دانلود مقاله توصیه کودی بهینه برای محصولات زراعی و باغی

بخشی از مقاله

كــــود
در اصطلاح كشاورزي كود عبارت است از مواد غذايي كه گياه براي تغذيه و ادامه زندگي خود به آن نياز دارد و زمين نيز با آن حاصلخيز شود. اهميت كود در سبزيكاري بيش از ساير قسمتهاي زراعت است. زيرا جذب مواد غذايي از زمين به وسيله سبزيهايي كه تماماً قابل استفاده است و پس‌مانده ناچيزي دارند، زياد است. بنابراين جبران مواد غذايي جذب شده فقط با كود امكان‌پذير است. كود سه عامل مهم را براي حفظ و سلامتي گياه انجام مي‌دهد كه عبارتند از:
• خواص فيزيكي خاك را بهبود مي‌بخشد و در نتيجه زمين و گياه سالم باقي مي‌مانند.
• موادي كه زمين در اثر شسته‌شدن و يا تثبيت‌شدن نمي‌تواند در دسترس گياه قرار دهد در اختيار آن قرار مي‌دهد.
• موادي كه گياه هر ساله و يا پس از هر بار برداشت محصول از زمين خارج مي‌كند به آن برمي‌گرداند.
بطور كلي كودها به دو دسته بزرگ تقسيم مي‌شوند كه عبارتند از كودهاي آلي يا طبيعي و كودهاي معدني يا شيميايي.

كودهاي آلي يا طبيعي
اين كودها موادي هستند كه توسط موجودات زنده اعم از انسان، حيوان و گياه توليد مي‌شود مثل انواع كود حيواني، كودسبز، تورب وي ا كمپوست.

كود حيواني
كودهاي حيواني شامل فضولات جامد و مايع چهارپايان همراه با مقداري كاه و يا گياهان خشك ديگر است. مواد آلي كه توسط اين نوع كود به زمين افزوده مي‌شود، در مقايسه با ساير كوها نقش مهمتري را ايفاء مي‌كند و در حاصلخيزي خاك نيز بسيار مؤثر است. (جداول 7-2 تا 10-2). هوموس از دست‌رفته توسط كود حيواني جايگزين مي‌شود. براي متعادل كردن ميزان هوموس در خاك سالانه به 4 تن ماده آلي خشك در يك هكتار نياز است كه اين مقدار با 22 تن كود گاوي و يا با 10 تن تورب جبران مي‌شود. سبزيها در كشتهاي متراكم پس از برداشت مقدار زيادي بقاياي گياهي در زمين باقي مي‌گذارند كه مقدار ماده آلي آن در اكثر اوقات بيش از 4 تن است و نياز به دادن كود حيواني نخواهد بود.
جدول 10-2 مقدار مورد نياز كودهاي آلي را در كشتهاي چندمرحله‌اي سبزيها در يك قطعه زمين مشخص نشان مي‌دهد. قابل توجه است مقدار مواد آلي را كه بقاياي گياهان در تناوبهاي مختلف زراعي به جاي مي‌گذارند، بخش مهمي از نياز مواد آلي خاك را برطرف مي‌كند.
به ازاي 40 تن كود حيواني مقادير 200 كيلوگرم ازت، 100 كيلومتر فسفر ، 260 كيلومتر پتاس، 2 كيلوگرم منگنز، 18/0 كيلوگرم مس و 51/0 كيلوگرم بردر هكتار در زمين پخش مي‌شود. بايد دانس كه مواد موجود در كودها در سالهاي متمادي در دسترس گياه قرار مي‌گيرد.

كــود سبــز
تعدادي از گياهان خانواده بقولات كود سبز محسوب مي‌شوند كه پس از كاشت بذرشان بعد از مدتي كه داراي رشد معيني شدند. آنها را دوباره با شخم به زمين برمي‌گردانند و خاك مدفون مي‌كنند. با اين عمل پس از پوسيده شدن برگ و ساقه و ريشه گياهان در خاك، مواد آلي يا هوموسي توليد مي‌گردد. گياهاني كه به عنوان كود سبز محسوب مي‌شوند مي‌توانند قبل و يا همزمان با گياهان اصلي كشت شوند. معمولاً اين گياهان اغلب پس از برداشت گياهان اصلي كشت مي‌شوند.

