مقاله جایگاه فضاهای باز شهری در تعاملات اجتماعی و خاطره ی جمعی ( نمونه ی موردی بوستان شکوفه ارومیه )

بخشی از مقاله

جایگاه فضاهای باز شهری در تعاملات اجتماعی و خاطره ی جمعی (نمونه ی موردی بوستان شکوفه ارومیه)

چکیده:

فضای شهری مفهومی عام و گسترده است که جنبه های مختلف فضا را شامل می شود. فضاهای شهری بخشی از فضاهای باز عمومی شهرها هستند که بستر زندگی جمعی را فراهم می آورند. فضاهای عمومی شهری نقش مهمی در زندگی و حیات شهروندان بر عهده دارند. از جمله فضاهای مهم و وسیع، که البته می توانند محمل های مناسبی برای شکل گیری روح تعاملات اجتماعی شهری و به ویژه حس خاطره جمعی شهری باشند، میدان ها و پارک ها هستند.در این مطالعه ابتدا به توضیحات مختصر در باره ی مفاهیم اساسی فضاهای شهری اجتماع پذیر و خاطره جمعی , می پردازیم ,سپس به بررسی نمونه موردی بوستان محله ای شکوفه ,که یکی از فضاهای عمومی شهر ارومیه میباشد, پرداخته و در نهایت درمی یابیم در این فضا حس تعلق به مکان و خاطره جمعی ملاقات کنندگان آن, در باز زنده سازی این بوستان , به طور محسوسی قابل مشاهده می باشد.در آخر به نتایج کلی و ابعاد قوت این فضای شهری به عنوان یک فضای جمعی اجتماع پذیر, پرداخته و در قالب نتیجه گیری به بیان عناصر شاخص این فضای جمعی و ایجاد کننده حس خاطره جمعی در باز زنده سازی این بوستان موفق , می پردازیم. دراین پژوهش از روش تحقیق توصیفی - تحلیلی، دربستری از مطالعات کتابخانه ای ومیدانی بهره خواهیم گرفت.

مقدمه

فضای شهری مفهومی عام و گسترده است که جنبه های مختلف فضا را شامل می شود .مفهوم فضای شهری ورای فضای باز و رهاشده بین ساختمان های شهری است .فضاهای شهری بخشی از فضاهای باز عمومی شهرها هستند که بستر زندگی جمعی را فراهم می آورند.در جستجوی ماهیت فضا به معنای عام، دو دیدگاه ذهنی و عینی و فلسفی قابل طرح هستند . بر همین اساس شهر مقوله ای علمی می گردد. چون ابعاد عینی و کاربردی آن در همه زمینه های اجتماعی، اقتصادی، کالبدی، و فضایی با ضوابط و معیارهای علمی قابل سنجش و ارزش گذاری است و به این اعتبار، لازم است به شهر و اجزای فضایی آن مانند یک مقوله علمی نگریسته شود. در سطح یک شهر، فضاهای گوناگونی می توان یافت؛ از فضاهای خصوصی و خانوادگی تا فضاهای عمومی و متعلق به همه اهالی یک شهر .در عین حال آن فضایی که همه شهروندان به آن احساس تعلق خاطر دارند و با آن در ارتباطند، فضاهای عمومی یک شهر هستند. فضاهای عمومی شهرها به جای آنکه با فضای خصوصی و صمیمی ارتباط داشته باشند تقریبا در همه جا و در همه زمان ها به عنوان مکان هایی خارج از مرزهای فردی یا گروه های کوچک قرار می گیرند، به طوری که بین فضاهای خصوصی واسط هستند و برای انواعی از اهداف نمادین و واقعی به کار گرفته می شوند. بنابراین از دیدگاه تشریحی، فضاهای عمومی فضاهای قابل دسترس و چند منظوره هستند که از قلمروهای انحصاری خانوار و فرد قابل تمایز اند .از دیدگاه هنجاری این فضاها اگر توسط مسئولین دولتی ایجاد و مدیریت شوند عمومی تلقی می شوند، به طوری که کل مردم را مخاطب قرار داده و به روی همه باز بوده و توسط همه اعضای جامعه مورد استفاده قرار می گیرند.((1 فضاهای عمومی شهری، مکان های ملموسی هستند که فعالانه بر زندگی ما اثر می گذارند .

