌گردد.http نشان‌دهنده استاندارد مبادله صفحات وب،www نمايانگر سرويس مورداستفاده، نام سايت نشان‌دهنده صاحب يا موسس سايت و پسوند نشان‌دهنده نوع كاربري سايت است.
اينترنت‌ها و اكسترانتها
همراه با گسترش اينترنت، نياز به كاربردهاي مشابه آن براي استفاده در داخل سازمانها و گروههاي متوسط و بزرگ پديد آمد. ايده استفاده از امكاناتي كه تكيه بر اينترنت داخلي در سازمانها و گروهها دارند تاحدي به ايده شبكه‌هاي بسته نزديك است. راه‌حل اين نياز يك <ميني اينترنت> است كه همه به‌جز افراد درون آن يا افراد مرتبط با آن سازمان يا گروه بسته است. اينترانت يك اينترنت است كه تنها براي گروه محدودي از افراد در يك منطقه جغرافيايي محدود قابل دسترسي است.
تعريف اينترنت: شبكه‌اي كه براي پردازش اطلاعات در يك شركت يا سازمان طراحي شده است. كاربردهاي آن شامل توزيع اسناد، توزيع نرم‌افزار، دسترسي به پايگاههاي داده‌اي و آموزش مي‌شود.
علت نام‌گذاري اينترنت اين است كه معمولاً اينترانتها برنامه‌هايي را به كار مي‌گيرند كه مربوط به اينترنت هستند مثل صفحات وب، مرورگرهاي وب، سايتهايFTP ، پست الكترونيك، گروههاي خبري و فهرستهاي پستي. اين خدمات تنها براي آنان كه درون سيستم هستند قابل دسترسي است.[14]
تعريف اكسترانت: يك اكسترانت را مي‌توان چيزي بين اينترنت و اينترانت به‌حساب آورد. اكسترانت يك اينترنت است كه دسترسي محدودي براي غير دارد وبراي اين گروه جمع‌آوري و ارائه اطلاعات بر روي اينترانت سازمان را امكان‌پذير مي‌سازد.
با تائيد اجازه دسترسي به‌وسيله كلمه عبور براي افراد يا گروههاي ازپيش تعيين شده، امكان تغيير درجه دسترسي به اكسترانت امكان‌پذير مي‌شود و امكان كنترل دسترسي به مطالب حساس مثل قيمتهاي منطقه‌اي، شرايط انجام امور تجاري، انواع محصولات موجود و غيره فراهم مي‌آيد.[15]
پنج مورد بالا فناوريهاي ارتباطي پشتيباني‌كننده تجارت الكترونيك به‌شمار مي‌روند. نكته مهمي كه بايد موردتوجه قرارگيرد اين است كه: ابزارهاي ارتباطي و چه ابزارهاي عملياتي تجارت الكترونيك تنها محدود به موارد معرفي شده در اين نوشته نمي‌شوند. امروزه با پيشرفت تكنولوژي اطلاعات هر روز ابزارهاي جديدي براي تسهيل امور تجاري و بازرگاني پديد مي‌آيند.
ابزارهاي اجرايي و عملياتي
EDI,EDI تركيبي،EDI متقابل پست الكترونيك ابزارهاي اينترنتي نمابر پيشرفته ابزارهاي صوتي پشتيباني پيوسته درخواست (21)CALS انتقال پرونده‌ها طراحي و توليد به كمك رايانه ابزارهاي چندرسانه‌اي تابلوهاي اعلان الكترونيكي كنفرانسهاي راه‌دور تعيين هويت به صورت خودكار.
مبادله الكترونيك داده‌ها
EDI يا مبادله الكترونيكي داده‌ها يكي از قديمي‌ترين و بنيادي‌ترين ابزارهاي يكپارچه‌سازي فعاليتهاي تجاري است. جالب اينكه به علت ماهيت سازگار و استانداردسازيهاي صورت گرفته، اين ابزار هنوز هم يكي از مفيدترين و پيشروترين كاربردهاي تجارت الكترونيكي امروزي است.
تعريف:EDI مبادله الكترونيك داده‌ها ياEDI ، تبادل داده‌هاي تجاري در يك الگوي استاندارد شده ميان رايانه‌هاست. در تبادل الكترونيكي داده‌ها، اطلاعات بر اساس يك الگوي مشخص كه به‌وسيله طرفين مبادله‌كننده مشخص شده است سازماني مي‌شوند به‌طوري كه اجازه مي‌دهند رايانه‌ها بدون دخالت مبادله را صورت دهند و نيازمند هيچ‌گونه دخالت عامل انساني يا ورود مجدد اطلاعات در دو سر مسير نيستند. اطلاعاتي كه در يك مجموعه مبادله الكترونيك وجود دارند در بيشتر موارد مثل اسناد چاپي متعارف هستند.[16]
دو دليل عمده براي به‌كارگيريEDI وجود دارد:
كاهش مبادلات كاغذي;
كاهش ورود مجدد اطلاعات.
استانداردهاي مبادله داده‌ها در اسناد الكترونيكيEDI بسيار زياد هستند. حتي صنايع گوناگون در كشورهاي مختلف نيز استانداردهاي خاص خود را دارا هستند. استاندارد اصليEDI استاندارد 12X است كه به‌وسيله كميته استانداردهاي آمريكا تعيين شده است. براي ملاحظه فهرست كامل استانداردها و نحوه پيشرفت آنها سايت زير را مشاهده كنيد:
Http://WWW.ARMYEC.SRA.COM/ DOC/KNOWBASE/DOCS/22
مهمترين پيشرفتEDI در سطح بين‌المللي ايجاد يك ابزار استاندارد شده جهاني به نام اديفاكت(13) توسط سازمان ملل متحد است. اديفاكت به معني مبادله الكترونيك داده‌ها براي انجام امور اجرايي، تجارت و حمل‌ونقل است. استانداردهاي اديفاكت به‌وسيله هيئتهاي منطقه‌اي و عوامل گزارش‌دهنده آنها تحت نظر سازمان ملل ايجاد مي‌شوند. زبان استاندارد و اديفاكت زبان اسپرانتو تعيين شده است. براي كسب اطلاعات كامل درموردEDI و اديفاكت آدرس زير را مشاهده كنيد. درضمن مي‌توانيد نرم‌افزار آموزشي اديفاكت را نيز از اين آدرس دريافت كنيدHttp://www.unece.org
:
EDI تركيبي: هدف از به‌كارگيريEDI حذف تمامي مبادلات كاغذي مرتبط با فرايندهاي تجاري است. گاهي اوقات برخي از عوامل فعال در بخش تجارت كاربرEDI نيستند. EDI تركيبي به‌منظور برقراري ارتباط كاربرانEDI با عوامل فاقد آن در سطح بين‌المللي استفاده مي‌شود و توانايي دارد تا اسناد كاغذي آنها را در قالب اسناد الكترونيكي منتقل سازد. اين شيوه مبادله الكترونيكي اجازه مي‌دهد تا تمامي مبادلات تجاري طوري انجام شوند كه گويي همه طرفين ازEDI بهره مي‌برند. با استفاده ازEDI تركيبي، پيامهايي كه براي عوامل ناتوان از استفادهEDI فرستاده مي‌شوند به صورت فكس بر روي كاغذ يا به صورت نامه‌هاي پستي ارسال مي‌شوند. همچنين در برخي موارد راه‌حلهاي نرم‌افزاري ارائه شده‌اند كه پيامهاي غيرEDI عوامل فعال بخش تجارت را به پيامهايEDI ترجمه كرده و انتقال مي‌دهند.[17]