جدول 7-2: مواد غذايي موجود در كودهاي حيواني (برحسب درصد)
نوع كود N% P2O5% K2O% CaO% O.S. H2O%
كود حيواني (تازه)
گاوي 40/0 16/0 50/0 45/0 3/20 3/77
اسبي 58/0 28/0 53/0 25/0 4/25 3/71
گوسفندي 83/0 23/0 63/0 33/0 8/31 3/64
كود حيواني (پوسيده)
گاوي 58/0 28/0 60/0 50/0 0/17 0/75
اسبي 62/0 30/0 63/0 30/0 0/26 0/67
گوسفندي 85/0 33/0 80/0 30/0 0/25 0/70
نقل از:=O.S. Klapp, 1967 ماده آلي
جدول 8-2- مقدار مواد غذايي موجود در 10 تن كود حيواني (برحسب گرم)
نوع كود منگنز مس بر
كودحيواني جامد 500 50 40
كود حيواني مايع 8 5/2 50
نقل از Klapp, 1967
كود سبز علاوه براينكه مواد آلي زمين را افزايش مي‌دهد، باعث نگهداري آب در زمين نيز مي‌شود (جدول11-2). بايد توجه داشت كه گياهان در مراحل مختلف رشد داراي مقادير مختلفي از مواد غذايي هستند. از اين نظر زمان دقيق برگرداندن اين گياهان به زمين مورد توجه است درصد جذب مواد غذايي نيز توسط گياهاني كه بصورت كود سبز كشت مي‌شوند متفاوت است(جدول 12-2).

جدول 9-2- مقادير قابل جذب مواد به وسيله گياهان (كيلوگرم)
سال N P2O5 K2O
اول 30 15 72
دوم 18 9 44
سوم 12 6 28
جمع 60 30 144
نقل از Klapp, 1967
جدول 10-2- مقادير موردنياز كود حيواني و تورب در تناوب تعدادي از سبزيها
تناوب زراعي ماده آلي خشك بيلان براي 4 تن مقدار مورد نياز
(سالانه) بقاياي گياهي ماده آلي خشك كود حيواني تورب
(تن در هكتار) (تن در هكتار) (تن در هكتار)
كلم گل+ كلم گل ./5 ./1+ صفر صفر
كاهو + كاهو+ كاهو 0/3 0/1- 5 5/2
تره‌فرنگي + كاهو 5/2 5/1- 8 0/4
گوجه‌فرنگي + كاهو 0/2 0/2- 10 0/5
كرفس 0/2 0/2- 10 0/5
سيب‌زميني 6/0 4/3- 18 0/9
نقل از: Fritz and Stolz, 1973
جدول 11-2- تعدادي از گياهان كود سبز در سبزيكاري
گياه مقدار بذر
(كيلوگرم در هكتار) وزن سبز
(تن در هكتار) ملاحظات
لوپين زرد 150 40-30 زمينهاي سبك تا نيمه‌سنگين اسيدي ضعيف تا قوي، كاشت عميق
فازاليا 15 40-30 رشد بطئي اوليه، كاشت آن در سايه نيز امكان‌پذير است.
نخود 170 30 زمينهاي سبك و آهكي، رشد سريع اوليه، كاشت عميق.
لوپين آبي 150 40-30 زمينهاي سبك تا لومي، اسديي متوسط، كاشت عميق.
نقل از: Fritz and Stolz, 1973
جدول 12-2- درصد ازت در لوپين زرد در مراحل مختلف رشد
موقع گل دادن 2/5
موقع رسيدن غلاف 6/2
موقع رسيدن كامل 7/1
نقل از: كاشي، 1363
كمپــوسـت
يكي ديگر از كودهاي آلي كه مخصوصاً در سبزيكاري مورد استفاده زياد قرار مي‌گيرد، كمپوست است. كمپوست از بقاياي گياهان و جانوران و يا زباله‌هاي خانگي و شهري در اثر تخمير و پوسيده شدن مواد موجود در آنها به وجود مي‌‌‌‌‌‌‌آيد و بر دو نوع است كمپوست باغي و زباله‌اي. كمپوست باغي را مي‌توان در باغهاي خانوادگي با استفاده از جايگاههايي از جنس چوب يا فلز و يا مواد ديگر كه به صورت يك جعبه چهارگوش و به عرض و ارتفاع 1 تا 5/1 متر و به طول دلخواه درآورده‌اند با مواد زايد شاخ و برگ گياهان كه معمولاً پس از برداشت محصول در زمين باقي مي‌ماند تهيه نمود.