این فضاها، دارای ویژگی هایی مانند سرزندگی، تحرک، تحول مداوم، پیوستگی و گسستگی است .مهم تر این که همه گروه های اجتماعی می توانند در این فضاها حضور یابند. (2) در این مقاله به بررسی مفاهیم کلی و پایه از تعاریف فضای عمومی شهری , تعاملات اجتماعی و اجتماع پذیری محیط, نقش خاطرات جمعی و حس تعلق به مکان در باز زنده سازی نمونه موردی بوستان شکوفه ارومیه پرداخته و به نتایج کلی دست می یابیم.

-1 فضای عمومی و ابعاد اجتماعی

فضای عمومی از دیدگاه اجتماعی فرهنگی به عنوان مکانی جهت ایجاد و تقویت مناسبات و روابط بیرونی، تعاملات، تغییرات و رویارویی های اجتماعی و مکانی که گرو ه های مختلف با خواست ها و علایق متفاوت گرد هم جمع میشوند، تعریف می شود. (3) با توجه به این تعریف، یکی از ابعاد مهم اینگونه از فضاها بعد اجتماعی آن است .بعد اجتماعی فضای عمومی، به مردم و فعالیت آنها جهت خلق، بهره برداری و مدیریت این فضاها اشاره دارد (4). به بیانی دیگر، این عبارت دربردارنده مفهوم دسترسی آزاد برای عموم و فراهم نمودن زمین های کالبدی جهت وقوع فعالیت های جمعی و تعاملات اجتماعی است.((5 با توجه به تعریف فوق، مهمترینبُعد از ابعاد اجتماعی فضاهای عمومی، وقوع تعاملات اجتماعی در آنهاست .تعاملات اجتماعی به مفهوم کنش پویا میان دو یا چند فرد (6) و یا بروز فعالیتهای جمعی در فضای عمومی شهر است .این دسته از فعالیت ها به زعم یان گل، وابسته به حضور دیگران در فضاست و شامل تعاملات فعال همچون صحبت کردن ، سلام و احوالپرسی کردن و تعاملات منفعل مانند تماشای مردم و گوش دادن به صحبتهای مردم می گردد((7 .دراینجا باید ذکر کرد که شرط اصلی بروز فعالیت های جمعی چه به صورت فعال و چه به صورت منفعل، وجود شرایط محیطی مناسب و حضور دیگر افرادی است که جهت انجام فعالیت های اختیاری و ضروری به فضا مراجعه نموده اند (8). بنابراین جهت بروز فعالیتهای جمعی در یک فضا و تبدیل آن به یک فضای عمومی حامی تعاملات اجتماعی، توجه به یکسری از معیارها و شاخص های سنجش جهت ارزیابی آن، ضروری است .مقصود از معیارهای اجتماعی ، تمامی مولفه های کلانی است که از سنجش رابطه میان مردم و فضا بدست می آید (9). به همین منظور به تعریف چند معیار اساسی جهت تعریف ابعاد اجتماعی مورد نیاز فضاهای جمعی اشاره میگردد. معیارهای مشترک مورد نظر شامل :ایمنی و امنیت، جذابیت و سرزندگی، دسترسی و عدالت، مشارکت و نظارت و هویت می گردد.لازم به ذکر است که عدم وجود هر یک از معیار های ذکر شده مجموعه ی فضای جمعی باعث عدم پویایی و در نتیجه عدم بهره مندی مردم از این چنین فضاها میگردد.در زیر به توضیح مختصری از برخی از این معیار ها اشاره شده است:

