بخشی از مقاله
چکیده
تحلیل استنادی و ترسیم نقشه تولیدات علمی پژوهشگران حوزه فیزیک هستهای ایران در پایگاه استنادی علوم از ابتدا تا سال 2013 هدف اصلی این پژوهش است. پژوهش حاضر از نوع کاربردی است و به روش تحلیل استنادی اجرا شده است. تعداد 1362 مدرک در قالب مقاله مجله، مقاله کنفراس، مقاله مروری ، نامه و یادداشت و غیره از ابتدا تا سال 2013 به صورت فایلهای متنی از پایگاه استنادی علوم استخراج و برای تجزیه و تحلیل لازم در رایانه شخصی ذخیره گردید. سپس با استفاده از آمار توصیفی و قابلیتهای نرم افزارهای HistCite, Pajek, ISI.exe, Excel مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
متوسط نرخ رشد سالانه انتشارات حوزه فیزیک هستهای ایران در پایگاه استنادی علوم 16/5 است که رضایت بخش نیست. تولیدات علمی رشته با همکاری 6851 نویسنده فراهم آمده و میانگین ضریب همکاری نویسندگان برابر با ./57 به دست آمد که دلالت بر همکاری خوب نویسندگان حوزه فیزیک هسته ای ایران دارد. تولیدات علمی این حوزه با مشارکت 838 موسسه انجام شده است و بیشترین تولیدات علمی این حوزه را دانشگاه تهران، آزاد اسلامی و دانشگاه صنعتی شریف منتشر کردهاند و دانشگاه تهران با تولید 161 رکورد رتبه نخست را دارد. مقالات علمی – پژوهشی با 89/3 درصد رایجترین قالب برای انتقال اطلاعات علمی است.
مدرس، حسن آبادی، ستاره و زرین کمر پرتولیدترین نویسندگان هستند. بیشترین همکاری بین المللی با کشورهای کانادا، ایتالیا، انگلستان و امریکا صورت گرفته است. در میان 4 خوشه اصلی به دست آمده در دو شاخص جهانی و محلی ترسیم نقشه در این حوزه موضوعی میتوان گفت که موضوعات ذرات هستهای نامتقارن و کنترل فاز فرکانسی اهمیت ویژه ای دارند.
مقدمه
یکی از شاخصهای رشد و توسعه هر کشور، توان و ظرفیت علمی بالفعل آن است. ارتقای این توان به بهبود وضعیت تولید اطلاعات علمی بستگی دارد که پژوهشهای علمی و سرمایه گذاری مربوط به آن به تحقق این مهم منجر میشود. از آنجا که افزایش فعالیتهای پژوهشی زمینه ساز اصلی توسعه و پیشرفت یک کشور به شمار می رود
امروزه بخش قابل توجهی از امکانات کشورهای پیشرفته جهان، صرف امور تحقیقاتی می شود. از این رو، برای تحقق اهداف توسعه کشور، هدایت تحقیقات به سوی اولویت هایی که بر گرفته از نیازهاست، امری اجتناب ناپذیر است.
علمسنجی یکی از رایجترین روشهای ارزیابی فعالیتهای علمی است که در سیاستگذاریهای علمی کاربرد های فراوان دارد - عصاره، . - 1377 ارزیابی اعتبار آثار علمی با استفاده از شیوههایی چون نقد درونی و نقد برونی سند، و کمیت و کیفیت و اعتبار مآخذ آن سنجیده می شود تا بدین وسیله اسناد معتبر و اسناد غیر معتبر شناسایی شوند - دیانی، - 1384 و در فرایند پژوهش علمی از اسناد معتبر استفاده شود.
نویسنده معمولا برای اعتبار بخشیدن به آثار و کارهای خود، استناد میکند. استناد سنتی است که در گذر زمان مایه افتخار تمامی نوشتههای علمی بوده است. علاوه بر این، استنادها ردپای سنتی هستند که مسیر اکتشاف و تجارب علمی را به خوبی نشان می دهند.
