بخشی از مقاله
چکیده
تعیین کیفیت پساب تصفیه خانه شهری جهت استفاده مجدد و یا دفع همواره با اهمیت بوده و بدین منظور آزمایشات گوناگونی صورت می گیرد. تدوین شاخص کیفی پساب نیاز به شناخت پارامترهای کیفی مهم و موثر دارد، لذا مشخص کردن پارامترهای کیفی پساب شهری با استفاده از ابزارهای تصمیم گیری چند معیاره و تعیین اوزان این پارامترها به منظور تدوین شاخص کیفی پساب مورد نیاز امری ضروری بوده است. در این تحقیق پس از مشخص نمودن پارامترهای کیفی اندازه گیری شده در پساب تصفیه خانه های فاضلاب شهری به تعیین و انتخاب پارامترهای مهم با استفاده از روش دلفی و وزن دهی به این پارامترها با استفاده از روش سلسه مراتبی با توجه به گزینه های استفاده مجدد از پساب پرداخته شده است. نتایج نشان داد که کلیفرمهای مدفوعی بیشترین اهمیت در کاربردهای مختلف پساب را داشته و بیشترین وزن را در هر دو روش دلفی و سلسله مراتبی به خود اختصاص داده است و pH کمترین وزن را در کاربریهای مختلف پساب بخود اختصاص داده و کمترین اهمیت را در تعیین کیفیت پساب بین 8 متغیر انتخاب شده با روش دلفی دارا می باشد.
کلمات کلیدی: پساب تصفیه شده، استفاده مجدد، متغیرهای کیفی، دلفی، AHP
مقدمه
کشورهای مختلفی و بهویژه کشورهای در حال توسعه، درصدد توسعه یک شاخص ملی هستند که در حوضه قلمرو و براساس شرایط منطقهای دارای اعتبار باشند. در این کشورها، استفاده گستردهای از شاخصهای کیفیت آب درمدیریت یکپارچه منابع آب صورت میگیرد. اما در زمینه تهیه شاخص کیفی پساب در کشورهای مختلف تلاش بخصوصی صورت نگرفته است. لذا ارائه شاخصهایی که در عین سادگی و دقت، متغیرهای کیفی محدودتری نیاز داشته باشند و در نتیجه با صرف وقت و هزینه کمتر، بتوان منابع تولید پساب تصفیه شده شهری را مورد پایش مستمر قرار داد امری ضروری است. این شاخص به منظور تخمین سریع کیفیت پساب، مقایسه سریع سیستمهای مختلف تصفیه فاضلاب، و ارزیابی سریع بهبود کیفیت پساب بسیار مفید است. در ذیل چند تحقیق صورت گرفته در خصوص تدوین و کاربرد شاخصهای کیفیت آب ارائه میگردد.
پسکه و واندلین از شاخصهای مختلف کیفیت آب (WQI) برای بررسی اثر شهر کوردوبا بر آب رودخانه سوکویا در کشور آرژانتین استفاده نمودند. تعداد 20 متغیر اندازهگیری شده شامل بسیاری از متغیرهای توصیه شده توسط سیستم پایش جهانی محیط زیست و برنامه محیط زیست ملل متحد میباشند، که عبارتند از: دما، سختی، DO، pH، هدایت الکتریکی((EC، کدورت،
1
نیتریت، نیترات، آمونیاک، کلرید، سولفید، BOD5، کلسیم، COD، منیزیم، روغن و چربی، فسفر، TDS، TS و کل کلیفرم موجود در آب .(Pesce & Wundelin,2000)
سانچز و همکاران متغیرهایpH ، DO، دما، آمونیاک، نیتریت، نیترات، فسفر، BOD5، COD و TSS نیز مطابق استاندارد (APHA,1999) مورد سنجش قرار دادند .(Sanchez & et al.,2006) کریمیان و همکاران تغییرات زمانی و مکانی کیفیت آب رودخانه زهره پس از نمونهبرداری ماهانه از 9 ایستگاه در طول یک سال، آنالیز پارامترهای DO، pH، TDS، BOD، EC، کدورت، دما، نیترات، کل فسفات و کلیفرم با استفاده از شاخص کیفی NSF انجام دادند (کریمیان و همکاران .(1385
در بحث فاضلاب تصفیه شده شهری ورلیچی و همکاران شاخص کیفی پساب در ایتالیا را با توجه به استانداردهای این کشور تخمین زدند(.(Paolo Verchili, 2010 در این تحقیق 6 متغیر کیفی BOD ,COD ,SS ,Total P,NH4, E.coli در نظر گرفته شد که دلیل انتخاب این پارامترها مطالعات قبلی بوده .(Metcalf & Eddy, 1991) البته وزن این متغیرها یکسان در نظر گرفته شد. به استثنای E.coli که وزن 1/4 به دلیل اهمیت بیشتر آن انتخاب شد.