1-1 مشارکت

فضاهای عمومی در شهر زمینه مشارکت مردم را فراهم آورده و آنها را به هم مرتبط می سازد. .(10) به همبستگی اجتماعی و ارتباطات متقابل چهره به چهره، تحرک فکر و اندیشه و اهمیت زیباشناختی فضاهای شهری تاکید دارد و ارتباطات یک جانبه و خودمحوری های سودجویانه را نفی می کند. بر این اساس توجه بیش از حد به فضاهای خصوصی را نفی می کند، زیرا در این حالت ارزش های اجتماعی نادیده گرفته می شود و نهایتا انسان شهر نشین هرچه بیشتر از گذشته منزوی و زندگی جمعی در فضاهای شهری کم رنگ می شود(. (11 فضای عمومی در شهرها اجازه حرکت و فعالیت های عمومی را به فرد می دهد، آنها را از محدوده فضای خصوصی بیرون کشیده، با هم مرتبط می سازد و "زمینه مشارکت مردم" را فراهم می سازد. در مقابل با تسلط فضای خصوصی ارزش های اجتماعی نادیده گرفته می شود و انسان شهری را به زندگی خصوصی مشغول می سازد .به طور کلی، فعالیت ها، پایه و اساس ایجاد یک فضا هستند، اینکه افراد کاری جهت انجام دادن داشته باشند، خود دلیلی جهت حضورشان در فضا می شود. وجود فعالیت های زیاد در یک فضا باعث می شود افراد فرصت شانس های زیادی جهت مشارکت داشته باشند(.(12

2-1 سرزندگی شهری

طراحان جهت کسب سهم بیشتر از سرمایه ها، استعدادها،خلاقیت ها و توجه جامعه بین المللی "سرزندگی" را به عنوان ابزار موثری جهت ارتقای توان رقابتی فضاها در عرصه شهری تلقی می کنند. امروزه توجه صرف به جنبه کمی طراحی و برنامه ریزی فضا و نگاه تک بعدی به آن، سبب کاهش کیفیت اغلب فضاهای عمومی شده است. فضاهای عمومی با میزان جذابیت خود و اثر گذاری بر ذهن انسان می توانند شادابی و سرزندگی در شهرها و محلات آن را تامین کنند .(13) "لنارد" فضای عمومی را با شرایط ذیل سرزنده می داند:

1. عرصه عمومی فعالیت ها، جشن ها و فستیوال های بسیاری را به وجود آورد و همه شهروندان را در کنار هم جمع کند.
2. همه شهروندان به هم اعتماد داشته باشند و برای یکدیگر ارزش قایل شوند.
3. باعث گفتگو میان شهروندان شود.
4. چند عملکردی باشد، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و ... همانند آگورا یونان باستان.
-5 ملاحظات زیبا شناسانه داشته باشد .(14) اما آنچه باعث پیوند سرزندگی فضای عمومی می شود توجه به این ویژگی است که فضای عمومی سرزنده مکانی برای یادگیری باشد. امری که برای تمامی شهروندان به ویژه برای کودکان و نوجوانان ضروری است. فضای جمعی، چارچوب شهر را به عنوان فضایی مشخص می کند که زندگی در آن جریان دارد و نشانه محرز شناسنامه فردی و اشتراکی است.

3-1 هویت بخشی

گفته می شود انسان تنها پدیده ای است که دغدغه هویت دارد و همواره به دنبال ابزاری می گردد که خود را به واسطه آن تبیین کند . هنرهای بومی و صنایع دستی و شاخص های هنری با عرضه خود در فضاهای عمومی بستری برای عرضه این فعالیت ها آماده می کنند تا شهر از این خلاقیت ها استفاده کرده و هویت مند شود. توجه به این فعالیت های بومی و شاخص های هنری و صنایع دستی ناشی از خلاقیت های ساکنین شهر در فضاهای عمومی می تواند گردشگران را به خود جلب کرده و باعث هویت دهی به شهر شود. (15) این پدیده را به خوبی در شهر اصفهان میتوانیم مشاهده کنیم که خلاقان صنایع دستی و شاخص های هنری در فضای عمومی بازار و میدان نقش جهان اصفهان چگونه باعث هویت دهی به شهر و زنده سازی فضاهای جمعی می شود.