جدول 13-2- درصد جذب اسيد فسفريك توسط گياهان مختلف
نوع گياه درصد جذب
جو 0
يولاف 1/1
چاودار 3/1
لوبيا 0/5
ماش 4/6
نخود 8/23
لوپين 2/24
نقل از كاشي، 1363
براي اين منظور پس از خردكردن مواد به قطعات چند سانتيمتري به نحوي در داخل جايگاه قرار مي‌گيرند كه بلافاصله با مقداري خاك پوشيده شوند. اين عمل در دفعات مختلف انجام مي‌شود تا اينكه جايگاه موردنظر تا نزديكي لبه آن پر شود. براي فعاليت باكتريها كه در تهيه مواد آلي مي‌كوشند، شرايط محيط را بايد به نحوي آماده نمود تا آنها بتوانند به بهترين وجهي عمل تخمير مواد را انجام دهند. اين شرايط عبارتند از رطوبت، هوادهي و آهك كه مورد اخير در تهيه محيط مناسبي از نظر Ph نقش دارد. كمپوست باغي با توجه به نوع و درشتي يا ريزي مواد متشكله آن بين 6 تا 12 ماه تهيه مي‌شود. با توجه به نياز مواد آلي زياد براي حاصلخيزي زمين (رجوع شود به جدول 10-2) و محدود بودن كمپوست باغي، از كمپوست زباله‌اي براي بهبود بافت خاك استفاده مي‌شود. جدول 14-2 مواد غذايي موجود دو نوع كمپوست زباله را نشان مي‌دهد.

جدول 14-2- مواد موجود در دو نوع كمپوست هوازي و غيرهوازي (درصد ماده خشك)
كمپوست H2O N P2O5 K2O CaO MqO C(t) B(ppm)
غيرهوازي 0/44 82/0 55/0 28/0 1/8 5/0 0/8 3/12
هوازي 0/35 03/1 68/0 32/0 32/8 4/0 7/7 2/13
نقل از : Peyvast, 1967
كمپوست علاوه برداشتن فلزات سنگيني مثل روي، سرب، كبالت و غيره داراي مقادير زايد تركيبات سرطان‌زا مثل كربوهيدارتهاي اشباع‌شده معطر چندحلقويPAH(Polycyclic Aromatic Hydrocarbon) نيز است كه تاكنون بيش از 100 نوع آن شناسائي شده است. از بين اين تعداد، سه نوع آن مانند بنزوپيرن(3,4-Benzeopyren)، بنزوفلورانتن (3,4-Benzeoflouranthen) و فلورانتن
(Flouranthen) بيش از بقيه بوده و از خطرناكترين مواد سرطان‌زا هستند. جداول 15-2 تا 17-2 مقادير اين مواد را در كمپوست نشان مي‌دهد.

