بخشی از مقاله
توليدات گل ياس در ايران
اقليم ايران توانايي گسترده اي در توليد گياهان در ۳ رده دارد: گل و گياهان زينتي، گل هاي آپارتماني و گياهان دارويي. حقيقت اين است كه اين كشور ۴ فصل، تنها بر روي درياي سياه نفت نيارميده است، تابش خورشيد بر فراز اين اقليم پهناور، فرصت مغتنم اما اغلب فراموش شده اي است، فرصتي كه بسياري از مردم ديگر سرزمين هاي جهان بدان به چشم حسرت مي نگرند.
بدين ترتيب است كه سالانه نيمي از محصولات گل و گياه ياس توليدي در ايران نه به صادرات كه به توزيع نيز راه پيدا نمي كنند و به كود تبديل مي شوند. برآيند اين واقعيت، در يك نگاه اوليه به تعداد پايانه هاي صادراتي گل و گياه در كشور برمي گردد و اين در حالي است كه سرزمين كوچكي چون هلند تنها داراي ۷ پايانه صادراتي گل و گياه است، ۷ پايانه صادراتي كه چون همتايان چاه هاي سياه نفت، عمل مي كنند.
يك دسته گل نفت
گردش مالي صادرات گل و گياه ياس درجهان، هر ساله دست كم ۱۰۰ ميليارد دلار است و البته در بسياري ازكشورها هر نفر روزانه يك شاخه گل مي خرد. از اين ميان حدود ۵ تا ۲۰ ميليون دلار نصيب كشورمان مي شود و همچنين هر ۱۵ ايراني روزانه يك شاخه گل مي خرند. البته اين دوموضوع از لحاظ محتوايي، دو بحث كاملاً متفاوتند. توليد و صادرات گل يك بحث كاملاً اقتصادي است اما تقاضاي خريد گل در جامعه ايراني مي تواند جوانب مختلفي را در بر بگيرد. گذشته از جوانب فرهنگي، اقتصادي ترين تعريف بر گرايش خريد گل در ميان افراد يك
جامعه به طبقه بندي نيازهاي آنان برمي گردد. اين كه رضايتمندي نيازها در چه طبقه اي از هرم نيازها قرار گرفته است؟ در حقيقت افراد هنگامي به طرف نيازها و هزينه هاي فرعي تر روي مي آورند كه پايه نيازهاي آنان تأمين شده باشد، در غير اين صورت كالايي مثل گل نيز مي تواند جزو كالاهاي لوكس قرار بگيرد اما كالايي چون گوشت يا نان در طبقه نيازهاي پايه اي قرار مي گيرند كه بيشترين فعاليت اقتصادي جامعه در اين بخش انجام مي گيرد. با اين حال اگر بخش صادرات وتوليد گل و گياهان را يك بحث كاملاً اقتصادي قلمداد كنيم، قابليت هاي موجود وچشم انداز سود بالقوه اي كه در اين بازار وجود دارد مي تواند آن را به يك بحث سودآور اقتصادي تبديل كند.
توليد ياس در كشورهاي اروپايي
رضا مهرباني مدير عامل اتحاديه گل ياس در ايران به نكته ظريفي اشاره مي كند: «ما در كشورمان از انرژي فراوان وبدون هزينه «خورشيد» استفاده لازم را در زمينه توليد گل ياس نمي كنيم، در حالي كه كشور هلند با استفاده از نور مصنوعي لامپ به توليد انبوه و صادرات ميلياردي دست پيدا مي كند. اين در حالي است كه كشور ما در شرايط موجود با ۵ هزار هكتار زمين زيركشت گل و گياه با شرايط ۱۶ سال پيش كشور هلند در سال۱۹۹۱ از نظر مقدار زير كشت برابري مي كند. اما به خاطر اين كه ما هنوز از روش هاي سنتي و قديمي كشت استفاده مي كنيم متأسفانه از نظر درآمد در اين بخش فاصله بسيار زيادي با اين كشور مطرح جهان در زمينه گل و گياه داريم.»
هم اكنون بيش از ۶۰۰ توليدكننده گل و گياه در كشور فعاليت مي كنند. در بازار داخلي تنها در تهران روزي ۲ميليون شاخه گل در دو بازار شهيد محلاتي و امام رضا (ع) تهران عرضه مي شود كه يك ميليون شاخه فروخته و يك ميليون شاخه ديگر ضايع مي شود. كارشناسان علت اين امر را از سويي عدم ظرفيت بازار داخلي براي توليد انبوه و از سويي در بازار صادراتي به دليل نبود يك پايانه صادراتي فعال مي دانند. اما توليد انبوه براي صادرات نيازمند دانش روز دنيا نيز هست. چنان كه مهرباني مي گويد: «كشورهاي طراز اول دنيا امروزه در زمينه توليد گل و گياه با استفاده از دانش «كشت بافت» و دانش ژنتيك در تنوع توليد و نيز رفع نقيصه كميت توليد ميليون ها بوته گل و گياه توليد مي كنند. اما در كشور ما تنها تعداد اندكي از واحدهاي توليدي از اين روش استفاده مي كنند و تا زماني كه اين روش از سوي تمامي واحدهاي توليدي كشور به كار گرفته نشود و عموميت پيدا نكند، توليد انبوه مورد نياز صادرات فراهم نخواهد شد.»