4-1 جذابیت

فضاهای عمومی در شهر و نواحی مسکونی چنانچه دارای جذابیت باشند میتوانند به عنوان دعوت کننده مردم و فعالیت ها را از محیط خصوصی به محیط عمومی بکشانند. جذابیت یک شهر را می توان با توجه به انبوه مردمی شناخت که در فضای عمومی آن گرد می آیند و وقت خودشان را در آنجا می گذرانند. "یان گل" بسیار ساده فعالیت های بیرونی در فضاهای عمومی را در سه گروه طبقه بندی کرده که هر یک نیازمند خصوصیات متفاوتی در محیط مصنوع است: فعالیت های ضروری، فعالیت های انتخابی (فراغت شهری) و فعالیت اجتماعی . (16) فعالیت انتخابی مجموعه پیرامون به وقوع می پیوندند. این گونه فعالیت ها نسبت به کیفیت حساس اند و تنها در شرایطی رخ می دهند که کیفیت محیطی مطلوب باشد. ویژگی بارز فضای عمومی خوب وجود فعالیت های انتخابی بسیار است. جذابیت ها در فضای عمومی می تواند از طریق چنین مواردی ایجاد شودزیبایی بصری، استقرار کاربری هایی با فعالیت های 24 ساعته، برگزاری جشن ها,تنوع ,ایمنی,امنیت و دسترسی آسان (17)یک فضای عمومی بی نظیر و جذاب را می توان از میزان استفاده مردم شهر از فضاهای عمومی برای گذران اوقات فراغت شناخت.

5-1 فعالیت و کاربری

رویدادهای اجتماعی،نوع فعالیت ها و کاربریهای موجود درون فضا و توان آن ها در جذف افراد و گروه های مختلف،مهمترین عامل در پویائی فضاهای عمومی و فعال بودن آن در ساعات و فصول مختلف است وشاخص ارزیابی این،بعدمیزان دفعات مراجعه افراد به فضا ومشارکت درفعالیت های مختلف است.

6-1 تصویر ذهنی و آسایش

تصویر ذهنی با چگونگی ساماندهی کالبدی فضا و دریافت آسایش ذهنی ازفضا،در ارتباط است.پایداری (نحوه و میزان حمایت و حفاظت ازفضا)،تشخص و خوشایندی بصری فضا درجذب مردم به یک قرارگاه و دریافت آسایش ذهنی ازفضا، موثراند و این ویژگی است که سبب میگردد مردم آن را جهت توقف،قدم زدن و تجربه حیات جمعی انتخاب نمایند.

7-1 دسترسی و ارتباط

ارتباط با نحوه سیرکولاسیون و ارتباط فضایی و دسترسی با قابل رویت بودن فضا و نحوه دستیابی به فضا که تیبالدز از آن به عنوان دسترسی کالبدی و بصری فضا یاد میکند، رابطه ای است که خود در امنیت و عملکرد مثبت فضا موثراست.در این راستا امکان دسترسی،تداوم حرکت و حضور گروه های اجتماعی ویژه نظیر کودکان و سالخوردگان در نقاط مختلف فضاوجود پارکینگهای کافی و ارتباط مطلوب با سیستم حمل و نقل شهری از جمله شاخص های تعیین کننده در این بعد میباشند.((18