به صورت قانونی تخلیه و دفع پساب یا استفاده مجدد از آن باید استانداردهای استفاده مجدد و دفع کاملا رعایت شود. تحلیل و انالیز پارامترهای بسیار زیاد فیزیکی شیمیایی بیولوژیکی بسیار دشوار و پیچیده است. لذا جهت تخمین شاخص کیفی پساب تصفیه شده باید پارامترهای کیفی مهم و موثر بر کیفیت پساب شناسایی و بر اساس میزان اهمیت وزن دهی و اولویت بندی شوند.
نوع متغیرهای مهم بسته به نوع مصرف متفاوت خواهد بود. در بسیاری از پروژههای مطالعاتی و رفتارسنجی تعدد متغیرهای مورد اندازهگیری به منظور بیان کیفیت، یک موضوع مورد بحث بوده و بعضی اوقات تعیین کیفیت آب از روی تعداد زیاد نمونهها که هر یک شامل غلظت تعداد زیادی از متغیرهاست، دشوار میباشد. لذا در این تحقیق، محقق به دنبال ارائه شاخصی است که در عین سادگی و دقت، متغیرهای کیفی محدودتری نیاز داشته باشد و در نتیجه با صرف وقت و هزینه کمتر، بتوان منابع آبی را مورد پایش مستمر قرار داد هورتون بهعنوان اولین کسی که شاخص کیفیت آب را در سال 1965 معرفی نمود، برای انتخاب متغیرهایی که در شاخص وارد میشود رعایت موارد ذیل را لازم دانسته است(:(Ott, 1975
• تعداد متغیرها بایستی محدود شود تا از پراکندگی شاخص جلوگیری شود.
• متغیرهای انتخاب شده در اغلب مناطق کشور دارای اهمیت باشند.
• متغیرها انتخاب شده بازتابی از بانک دادههای موجود باشند.
هورتون انتخاب 10 متغیر برای شاخص کیفیت آب را براساس کارهایش در کمیته بهداشت رودخانه اوهیو انجام داد، لیکن این شاخص در سایر قسمتهای کشور آمریکا نیز بهکار گرفته شد. سپس در سال 1970 براون با همکاری همکاران خود شاخص کیفیت آب دیگری براساس روش دلفی بنا نهاد که در سال 1974 توسط بنیاد بهداشت ملی آمریکا شاخص مزبور مورد تایید قرار گرفته و بعد از آن بنام NSFWQI مشهور گردید(.(NFS ORG, 2011 شاخص ارگان نیز در 1970 بر پایه روش دلفی تدوین گردید(.(Cude, 2001
بررسی سابقه اولیه اکثر شاخصها نشان داد که انتخاب متغیرهای مهم به منظور ورود به سیستم تصمیمگیری کیفیت آب بر پایه نظرات کارشناسی استوار بوده است. براین اساس و به منظور دخیل و شریک نمودن کارشناسان و محققین ، انتخاب متغیرهای دخیل در شاخص کیفیت پساب براساس روش دلفی صورت میگیرد.