تـــورب
تورب نيز منبعي از مواد آلي يا هوموسي است كه در سبزيكاري اهميت بسيار دارد. تورب از تجزيه و پوسيده شدن مواد آلي برگهاي گياهان در جنگلها و يا مردابها به وجود مي‌آيد. جدول 18-2 مواد موجود را در تعدادي از توربهاي مصنوعي كه در كراخانه‌ها تهيه مي‌گردد، نشان مي‌دهد.
جدول 15-2- مقدار PAH موجود در كمپوستهاي مختلف (برحسبppb)
نوع كمپوست 3,4-BP 3,4-BFA FA
كمپوست زباله 465 1125 2930
كمپوست فاضل‌آب 4300 8220 18000
مخلوط مساوي از هر دو كمپوست 1700 3560 5680
نقل از: Peyvast, 1976
جدول 16-2- فلزات سنگين موجود در 100 تن كمپوست زباله و درصد جذب آن توسط گياه
نوع فلز مقدار برحسب كيلوگرم درصد جذب
آهن 0/961 021/0
منگنز 0/29 صفر
مس 5/8 ــ
روي 0/38 4/0
موليبدن 5/0 ــ
كبالت 2/1 ــ
نيكل 4/4 ــ
كرم 4/5 صفر
سرب 1/14 صفر
كادميوم 4/3-0/0 صفر
واناديوم 4/8 2/11
نقل از = - .Rohde, 1972 ناچيز
جدول 17-2- مقايسه مقدار فلزات سنگين در كمپوست تازه و كهنه (برحسب ppb)
نوع فلز كمپوست تازه كمپوست كهنه
آهن 0/207 0/17
مس 8/14 6/0
منگنز 9/16 8/2
روي 3/42 6/1
بر 0/21 0/9
نقل از Rohde, 1972
جدول 18-2- مواد غذايي موجود در تورب‌هاي مصنوعي (برحسب درصد)
نوع تورب N P2O5 K2O CaO o.s. H2O
Huminal 0/3 0/2 0/3 5/3 0/50 0/30
Nettolin 0/3 0/2 0/4 0/20 0/50 0/20
Pogemo 9/3 7/3 9/5 ــ 6/48 9/11
نقل از: Topoleski O.S. = ماده آلي -= آزمايش انجام نگرفت.
كـودهـاي معـدنـي يـا شيميـايـي
اين كودها موادي هستند كه در كارخانه‌ها تهيه شده و اساس تغذيه گياه را تشكيل مي‌‌دهند. مقدار و روش و زمان كودپاشي و نيز تأثير آن بر روي گياهان مختلف متفاوت است. كودهاي عمده شيميايي عبارتند از:
كــودهـاي ازتـــه
نقش اصلي براي گياه در تشكيل پرتوپلاسم و اسيدنوكلئيك است. كمبود آن ابتداء در برگهاي پير نمايان مي‌شود تا برگهاي جوان. ازت زيادي باعث تُردي و آبدارشدن گياه شده و برگها رنگ سبز تيره‌اي به خود مي‌گيرند. در سبزيهاي برگ ازت را مي‌توان به مقدار زياد مصرف كرد تا باعث تسريع رشد سبزينه‌اي آنها گردد. ازت علاوه بر ساختن مواد پروتئيني در پيش‌رس كردن سبزيها و افزايش محصول و شفافيت برگها و ازدياد كاروتين نيز مؤثر است. اغلب گياهان ازت را بصورت NO3 و NH4 جذب مي‌كنند. كودهاي ازت‌دار عبارتند از:
• سولفات آمونيوم با 21 درصد ازت
• نيترات آمونيم با 35 درصد ازت
• فسفات آمونيم با 28 درصد ازت
• اوره با 46 درصد ازت
كــودهــاي فسـفره
كودهايي هستند كه علاوه بر تشكيل پروتئين، در توليد گل و ميوه و دانه و كوتاه كردن دوره رشد گياهان نيز مؤثرند. كار فسفر توليد ATP و اسيد نوكلئيك و آنزيمها است. كمبود فسفر باعث توقف رشد گياه مي‌شود و در نتيجه برگهاي مسن مي‌ريزند و گاهي اوقات مواد قندي در برگ و ساقه جمع مي‌شود و باعث افزايش رنگدانه آنتوسيانين مي‌شود كه برگها و ساقه‌ها را به رنگ قرمز درمي‌آورد.
انواع كودهاي فسفره عبارتند از:
• سوپر فسفات با 16 تا 18 درصد فسفر
• فسفات آمونيم با 16 تا 18 درصد فسفر
• فسفات بي‌كلسيك با 35 تا 40 ردصد فسفر

كــودهــاي پتــاســه
پتاس در تشكيل اندامهاي گياهاي مؤثر است و نيز در اعمال فيزيولوژي گياه و در طعم و مزه سبزيها و در تشكيل ويتامين C دخالت دارد. كمبود پتاس ابتداء در برگهاي مسن مشاهده مي‌شود. سوختگي كنار برگها نيز از علائم پتاس است. كودهاي پاسه عبارتند از:
• كلرورپتاس با 40 تا 50 درصد پتاس
• كائنيت با 10 تا 15 درصد پتاس
• سولفات دوپتاس با 48 تا 52 در پتاس

كـودهـاي كلسيـم‌دار
كلسيم در ديواره سلولها يافت مي‌شود و غيرقابل انتقال است. كمبود آن باعث كاهش رشد و لوله‌اي شدن برگها و قهوه‌اي شدن ريشه‌ها مي‌شود. گنديدگي انتهاي ميوه يا سوختگي گلگاه (Blossom – end – rot) از كمبود كلسيم است.كودهاي آهكي دردرجه اول براي اصلاح زمين بكار ميرود و معمولاً در زمين‌هاي اسيدي براي بالا‌بردن Ph خاك و يا خنثي كردن و براي پوك و نرم‌كردن اين نوع زمين مورد استفاده قرار مي‌گيرد. انواع كودهاي آهكي عبارتند از:
• آهك سوخته با 60 تا 95 درصد كلسيم
• آهك خيس با 60 تا 70 درصد كلسيم
• آهك پودر شده با 70 تا 95 درصد كلسيم

كـودهـاي گـوگـرددار
گوگرد در تهيه پروتئين و اسيدهاي آمينه بكار مي‌رود. بو و مزه سير، پياز و خردل مربوط به گوگرد است. علائم كمبود گوگرد در برگهاي جوان شبيه علائم كمبود ازت است.