-2 اجتماع پذیری و حیات جمعی

یکی از مهم ترین ابعاد ویژگی های فضاهای عمومی ایجاد فرصت های لازم جهت تعاملات اجتماعی میباشد. هنگامیکه مردم با سایرافراد جامعه با یکدیگر تعامل میکنند،رابطه قوی تری با مکان وجامعه خوداحساس می نمایند. حیات جمعی فرصتی جهت رها شدن از تنشهای زندگی روزمره،گذران اوقات فراغت،تعاملات اجتماعی و گردهمائی افرادوگروه های مختلف و بستری برای حضور،آزادی بیان و ابراز آنها درفضاست.حیات جمعی درفضاهای عمومی درگروترویج تعاملات اجتماعی (19) جذب افراد و گروه های مختلف (20) ،امنیت اجتماعی و در نتیجه ترغیب به افزایش تحمل گروههای مختلف در فضا،جامعه پذیری بیشتر, وایجاد فضائی فعال و سرزنده است.

اجتماع پذیری در فضاهای عمومی بر پایه نیازمردم به حس تعلق اجتماعی و تعامل با یکدیگرقرار داردو این امر در یک فضای اجتماعی حمایت کننده درکنار تامین آسایش فیوزولوژیکی((21 ,ادعای قلمرو،حس مالکیت و دریافت عدالت درفضا،ارتباط بین افراد باشد خود مستلزم تعریف رویدادها و فعالیتهای متناسب ودر نتیجه نقش پذیری مردم درفضا و عضویت آنها در گروهها و شبکه های اجتماعی است.

1-2 ویژگیهای فضای عمومی اجتماع پذیر((22

بطورکلی خلق یک فضای عمومی موفق که بتواند پذیرای افراد و گروههای مختلف باشد مستلزم تامین عوامل زیر است: .1تامین قلمرو،امنیت،ساختارمنسجم،تداوم و خوانائی و قابل پیش بینی بودن فضا .2وجود تسهیلات مناسب درفضا،پاسخگویی،راحتی و آسایش محیطی

.3میزان اطلاعات،شوروهیجان محیطی:که مستلزم وجود ابعادی چون پیچدگی و رمز آلودگی،ا امکان بیان خود،گوناگونی و تضاد،انتخاب،هویت یابی،خلوت جوئی و دلبستگی درفضاست.

.4تعامل اجتماعی (23) ازمیان عوامل فوق،مواردی چون تامین خلوت،قلمرو،خوانایئ،آسایش و امنیت بر بعد کالبدی و عواملی چون کسب و آگاهی و تجارب محیطی،حضور و تعاملات اجتماعی،بر بعد فعالیتی فضا،اشاره دارند .

2-2 ویژگی های کالبدی

کیفیات کالبدی یک فضای عمومی با نحوه دسترسی،موقعیت،آسایش فیزیولوژیکی در شرایط مختلف اقلیمی وامنیت،در رابطه است،علاوه بر این وجود عناصر طبیعی در فضاهای عمومی سبب افزایش هیجان و سر زندگی محیط دعوت عابرین به این فضاهاو فراهم نمودن امکان استراحت،تجارب خوشایند و سلامت بیشر برای مردم میگردند نیز در این میان بسایرحائزاهمیت اند (24)عناصری چون :یادمانها،پله ها،آبنماها و سایرعوامل موثر درتشویق انسان ها به حضورو تعامل در فصا،در زمره عوامل تاثیرگذار در ارتقا جنبه های کالبدی فضاهای عمومی محسوب میشوند((25 کیفیات طراحانه ای چون:تعیین و یکپارچگی فضا،ابعاد،تناسبات،انعطاف پذیری،فرم،هندسه،مصالح،محصوریت،بدنه ها،پیوستگی کالبدی وفضائی نیز میتوانند در ادراک فضا به عنوان کل و درنتیجه تاثیرمطلوب بر ادراک انسان موثرباشند((26

