بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به افزایش جمعیت و گسترش روزافزون شهرها و وابستگی بیش از پیش بشر به استفاده از وسایل نقلیه جهت مقاصد مختلف، موجب افزایش تعداد وسایل نقلیه و به تبع آن افزایش تعداد تصادفات درونشهری و برونشهری گردیده که این امر باعث به وجود آمدن پیامدهای وسیعی در جامعه گردیده که از جمله این پیامدها میتوان به خسارتهای جبرانناپذیر جانی و مالی و آسیبهای روحی و روانی ناشی از آن اشاره کرد. از این رو نیاز به مطالعات و تحقیقات بیشتر، بر روی معیارهای مؤثر در بروز تصادفات ترافیکی و تلاش برای کاهش دادن تصادفات و افزایش ایمنی راهها بیش از پیش ضروری مینماید. که دستیابی به این هدف به وسیله شناخت صحیح عوامل موثر در به وجود آمدن تصادفات در خیابانها و معابر شهرها امکانپذیر می باشد.
بر این اساس بایستی دلایل مختلفی که سبب به وجود آمدن تصادفات میشوند را شناسایی و ریشهیابی کرده و سپس به تجزیه و تحلیل این دلایل پرداخت و راهکارها و ایدههایی که سبب کاهش تصادفات میشوند را ارائه نمود. یکی از اقدامات مهم، شناسایی نقاط پرحادثه میباشد. لذا در این پژوهش ابتدا از بین دادههای جمعآوری شده مربوط به تصادف، با توجه به مطالعات صورتگرفته از مقالات و نظر کارشناسان تصادف، پارامترهای تاثیرگذار در وقوع تصادفات بررسی شده و از میان عوامل تاثیرگذار در وقوع تصادف پارامترهای مربوط به علت تامه تصادفات را استخراج کرده و سپس از سیستم اطلاعات مکانی1 و فرآیندهای تصمیمگیری چندمعیاره و منطق فازی جهت تعیین نقاط حادثهخیز استفاده شده است.
طی فرآیند تصمیم گیری چندمعیاره به وزندهی پارامترها پرداخته و برای هر نقطه، شاخص حادثهخیزی تعیین گردیده است. در ادامه، اولویتبندی نقاط بر اساس شاخص مذکور انجام گردید و با استفاده از آنالیزهای جیآیاِس×و همپوشانی وزندار نقاط حادثهخیز، حادثهخیزترین تقاطعها مشخص گردید.
مقدمه
تصادفات جادهای و درونشهری یکی از عوامل مهم مرگ و میر و صدمات شدید جانی و مالی بوده و آثار سنگین اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی آن جوامع بشری را به شدت مورد تهدید قرار داده است. آمارها نشان میدهند که سالانه حدود دو درصد از تولید ناخالص ملی کشورمان در اثر تصادفات جادهای و یک درصد آن نیز صرف تصادفات درونشهری میشود . از طرف دیگر آمار تلفات جانی نشان میدهد که سومین عامل مهم مرگ و میر در ایران تصادفات رانندگی است لذا بایستی اقداماتی جهت کاهش تصادفات صورت پذیرد. اولین گام، شناسایی نقاط حادثهخیز می-باشد. و برای حصول نتایج مناسب برای تعیین نقاط حادثهخیز، در این پژوهش سعی شد تا از روش نوین تلفیقی استفاده شود که شامل روشهای فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، منطق فازی و شاخص همپوشانی - در سیستم اطلاعات جغرافیایی - است. این سه روش تأییدکننده و مکمل هم هستند.
فرآیند تحلیل سلسله مراتبی2 یکی از معروفترین فنون تصمیمگیری چندمنظوره است که اولین بار توسط توماس ال.ساعتی عراقیالاصل در دهه 1970 ابداع گردید. اساس این روش تصمیمگیری بر مقایسات زوجی نهفته است. تصمیم گیرنده با فراهم آوردن درخت سلسله مراتبی تصمیم آغاز می کند. درخت سلسله مراتب تصمیم، عوامل مورد مقایسه و گزینه های رقیب مورد ارزیابی در تصمیم را نشان میدهد. اصول فرآیند تحلیل سلسله مراتبی توماس ساعتی چهار اصل زیر را به عنوان اصول فرآیند تحلیل سلسله مراتبی بیان نموده شده و کلیه محاسبات، قوانین و مقررات را بر این اصول بنا نهاده است.
این اصول عبارتند از: الف - ×شرط معکوسی: اگر، ترجیح عنصر A بر B برابر n باشد، ترجیح عنصر B بر A برابر 1/ n خواهد بود×؟ب - اصل همگنی: عنصر A با عنصر B باید همگن و قابل مقایسه باشند. به بیان دیگر برتری عنصر A بر عنصر B نمیتواند بینهایت یا صفر باشد. ج - وابستگی: هر عنصر سلسله مراتبی به عنصر سطح بالاتر خود میتواند وابسته باشد و به صورت خطی این وابستگی تا بالاترین سطح میتواند ادامه داشته باشد. د - انتظارات:× هرگاه تغییری در ساختمان سلسله مراتبی رخ دهد پروسه ارزیابی باید مجدداً انجام گیرد - قدسی پور، . - 1385 در شکل 1 سلسله مراتب یک مساله تصمیم نشان داده شده است.
شکل .1 نمایش سلسله مراتب یک مساله تصمیم در روشاِیاِچ پی
پایه و اساس مجموعهها و منطق فازی به وسیله پروفسور لطفیزاده مطرح شده است. همیشه در دنیای واقعی عدمقطعیت وجود داشته و شرایط نامطمئن، همواره در مراحل مختلف مطالعه و بررسی یک مساله وجود دارد. بنابراین در بسیاری از موارد، تمام و یا قسمتی از دادههای یک مساله تصمیمگیری چندمعیاره، فازی هستند. در این روش تصمیمگیرندگان در قضاوتهایشان ارائه یک بازه را به جای یک عدد ثابت ترجیح میدهند - عطائی، . - 1389
الگوریتم مورد استفاده و روش انجام پژوهش
در پژوهش حاضر ابتدا با استفاده از فرمول ارائه شده - فرمول زیر - توسط کارشناسان تصادف، نقاط حادثهخیز از بین نقاط تصادف - آمار تصادفات رخداده در شهر همدان در سال - 1392، تعیین میشوند. - به گفتهی کارشناسان تصادف، معیار شناسایی نقاط حادثه خیز فرمول ذیل میباشد و هرگاه ظرف مدت زمان سه سال عدد p به 30 برسد آن نقطه حادثهخیز خواهد بود - .
P=1/2 x + 3 y + 9Z× که در فرمول فوق: = X فقره تصادفات خسارتی و =Y فقره تصادفات جرحی و =Z فقره تصادفات فوتی، میباشد. در مرحله بعد با توجه به مطالعات صورتگرفته از مقالات،نهایتاً علت تامه تصادف را برای بررسی و تحلیل انتخاب نمودهایم. لذا با مشورت با کارشناسان تصادف، اصلیترین معیارهای علت تصادف شناسایی شده که شامل 9 معیار اصلی - عدم توجه به جلو، عبور از چراغقرمز، عدم رعایت حق تقدم، عدم توانایی در کنترل وسیله نقلیه، عدم رعایت فاصله طولی و عرضی، تغییر مسیر ناگهانی، حرکت در خلاف جهت، حرکت با دنده عقب، گردش به طرز غلط - در شهر همدان میباشند.