كـودهـاي كميـاب يا عنـاصـر كـم‌مصـرف
روي، موليبدن، مس، كبالت، بر و غيره موادي هستند كه مقدار كمي از آن در زمين براي سلامتي گياهان ضروري است. در صورت كمبود يكي‌ از آنها، گياهان به بيماري‌هاي مختلفي دچار مي‌شوند. جداول 19-2 و 20-2 مقدار اين مواد در برخي از كودهاي حيواني و تأثير آن را روي تعدادي از سبزيها نشان مي‌دهد.
جدول 19-2- مقدار عناصر كمياب در كودهاي حيواني (برحسب ppm)
كود بر كلسيم مس آهن منيزيم منگنز موليبدن گوگرد روي
گوسفندي 04/0 4/25 02/0 69/0 0/8 40/0 400/0 9/3 11/0
مرغي 20/0 6/123 05/0 55/1 7/9 30/0 018/0 4/10 30/0
اسبي 06/0 4/31 02/0 54/0 6/5 04/0 004/0 8/2 06/0
نقل از: Topoleski, 1972

جدول 20-2- نقش عناصر كمياب و سبزيهاي حساس در مقابل كمبود آن
عناصر كمياب نقش آن در گياه عرضه بصورت گياه حساس

روي سيستم آنزيم، همه اكسيداسينها، تنظيم قند مصرفي سولفات روي، كيلات روي. اكسيد روي لوبيا، پياز، ذرت شيرين
منگنز سنتز آنزيم و كلروفيل سولفات منگنز چغندرلبويي، لوبيا، كاهو، اسفناج، پياز، نخود‌فرنگي، سيب‌زميني، ترب و تربچه
بر نقش مهم در جذب كلسيم براكس چغندرلبويي، كلم بروكسل، كرفس، شلغم

مس اكسيداسيون آنزيمها، غيرفعال كردن مسموميت خاك سولفات مس، اكسيد مس چغندرلبويي، پياز، كاهو، اسفناج
موليبدن نقش مشابهي در آنزيم مثل فسفر، تبديل نيترات به نيتريت و آمونيم، گروه باكتري ريشه بقولات پياز، اسفناج
كلر حفاظت در مقابل خشكي، آبدارشدن سبزيها كلريد پطاسيم 50 و 60 درصد
نقل از: Nonnecke, 1989

محصـولات زراعـي
1- گنـدم و جــو (منبع 12و11و2و1)
الف) توصيه براساس آزمون خاك
ب) توصيه عمومي براي گندم و جو آبي:

در صورت عدم امكان آزمون خاك براي عناصر پرمصرف و ريزمغذي مقادير كودي ذيل براي گندم و جو آبي توصيه مي‌شود:
- 300-250 كيلوگرم در هكتار اوره يا نيترات آمونيوم به صورت تقسيط (هنگام كشت، پنجه‌زني، ساقه‌رفتن، تشكيل سنبله)
- 150-100 كيلوگرم در هكتار سولفات پتاسيم يا كلرورپتاتسيم هنگام كشت بهتر است از كود كلرورپتاسيم در كنار سرك ازت استفاده شود.
- مصرف كودهاي فسفاته با آزمون خاك صورت گيرد.

براي عناصر كم‌مصرف (ريزمغذيها) از كودهاي ذيل مي‌توان استفاده نمود. لازم به ذكر است به ازاي يك‌بار مصرف حداقل تا سه سال مصرف نشود.
- سولفات روي 40 كيلوگرم در هكتار
- سولفات مس 25 كيلوگرم در هكتار
- اسيد بوريك 25 كيلوگرم در هكتار

در صورت استفاده از كود كامل ماكرو توصيه‌هاي كودي بصورت ذيل خواهد بود.
- كود كامل ماكرو به ميزان 300 كيلوگرم در هكتار قبل از كاشت.

- مصرف 75-60 كيلوگرم ازت خالص در هكتار بصورت سرك در بهار مطابق بند 1-1.
- كود ميكروي كامل بصورت برگپاشي با رعايت كليه نكات فني با غلظت 3 در هزار
- سولفات روي به ميزان 25 كيلوگرم در هكتار

- سولفات منگنز به ميزان 40 كيلوگرم در هكتار
- سولفات مس و اسيدبوريك هر كدام به ميزان 25 كيلوگرم در هكتار.
1-1- زمان و روش مصرف كودهاي ازته

پويائي و تحرك بالاي ازت در خاك باعث شده كه زمان مصرف آن براي مؤفقيت در توليد دانه و پروتئين از اهميت ويژه‌اي برخوردار باشد. بهترين زمان مصرف ازت نزديك به زمان حداكثر نياز مطابق با مراحل رشد گندم مي‌باشد. مقدار كود ازته محاسبه شده را با در نظر گرفتن شرايط زير مي‌توان مصرف كرد.
- درخاكهاي با بافت لوم رسي شني (Sa.C.L) و يا سبكتر از آن مانند L.Sa.Sa.L و Sa يك چهارم ازت قبل از كاشت، يك چهارم در مرحله پنجه‌دهي، يك چهارم در مرحله تشكيل ساقه و يك چهارم در مرحله گلدهي.