- 3 فضای جمعی نمود تعامل اجتماعی
فضا در مفهوم مادی خویش ،به تنهایی هیچ ویژگی خاصی را مطرح نمی کند ولی به محض آن که گروه انسانی فعالیتی را در مکانی آغاز کند ، معنای نمادین فضا پدیدار می شود ؟از این پس فضا بستری برای وقوع رفتارهای انسانی می شود (27) ؟فضای شهری مفهومی عام وگسترده است که جنبه های فضا را شامل می شود؟فضاهای جمعی از مهم ترین عناصر ساخت فضایی شهر است؟ مکان هایی که بیشترین کنش ها و ارتباطات میان شهروندان در آن روی می دهدوبستر اصلی فعالیت های کارکردی و مراسمی شهر وندان را ایجاد می نماید ؟((28 وجود فضاهای جمعی نقش بسیار مهمی در جذب مردم و حضور آنها در شهرها داشته است ؟ فضای جمعی به جز جوانب فیزیکی و کالبدی ،نوعی فضای ادراکی و نمادین است که با خصلتی نظام مند و ماهیتی مرکب با زمان اجتماعی و فرهنگ جامعه پیوندی ناگسستنی داشته و نسبیت فرهنگی و اجتماعی جامعه در ادراک آن موثر است و همچنین این فضاها حامل میراث تاریخی و فرهنگی جامعه است ؟(29) بنابر این،فضاهای جمعی کارکردهای متنوعی در شهر دارد، که مهمترین آنها را می توان به صورت زیر برشمردْ

•محلی برای گردهمایی و اجتماع شهروندان؟

•تقویت نقش اجتماعی شهروندان در مسیر دستیابی به توسعه پایدار؟

•استفاده از فضا برای برگزاری جشن ها،آیین ها و نمایشگاه ها؟

•تقویت هویت و حس مکان در میان شهروندان؟

•ایجاد خاطره جمعی که به انسجام عمومی می انجامد.

-4 خاطره جمعی

درک محیط شهری، فرآیندی ذهنی است که از طریق ارتباط انسان و فضای پیرامون او انجام می گیرد . انسان پیام های حسی محیط را دریافت کرده و تصویری از محیط در ذهن خود به وجود می آورد .یکی از عوامل مؤثر در شکل گیری این تصویر خاطرات فردی یا جمعی از محیط است .(30) خاطره جمعی وحافظه جمعی از بدو بوجود آمدن علوم انسانی بصورت ملموس یا غیر ملموس وجود داشته است، ولی به عنوان پدیده ای که در مفاهیمی خاص و به صورت ویژه ای مطرح شده باشد، در اوایل قرن بیستم یک جامعه شناس معروف فرانسوی به نام هالبواکس آن را مطرح کرد(. (31 به موازات آن در سال 1960 با پایه ریزی" روانشناسی محیط "توجه به کیفیات انسانی در طراحی عرصه های عمومی و تأثیر در استفاده بیشتر کاربران از محیط امری مهم تلقی شد. به طوری که افرادی مانند کوین لینچ، ای ین بنتلی و غیره معیارهایی برای ارتقاء این محیط ها ارائه دادند .بنا به تعریفی دیگر خاطره جمعی فرایند و ارتباطی است که در ذهن گروهی، در مورد خودشان و مکان خاص شکل می گیرد((32 .خاطره جمعی باعث ایجاد پیوند میان اعضای جامعه , ایجاد حس روشنی از زمان , پیوند خاطره جمعی با محیط و ایجاد و تقویت هویت شخصی و هویت مکانی میشود. آلتمن و مور، در خصوص کشف فضا می گویند "نیاز به تحریک احساسات و لذت تجربه ی فضاهای جدید و مطبوع مربوط به کیفیت کشف فضاست .یافتن و کشف کردن انگیزه قوی است که سبب می گردد تا انسان ها به یک فضای جدید وارد شوند و در جهت یافتن دیگر فضاها حرکت کنند(.(33