آموزش توليد ياس
از سويي نظام توليد، توزيع و عرضه، چه در بحث فروش داخلي و چه در بحث صادرات، به هم پيوسته هستند واين بخش به ابزار و لوازم ويژه اي براي توليد نيازمند است كه شامل بازسازي، نوسازي گلخانه هاي سنتي وتقويت بخش تحقيقات كشور مي شود.
هم اكنون كشورهاي توليدكننده مطرح در دنيا با بهره گيري از دانش فني، اصلاح نژاد، تجهيزات مناسب و ارقام خوب در مقياس وسيعي به توليد گل وگياه پرداخته اند چنانچه هم اكنون در كشورهاي صنعتي با پي بردن به نتايج سودمند مصرف گياهان زينتي، درختچه ها، گل هاي آپارتماني و باغي در محيط هاي كاري و زندگي شهروندان، واردات گل بازار خوبي پيدا كرده است. يك توليدكننده گل در قزوين كه عضو اتحاديه گلكاران ايران نيز است به تجربه فعاليت در اين صنف اشاره مي كند. چنان كه بي توجهي به آموزش و تمايل نداشتن سرمايه گذار
براي ورود به اين بخش را از مهم ترين مسائل اين صنعت مي داند. بيشتر گلخانه هاي فعال دراستان قزوين، قديمي و سنتي هستند و به امكاناتي نظير تقويت خاك و سيستم آبياري پيشرفته نيازمندند. از سويي سطح آگاهي هاي حرفه اي توليدكنندگان بايد ارتقا پيدا كند. آنها به اطلاعات علمي در خصوص توليد، نگهداري و بازاريابي نيازمندند. از سويي نبود بازار
مركزي براي عرضه مستقيم اين محصولات در اين استان سبب مي شود تا دلال ها گل ها را به قيمت بسيار پائيني بخرند و چند برابر قيمت، به فروش برسانند. مسأله ديگري كه در بخش گل و گياه وجود دارد به كمبود سموم تخصصي لازم براي توليد كيفي گل و گياه در بازارهاي جهاني بر مي گردد. چنان كه مديرعامل اتحاديه گل و گياه مي گويد: «بايد از سموم تخصصي مانند انواع قارچ كش ها، حشره كش هاي ويژه با استانداردهاي روز دنيا استفاده شود.»
مصرف داخلي گل ياس
در سال ۸۵ حدود دو ميليارد و ۳۰۰ميليون شاخه گل ياس توليد شد كه ازاين تعداد تنها ۱۰ميليون شاخه صادر شد و چنان كه مهندس غلامحسين سلطان محمدي اشاره مي كند: «روسيه و كشورهاي حوزه خليج فارس عمده ترين واردكنندگان از كشور ما هستند. از سويي افرادي كه هيچ نقشي دراين صنف نداشته از كانال هاي غيرمشخص اقدام به واردات پياز و قلمه در حجم زياد مي كنند و به قيمت بسيار بالادر اختيار توليد كنندگان قرار مي دهند و همين مشكلاتي را براي توليد كننده ها و در نتيجه دولت به وجود مي آورد. همچنين نيازمند فرهنگسازي درباره خريد گل در جامعه نيز هستيم. از آنجا كه بيشترين مصرف به ۱۵ تا ۲۰روز در سال اختصاص پيدا مي كند، فروشنده ها مجبورند براي جبران روزهاي ديگر گل هاي خود را با قيمت بسيار بالادر اختيار مصرف كننده قرار دهند.»
باوجود تمامي اين مشكلات، توانايي بالقوه اي در توليد گل و گياه كشور وجود دارد. در نمايشگاه گلي كه در اوزاكاي ژاپن برگزار شد از ميان ۶۰۰ شركت خارجي شركت كننده در اين نمايشگاه، توليد كنندگان ايراني توانستند برنده سه مدال شوند. مدال طلابراي گلايول، نقره براي استرليتز يا پرنده بهشتي و برنز براي آگاپانتوس (سوسن).
با اين همه مهرباني تأكيد مي كند : «اگر بخواهيم در بازار گل و گياه دنيا جايگاه مناسبي پيدا كنيم و باكشورهايي چون هلند، ژاپن، ايتاليا و آمريكا كه كشورهاي طراز اول دنيا در اين زمينه هستند، رقابت كنيم؛ بايد در همه شاخه هاي اين بخش از جمله بسته بندي محصولات، استانداردهاي روز را به خدمت بگيريم. كارخانه هاي موجود كارتن سازي، كارتن هاي استاندارد مورد نياز براي بسته بندي گل وگياه صادراتي كشور را توليد نمي كنند.» نكته پراهميت آن است كه ايران در يك منطقه پررود با طول روز بلند و روشنايي كامل آفتاب قرار دارد و ازاين نظر مي تواند در بسياري از هزينه هاي مربوط به گرم كردن و روشن نگه داشتن گلخانه ها كه براي كاشت و تكثير گياهان زينتي اهميت زيادي دارد، صرفه جويي كند.