- در خاكهاي سنگين‌تر از لوم رسي شني (Sa.C.L)، يك سوم ازت قبل از كشت، يك سوم در مرحله پنجه‌دهي و يك سوم در مرحله ساقه‌رفتن.
- در مراحلي كه كود ازته لازم است در چندين نوبت مصرف شود، همچنين در زماني كه مصرف كود با ماشين‌آلات به دليل بلندي بوته‌هاي گندم به صورت جامد در مزرعه مقدور نباشد، مصرف كود از طريق آب آبياريس و نيز محلول‌پاشي بسيار مؤثر خواهد بود. محلول‌پاشي با كود ازته را با علف‌كش مي‌توان توأم كرد و

اختلاط كودهاي ازته با سم توفوردي هيچگونه مشكلي را به وجود نمي‌آورد. در مناطقي كه هنوز سمپاشي بر عليه سن گندم با هواپيما انجام مي‌شود مي‌توان محلول‌پاشي مرحله آخر را با سمپاشي عليه سن با هم انجام داد و تجارت گذشته نشان مي‌دهد كه اختلاط كود ازته و سم فتيتريتيون هيچگونه اثرات سوئي ندارد. در سال جاري و در فرصت باقيمانده كودهاي سرك گندم آبي را مي‌توان همراه با آب آبياري و بصورت جدول زير مصرف نمود. منبع (12)

جدول 1- نحوه و زمان مصرف كود سرك همراه با آب آبياري بريا زراعت گندم آبي
نوع كود (كيلوگرم در هكتار) مرحله مصرف كود

سولفات روي سولفات پتاسيم منيزيم كلرورپتاسيم اوره
ــ 25 50 50 پنجه‌دهي
15 25 50 50 اوايل ساقه‌رفتن
15 25 50 50 شروع گلدهي
1-2- نـوع كـود ازتــه:

در خاكهاي با شوري بيش از 6 دسي زيمنس برمتر، بهتر است از اوره استفاده نمود. در خاكهاي با شوري 6 دسي زيمنس برمتر و كمتر از آن در مرحله قبل از كاشت مصرف اوره به نيترات آمونيوم و در مرحله سرك، مصرف نيترات آمونيوم به اوره ارجحيت دارد..
1-3- زمان و روش مصرف كودهاي فسفاته:

تمام كودهاي فسفاته بايستي قبل از كاشت مصرف گردد و بدليل تثبيت فسفر در خاك و عدم تحرك آن در مقايسه با كودهاي ازته بهتر است با بذركاري زير بذر با فاصله 5 تا 10 سانتيمتر قرار گيرد. به عبارت ديگر مثرف كودهاي فسفاته بصورت نواري نسسبت به روش دستپاش از اولويت بيشتري برخوردار است ضمن اينكه مقدار كود مصرف شده به دو سوم مقدار محاسبه شده تقليل مي‌يابد. چنانچه اين روش بدليل عدم وجود تجهيزات كافي عملي نباشد، مي‌توان كود فسفاته را با شخم در عمق خاك قرار داد.
1-4- نــوع كـود فسفـاتـه

تفاوت عموده‌اي بين كودهاي فسفاته متداول در كشور كه سوپرفسفات ساده، بيوفسفات، سوپر فسفات تريپل و دي‌آمونيوم فسفات است، وجود ندارد. فسفات آمونيوم حاوي 46 درصد فسفر و حدود 18 درصد ازت خالص است. سوپر فسفات تريپل دراراي 46 درصد فسفر، 14-12 درصد كلسيم و 4-3 درصد گوگرد مي‌باشد. ميزان فسفر موجود در كود سوپرفسفات ساده 16 درصد و بقيه عمدتاً گچ است.
1-5- زمان و روش مصرف كودهاي پتاسيمي:
تمام كودهاي پتاسيمي معمولاً قبل از كاشت مصرف و با ديسك زير خاك قرار داده مي‌شود. در صورتي كه پتاسيم موجود در خاك براي رفع نياز گياه كافي نباشد و كود پتاسيمي نيز قبل از كاشت مصرف نشده باشد، مصرف سرك كلريد پتاسيم در دو الي سه نوبت همزمان با مصرف سرك كودهاي ازته در مراحل اوليه رشد گندم توصيه مي‌گردد.
1-6- نوع كود پتاسيمي:

براي محصول گندم مصرف سولفات پتاسيم يا كلريد پتاسيم از نظر نوع كود تفاوت چنداني نداشته و حتي در خاكهاي شور نيز بدون خطر قابل مصرف مي‌باشد. با اين وجود در صورت امكان مصرف سولفات پتاسيم در خاكهاي شور (باشوري بيش از 6 دسي زيمنس برمتر) ارجحيت دارد.
1-7- زمان و روش مصرف كودهاي حاوي عناصر كم‌مصرف:

كودهاي سولفات روي، سولفات آهن، سولفات مس، سولفات منگنز و اسيدبوريك بايستي قبل از كاشت مصرف شده و با شخم زير خاك شوند يا آنكه با غعلظت سه در هزار در مراحل پنجه‌دهي كامل، اوايل ساقه رفتن و حتي در مرحله گلدهي محلول پاشي شوند. لازم به ذكر است مصرف بُر (B) در مناطقي كه داراي خاكهاي شور باشند توصيه نمي‌گردد. كود ميكروي كامل بصورت برگپاشي با رعايت كليه نكات فني با غلظت 3 درهزار در هكتار در سه مرحله اوايل پنجه‌زني، توليد ساقه (ظهور دومين گره) و ظهور خوشه (بعد از گل‌دهي) به مصرف خواهند رسيد.
1-8- نكات فني هنگام برگ‌پاشي با كود ميكروي كامل:

- محلول پاشي بايد صبح زود يا عصر هنگامي كه اشعه آفتاب مايل است انجام گيرد.
- به محلول كودي تهيه شده با غلظت 3 در هزار، ماده سيتووت يا مايع ظرفشوئي به غلظت 2% در هزار (200 ميلي‌ليتر در 1000 ليتر آب) اضافه گردد. اين كار باعث كاهش سطحي آب شده در نتيجه قطرات آب حالت پخشيده به خود گرفته و سطح تماس برگ با ذرات كودي افزايش يافته و در نتيجه ميزان جذب برگي افزايش مي‌يابد.
- هنگام محلول پاشي سرعت وزش باد بايد حداقل باشد.
- پس از انجام محلول پاشي با حداقل فاصله زماني آبياري مزرعه انجام گيرد.
- حرارت محيط در هنگام محلول‌پاشي پائين‌تراز 29 درجه سانتي‌گراد باشد.

- براي اطمينان از صحت انجام عمليات فوق پيشنهاد مي‌گردد كود موردنظر را با غلظت مربوطه تهيه و در قطعه كوچكي از مزرعه برگپاشي انجام گيرد. در صورت عدم ظهور علائم برگ سوزي پس از سه روز در گياه در تمام سطح مزرعه برگپاشي انجام پذيرد.
- در اراضي شور از كود ميكروي كامل بدون بُر استفاده شود.
منبع (1)
جدول 2- حد بحراني عناصر كم‌مصرف (Cu, Mn, Zn, Fe) در استانهاي مختلف كشور
حد بحراني (ميلي‌گرم در كيلوگرم) نام استان يا منطقه
مس (Cu) منگنز (Mn) روي (Zn) آهن (Fe)
15/1 10/4 62/0 50/2 آذربايجانشرقي
15/1 10/4 71/0 2 آذربايجان‌غربي
1 02/5 62/0 60/4 اصفهان
1 60/4 92/0 90/5 ايلام

ــ ــ 71/0 7 چهارمحال و بختياري
53/0 ــ 70/0 30/4 خراسان
57/0 20/5 83/0 8 خوزستان – اهواز
57/0 60/4 40/0 ــ خوزستان – ذزفول
97/0 30/6 79/0 70/5 زنجان

1 50/6 77/0 50/4 فارس
77/0 30/6 70/0 25/3 همدان
ــ ــ 60/0 ــ قزوين
38/0 90/2 50/0 20/2 قم
ــ ــ 53/0 ــ تهران – كرج

1 60/4 89/0 30/7 كرمانشاه
1 60/4 60/0 20/4 لرستان
90/0 ــ 74/0 30/4 كردستان
38/0 90/2 95/0 25/4 كرمان

38/0 90/2 42/0 ــ يزد
ــ ــ 50/0 80/3 مركزي
53/0 ــ ــ 85/3 سمنان

57/0 ــ ــ ــ جيرفت و بم
77/0 60/4 70/0 57/4 ميانگين
×در مناطق خشك با عملكرد پايين اين ارقام قابل كاهش مي‌باشند.
×× درصورت زيادي فسفر قابل استفاده خاك علظت عناصر كم‌مصرف علي الخصوص روي اضافه مي‌شود.