1-4 مکان های خاطرات جمعی

محیط شهری دارای کالبدی انسانی است .بدون محیط انسانی که همان اجتماع می باشد، نمی توان محیط کالبدی را تصور کرد؛ افراد از هر محیط کالبدی توقع اجتماعی خاصی دارند .هر محیط انسانی خاص، رفتار ویژه خود را دنبال دارد .انسان طی زمان برای خود هویتی مکانی قایل می شود (34) خود را با محیط پیوند می زند و احساس تعلق را در آن ها عمیق تر می گرداند .عوامل خاطره انگیز می توانند کالبدی یا فعالیتی باشند .پاتوق ها و محل های گردهمایی و فعالیت جمعی ساکنان نیز از عوامل خاطره انگیزی هستند که باید به حفظ هویت آنها مبادرت ورزید (35) توجه به نیازهای رفتاری مردم، تعبیه محل های نشستن، عکس گرفتن، بازدید از موزه، قرار گذاشتن، تجمع کردن ونظایر اینها باعث سرزندگی و احساس تعلق ویژه به آن مکان می دهد.

-5 نیاز تعلق به مکان

آدمی به عنوان یک موجود با ابعاد فردی و اجتماعی و همچنین مادی، روحی و روانی، دارای نیازهای مختلفی می باشد که همواره به دنبال تأمین آنها در طول حیات خود می باشد .در این بین، تأمین این نیازها دارای اولویت و سلسله مراتب خاصی می باشد شمردن انواع نیازهای آدمی، آنها را بر اساس اولویت برآورد آنها دسته بندی نموده است همان طور که می بینیم، تأمین این نیازها به صورت اولویت بندی خاصی دیده شده است .از مهم ترین این نیازها که در صدر هرم. اولویت بندی نیازها قرار دارد، نیاز به خودشکوفایی می باشد که لازمه آن تأمین نیازهای ماقبل خود است .انسان چه به صورت خود آگاه و چه به صورت ناخودآگاه، میل به بروز و ظهور استعدادهای فطری خودشکوفایی دارد .(36) این امر، زمانی تحقق می یابد که سلسله مراتبی از نیازهای انسان از جمله نیازهای تعلق و دوس تداشتن برطرف گردد .تحقق این سلسله مراتب نیازها بدون شناخت جایگاه آدمی در هستی امکان پذیر نمی باشد، یعنی انسان با شناخت خود و نیازهای خود و ایجاد مکان و محملی مناسب جهت اقناع این نیازها به خودشکوفایی می رسد .وقوف و آگاهی کامل به انواع نیازها و تأمین سلسله مراتب نیازها، هرکدام مستلزم بستر و مکان خاص خود می باشد، از طرفی کمبود شایستگی های محیط منجر به فقدان مشارکت، شخصیت زدایی، از دست دادن ,شایستگی های فردی و در نهایت عدم خودشکوفایی می گردد .(37)

1-5 تعلق اجتماعی به مکان

این حس به گونه ای به پیوند فرد با مکان منجر می شود که انسان خود را جزئی از مکان می داند و براساس تجربه های خود از نشانه ها، معانی و عملکردها، نقشی را برای مکان در ذهن خود متصور می سازد .این نقش نزد او منحصر به فرد و متفاوت می باشد و در نتیجه مکان برای او مهم و قابل احترام می شود .یک مکان به دلیل امکان رخداد یک رابطه اجتماعی و تجربه مشترک میان افراد، احساس تعلق و دلبستگی را شکل می دهد .(38) بخشی از شخصیت وجودی هر انسان که هویت اجتماعی وی را می سازد مکانی است که خود را با آن شناسایی کرده و به دیگران نیز می شناساند، طوری که آن را می توان خودهمانی با فضا نامید و در این راستا .در روا نشناسی محیطی، تعلق : فرایندهای اجتماعی در ایجاد تعلق مکانی بیش از کیفیت کالبدی اهمیت دارند .(39) مکانی به رابطه شناختی فرد یا جمع با یک محیط اطلاق می شود و از لحاظ هویتی، تعلق مکان رابطه هویتی فرد به محیط اجتماعی است