بخشی از مقاله
چکیده
در امنیت غذایی تأمین کافی غذا از جمله ارکانی است که با افزایش تولید میسر میگردد. اگر چه تنها متغیر در تولید و میزان عملکرد، کودهای شیمیایی نبوده و پارامترهای دیگری نیز دخیل هستند، اما کودها نقش بیبدیل دارند. ضمن آن که راهکار علمی و اصولی برای دستیابی به این سطح از تولید در گرو مصرف بهینه کودها مطابق با نیاز گیاه و نتایج آزمون تجزیه خاک و گیاه میباشد. با توجه به این موضوع خاک باغی در پویاشهر استان اصفهان به منظور تعیین نیاز کودی درخت میوه - گردو - مورد بررسی قرار گرفت و به طور تصادفی و از سه عمق 0-30، 30-60 و 60 - 90 سانتیمتری نمونه خاک تهیه شد. پس از آنالیزها و اندازهگیری عناصر نتایج نشان داد، خاک مورد مطالعه از نظر میزان عناصر غذایی پتاسیم و فسفر بیش از حد بحرانی میباشد. همچنین خاک از نظر عناصر کم مصرف آهن و روی نیاز به مصرف خاکی این دو عنصر غذایی دارد. لذا برای باغ مورد نظر استفاده از کودهای سولفات آهن و سولفات روی به صورت چالکود در فصل زم ستان به طور مکرر الزامی میبا شد. برای تکمیل نتایج از نمونه برگ درخت گردو ا ستفاده شد، که نتایج حاکی از کفایت عنا صر غذایی پتاسیم، فسفر و روی داشت هر چند مقدار آهن کمتر از دامنه بحرانی بود.
کلمات کلیدی: آزمون خاک و گیاه، باغ گردو، توصیه کودی، عناصر غذایی
مقدمه
رتبه بهداشتی جامعه ما از میان 192 کشور، 123 است. که علت اصلی آن سوء تغذیه میباشد که دلیل آن عدم رعایت اصول مصرف بهینه کود در مزارع و باغات میباشد. به رغم آن که 85درصد مردم کشور ظاهراً سیرمیباشند، لیکن حدود 90 درصد آنان به نحوی دچار گرسنگی سلولی هستند که علت آن عدم توجه متولیان تأمین محصولات غذایی به مفهوم امنیت غذایی میباشد .[3] تأمین غذای جمعیت روبه رشد و تغییر سبد غذایی از یکسو و لزوم خوداتکایی در تولید محصولات راهبردی از دیگر سو، بار فشار بر منابع خاک و آب را به دو طریق افزایشسطح زیر ک شت و افزایش عملکرد در واحد سطح دو چندان نموده ا ست.
سطح زیر ک شت مح صولات زراعی و باغی کشور طی بیش از 50 سال گذشته روندی افزایشی داشته است. در این دوران از دهه 40 تا 70 هجری شمسی میزان سطح زیر کشت از حدود 6 میلیون هکتار به حدود 14 میلیون هکتار افزایش یافته و پس از آن افزایش چندانی نداشته است .[1] امروزه از کودها به عنوان ابزاری برای نیل به حداکثر تولید در واحد سطح استفاده میشود،باید این کودها بتوانند علاوه بر افزایش تولید، کیفیت محصولات کشاورزی را ارتقاء داده، ضمن افزایش راندمان کودی، سلامتی ان سان و دام را نیز تأمین کنند. م صرف سالانه کود شیمیایی در ایران حدود 2/5 میلیون تن ا ست وسه درصد آن یعنی 75 هزار تن خواهد بود که این مصرف در حال حاضر در کشور به 200 تن در سال نیز نمیرسد.
از آنجایی که خاکهای کشور بیشتر آهکی بوده، کمبود عناصر کم مصرف بیشتر مطرح است ولی متأسفانه این عناصر نیز مثل موادآلی و کودهای پتاسیمی به بوته فراموشی سپرده شده است .[4] از جمله راهکارهای مصرف متعادل کودهای شیمیایی استفاده از آزمون خاک و گیاه برای توصیه کودی است. آزمون خاک روشی سریع، کمخرج ودقیق بوده که از آن برای پیشآگاهی از نقاط ضعف و قوت خاک در تصمیمگیریهای مدیریت حاصلخیزی خاک و تغذیه گیاهان میتوان بهره برد. همچنین زمانی که تجزیه گیاه در کنار آزمون خاک انجام گیرد میتواند در جهت تکمیل توصیه کودی موثر واقع شود، زیرا تجزیه گیاه پس از توصیه و مصرف کود میتواند نشان دهد که تا چه حد توصیه کودی مؤثر واقع شده است .[2]
کشور ایران با بیش از 65 هزار هکتار سطح زیر کشت و با تولید 11 درصد از تولید جهان 150 - هزار تن - پس از چین و آمریکا سومین کشور تولیدکننده گردو - Juglans regia - در جهان ا ست. درختان گردو نورپ سند، به ن سبت مقاوم به خ شکی، طالب آب و هوای خ شک کوه ستانی ه ستند که از نظر ارتفاع از سطح دریا، موقعیت جغرافیایی تحمل بالایی دارند و در خاکهای عمیق با بافت لومی، شنی رسی با زهکشی بیشترین عملکرد را دارند .[6] به همین منظور در این راستا توصیه کودی براساس آزمون خاک و گیاه در باغ گردو مورد بررسی قرار گرفت تا بتوان ضمن شناخت کمبودهای تغذیهای درختان به افزایش عملکرد این محصول نیز دست یافت.