ج) توصيه عمومي براي گندم و جو ديم
توصيه كودي عمومي براي گندم ديم به صورت زير مي‌باشد.
- اوره يا 100 الي 150 كيلوگرم در هكتار يا معدل آن نيترات آمونيوم.
- كلرورپتاسيم وي ا سولفات پتاسيم 50-100 كيلوگرم در هكتار.

- مصرف كودهاي فسفاته در مزارع ديم صرفاً براي دستيابي به عملكردهاي بالاتر از 5/1 تن در هكتار با انجام آزمون خاك (درصورتي كه مقدار فسفر قابل استفاده با روش اولسن كمتر از 5 ميلي‌گرم در كيلوگرم باشد) صورت گيرد.
- توصيه عمومي ريزمغذيها مخصوصاً سولفات روي براي گندم ديم معادل نصف گندم آبي مي‌باشد.
- در صورتي كه غلظت فسفر قابل استفاده در خاك كمتر از 5 ميلي‌گرم در كيلوگرم باشد، توصيه مي‌شود بجاي كودهاي فوق از كود ماكرو قلب از كاشت استفاده شود.

2- سيـب‌زمينـي (منبع 3)
الف- توصيه براساس آزمون خاك
سيب‌زميني جزء گياهان پتاسيم دوست مي‌باشد كه كوددهي پتاسيم براي اين محصول مي‌تواند كيفيت و كميت محصول را تحت تأثير قرار دهد. براساس تحقيقات انجام شده حد بحراني عناصر پرمصرف براي سيب‌زميني در جدول شماره سه نشان داده شده است.
منبع (3) جدول 3- حد بحراني فسفر و پتاسيم در سيب‌زميني
پتاسيم قابل استفاده (ميلي‌گرم در كيلوگرم) فسفر قابل استفاده (ميلي‌گرم در كيلوگرم) محصول
درصد رس بيشتر از 30% درصد رس كمتر از 30%

450 300 10 مواد آلي بيش از 1 درصد سيب‌زميني
450 300 10مواد آلي بيش از 1 درصد سيب‌زميني
جدول 4- توصيه كودي براي كشت سيب‌زميني براساس ازمون خاك بريا توليد بالاتر از 60 تن سيب‌زميني در هكتار
فسفر (P) ازت (N)

سوپر فسفات تريپل (كيلوگرم در هكتار) فسفر
(ميلي‌گرم در هكتار) اوره

(كيلوگرم در هكتار) كربن آلي
150 5< 400 5/0<
100 10-5 350 0/1-5/0
50 15-10 250 5/1-0/1
ــ 15> 200 5/1>
پتاسيم

درصد رس بيشتر از 30% درصد رس كمتر از 30%
كلرور و يا سولفات پتاسيم×(كيلوگرم در هكتار) پتاسيم (ميلي‌گرم در كيلوگرم) كلرور و سولفات پتاسيم×(كيلوگرم در هكتار) پتاسيم (ميلي‌گرم در كيالوگرم)
500 150< 400 150<
400 200-150 300 200-150
300 250-200 200 250-200
100 300> ــ 300>

ب- توصيه عمومي
توصيه‌هاي كودي عمومي عناصر پرمصرف براي سيب‌زميني در جدول 5 آورده شده است.
جدول 5- توصيه عمومي كودي عناصر پرمصرف و كم‌مصرف در زراعت سيب‌زميني
(برحسب كيلوگرم در هكتار)

كود كامل ميكرو سولفات منگنز سولفات روي K2O P2O5 N
بصورت محلول پاشي با غلظت 3 در هزار 40 50 100 ــ 125
×مقدار مصرف كود فسفر برمبناي آزمون خاك تعيين خواهد گرديد.
روش و زمان مصرف كود

- كود ازته از منبع اوره تأمين و يك دوم آن به همراه ساير كودها همزمان با كاشت بطور يكنواخت در سطح خاك پخش گرديده و سپس با زدن شخم با خاك مخلوط مي‌گردند. نصف ديگر كود اوره به هنگام غده بستن به صورت نواري در پاي بوته به مصرف خواهد رسيد.
- كودهاي فسفره و پتاسيمي توصيه شده از منابع سوپرفسفات تريپل و سولفات پتاسيم در زمان كاشت و قبل از زدن شخم به مصرف خواهند رسيد.
- كودهاي سولفات روي و سولفات منگنز توصيه شده را به نسبت يك به پنچ با خاك خشك و نرم مخلوط و قبل از زدن شخم بصورت يكنواخت در سطح مزرعه پخش خواهد شد. مصرف اين كودها هر دو سال يكبار خواهد بود.

- برگپاشي با كود ميكروي كامل در دو مرحله (ده روز قبل و 20 روز بعد از گلدهي) با رعايت نكات فني انجام خواهد گرفت.