محلات نمونه خوبي از اين تلاش است چنان كه محلات را باغچه هلندي خاورميانه ناميده اند. اين پايگاه توليد گل در سال گذشته حدود ۵ ميليون و ۸۷۲ هزار دلار انواع گل و گياه زينتي به خارج از كشور صادر كرده كه به مقصد كشورهاي هلند، فرانسه ، انگلستان ، روماني ، عراق، افغانستان، پاكستان ، آسياي مركزي و حوزه خليج فارس بوده است. با تمام نشانه هاي اميدواركننده اي كه وجود دارد در يك نگاه كلي اين صنعت درآمدزا به شدت نيازمندسازماندهي است ، پايانه هاي صادراتي و همچنين راه اندازي و بهينه كردن وضعيت حمل و نقل و اضافه كردن كانتينرهاي سردخانه دار از ديگر مسائل عمده درگير اين صنعت به شمار مي آيند. همه اين مسائل و كمبودها موجب شده است كه اگر از نظر توليد گل و گياه در مقام
هفدهم در دنياهستيم ولي از نظر صادرات در رديف ۱۰۷ جهان قرار گرفته باشيم. اين در حالي است كه كشورهايي چون هندوستان و تركيه بين ۳ تا ۵ ميليارد دلار از صادرات گل و گياه درآمد ارزي دارند.
گياهان دارويي از نوع ياس
اما قابليت پرورش گل وگياه در ايران تنها در گلها و گياهان زينتي خلاصه نمي شود. تنوع اقليمي ايران قابليت ديرينه اي در زمينه توليد گياهان دارويي دارد وگياهان دارويي بازار قابل توجهي در صنايع دارو سازي و پزشكي جهان دارد. تنها استان مازندران در ۳ عرصه كوهستاني، ساحلي و دشت قابليت رشد طبيعي بسياري از ارقام گياهان دارويي مانند بابونه، گل گاوزبان، سنبل الطيب، رزماري، شبت، ريحان، آويشن، بادرنجبويه و سرخارگل را دارد. سطح زير كشت اين استان براي گياهان دارويي به دو هزار و ۴۴۴ تن مي رسد. خليل قلي زاده
توليدكننده نمونه در زمينه گياهان دارويي دراين مورد مي گويد: «با وجود زمين هاي مناسب در ارتفاعات البرز براي توليد گياهان دارويي اما دراين زمينه برنامه اي وجود ندارد واز طرح هاي بخش خصوصي نيز حمايت نمي شود. اين در حالي است كه هم اكنون نگاه دنيا به سمت مصرف داروهاي گياهي است. معضل مهم ديگر به امكانات حمل و نقل هوايي بر مي گردد كه با توجه به حساسيت و فسادپذير بودن محموله هاي توليدي اهميت زيادي دارد. چنان كه اگر هم اكنون ۲۴۰ تن توليد گياه دارويي داريم ، بيشترين قسمت آن به صورت فله اي صادر مي شود. اين همه در حالي است كه در صورت حمايت و برنامه ريزي و با توجه به ارزش سلامتي گياهان دارويي ، مي توان نياز داخل كشور در مورد گياهان دارويي را نيز تأمين كرد.»
و در نهايت ارزش گل و گياه تنها در بعد اقتصادي آن نيست. در واقع گل عاملي براي تعديل رفتار در طول شبانه روز است و هربار نگاه كردن به گل عاملي براي اتصال عصبي مثبت در مغز است . پژوهشها نشان مي دهد حتي يك شاخه گل يا گلدان كوچك ممكن است روحيه شخص را به سرعت تغيير دهد. احساس شادي و سرزندگي نخستين واكنش افراد است. افرادي كه در محيط اطرافشان، منزل، محل كار و ... گل و گياه وجود دارد بيش از ديگران آرامتر، مهربان، شاد و باگذشتند و مي تواننداين حس را با رفتار مثبت به ديگران منتقل كنند. گل نشانه مشاركت و دوستي است زيرا با هديه دادن گل ، نوعي لذت مشترك بين افراد به وجود مي آيد.
پژوهشگران آمريكايي دريافتند كه هر فرد ۵ ثانيه پس از دريافت شاخه يا دسته اي گل يا گلدان گل، ۳واكنش بروز مي دهد: لبخندي به نشانه ادب و تشكر، لبخندي به نشانه دوستي و صميميت، لبخندي هيجان زده همراه با واكنش كلامي خاص.