مواد و روشها
باغ مورد مطالعه در پویا شهر ا ستان ا صفهان، کیلومتر 22 جاده مبارکه- شهر ضا واقع شده ا ست. باغ با و سعت 2000 متر دارای محصولاتی چون گردو، انگور، انار، آلبالو و آلو میباشد. آبیاری به شکل قطرهای و کودهای م صرفیاکثراً کود حیوانی و شیمیایی ا ست که در سطح خاک پخش می شود. نمونهبرداری خاک، آب و گیاه برای انجام آنالیزهای فیزیکی و شیمیایی صورت گرفت و نمونهها از سه عمق 0-30، 30-60 و 60-90 سانتیمتری از سه محل به روش تصادفی برداشت شد. با توجه به این که در سه محل نمونهبرداری عمقهای نمونهبرداری یکسان بوده، لذا خاکهای مربوط به هر عمق از سه محل نمونهبرداری را با هم مخلوط کرده و نمونه خاکی از هر عمق به وزن 2-4 کیلوگرم به آزمای شگاه انتقال یافت. همچنین از درختان گردو برای آنالیز تجزیه برگ نمونهبرداری شد که از هر درخت ده برگ به صورت ت صادفی انتخاب شد تا غلظت عنا صر در برگ درخت تعیین شود. پس از انجام آنالیزهای فیزیکی و شیمیایی نتایج آن در جدول 1 ارائه شد.
نتایج و بحث
الف - خاک
به طور کلی با توجه به نتایج، خاک باغ از نظر شوری بدون محدویت، دارای بافتی سنگین و از نظر میزان عنا صر غذایی نه تنها فقیر نی ست بلکه بی شبود نیز دارد. همچنین حد قابل قبول ماده آلی خاک را با توجه به این که اخیراً حدود 1/5 تا 2 در صد گزارش نمودهاند لذا ماده آلی خاک مورد آزمایش در افق سطحی 1/58 در صد بود که ن شان از مدیریت خوب باغ از این حیث دارد. پتا سیم خاک در دامنه 400 تا 600 میلیگرم بر کیلوگرم قرار دارد که نشانه مقدار کافی پتاسیم خاک برای تغذیه درختان است. با افزایش عمق مقدار آن تا حدی افزایش پیدا کرده که میتوان آن را به آب شوییی پتا سیم و همچنین مواد مادری پتا سیمدار در خاک مربوطه دان ست. توزیع ف سفر با عمق، متناسب با مقدار موادآلی در خاک است، که نشان میدهد بخش اعظم فسفر این خاک از مواد آلی تأمین شده استو باید گفت خاک از نظر فسفر نیز مشکل تغذیهای ندارد.
از آنجایی که خاک باغ آهکی است و با توجه به عدم مصرف کودهای آهن و روی، خاک از نظر این عناصر فقیر است. آهن یکی از عناصر کم مصرف برای گیاهان بوده و کمبود آن به ویژه در خاکهای آهکی مناطق خشک و نیمهخشک با pH قلیایی بسیار رایج است. به ازای افزایش هر واحد pH خاک، حلالیت آهن 3 ظرفیتی 1000 برابر و آهن 2 ظرفیتی 100 برابر کاهش مییابد.[5] قابلیت جذب آهن در خاکها تحت تأثیر عدم تهویه کافی و پیدایش مقدار زیاد یون بیکربنات و نبودن موادآلی کافی به شدت کاهش مییابد. خاک مورد آزمایشبه علت وجود بافت نسبتاً سنگین که باعث عدم تهویه کافی میشود و نیز به علت آهکی بودن خاک و موادآلی کم کمبود آهن را نشان میدهد. همچنین خاک مورد مطالعه به دلیل آهکی بودن و عدم ا ستفاده از کود روی، دارای کمبود روی بوده و با افزایش عمق این کمبود بی شتر شده که میتوان به افزایش pH با عمق مربوط دانست.
ب - گیاه
پتاسیم قابل جذب و فسفر کل گیاه
نتایج حاصل از تجزیه برگ درختان گردو در جدول 2 ارائه شده است. از آنجایی که حد کفایت پتاسیم قابل جذب برای برگ درختان گردو در محدوده 1/2 تا 3 درصد قرار دارد، لذا با توجه به مقدار غلظت این عنصر که 2/4 درصد