فیزیک هستهای اهمیت انکار ناپذیری در اقتدار و پیشرفت همه جانبه هر کشور دارد و از عمدهترین مباحث علوم وفناوری هستهای است و هم اکنون نقش عمده و کاربرد فراوانی برای حل مسائل حرفهای، بهداشتی، انرژی و اجتماعی کشورهای مختلف خصوصا کشورهای پیشرفته دارد. اهمیت کاربرد این فناوری بدین لحاظ است که می تواند موجب شکوفایی و رشد علمی و فنی چنین حوزههایی شود. بنابراین، با دستیابی به تمام ابعاد این دانش میتوان دروازههای علوم آینده را به روی کشور گشود.
مقالات نمایه شده هر رشته در پایگاههای معتبر بین المللی، از مهمترین محملهای اطلاع رسانی و رشد دانش هر رشته به شمار میآیند چون یافتههای علمی جدید بیشتر در قالب مقالات علمی منتشر میشوند. این نوع مقالات منعکسکننده دیدگاهها و آخرین دستاوردهای علمی آن رشتهها محسوب میشوند و تحلیل وضعیت تولید آنها به سیاستگذاری و توسعه علمی کمک موثری میکند. در ایران مطالعهای را نمیتوان یافت که به طور مشخص به بررسی روند تولید علم و وضعیت هم نویسندگی پژوهشگران فیزیک هستهای بپردازد. با توجه به اهمیت و ضرورت اجرای این گونه پژوهشها و آگاهی یافتن مسئولان پژوهشی کشور از نتایج آنها در رشتههای مختلف علمی، این مقاله به بررسی وضعیت تولید علم و وضعیت هم نویسندگی پژوهشگران حوزه فیزیک هستهای ایران در پایگاه استنادی علوم میپردازد. بنابراین، مهمترین مسئله این تحقیق، شناخت وضعیت موجود تولیدات علمی و چگونگی وضعیت نقشه علم نگاشتی تولیدات پژوهشگران فیزیک هسته ای ایران در پایگاه استنادی علوم است.
هدف اصلی این پژوهش تحلیل استنادی و ترسیم نقشه تولیدات علمی پژوهشگران حوزه فیزیک هسته ای ایران در پایگاه استنادی علوم از اولین پیشینه ثبت شده تا پایان سال 2013 است. تعیین نویسندگان فعال، نرخ رشد، مؤسسات و مراکز پژوهشی پرتولید، توزیع قالب های اطلاعاتی، وضعیت هم نویسندگی و خوشهبندی از اهداف فرعی این مقاله به شمار می رود.
پیشینه پژوهش
تاکنون پژوهشهای زیادی در رابطه با تحلیل استنادی و ترسیم ساختار علم صورت گرفته است که در ادامه به تعدادی از آنها اشاره می شود.
هدهدی نژاد، زاهدی، و اشرفی ریزی - 1391 - در پژوهشی به تولیدات علمی و ترسیم نقشه علمی پژوهشگران ایرانی حوزه طب سنتی طی سال های 2011 - 1990 در پایگاه استنادی علوم پرداختهاند. این پژوهش با روش علمسنجی، 288 مدرک نمایه شده پژوهشگران ایرانی در حوزه طب سنتی در پایگاه استنادی علوم طی سالهای 2010 - 1990 را مورد بررسی قرار داده است. دادههای جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار هیست سایت تحلیل شده و نقشه تاریخ نگاشتی تولیدات علمی این حوزه و میزان رشد و توسعه آن در بازه زمانی 21 ساله ترسیم شده است. حوزه طب سنتی ایران با 288 پیشینه توانسته است رتبه 26 جهان را در این علم کسب کند. متوسط نرخ رشد تولیدات علمی حوزه طب سنتی ایران طی این سال ها 53/32 درصد بوده است.
عبداالهی با 13 مدرک و دانشگاه علوم پزشکی تهران با 60 مدرک بیشترین سهم را در تولیدات علمی این حوزه داشته اند. در بررسی نوع منابع مشخص شده که محققان و پژوهشگران تمایل دارند پژوهشهای خود را در قالب مقاله ارائه دهند.
همچنین در این پژوهش مشخص شده که هیچ خوشهای از 50 مدرک برتر حوزه طب سنتی شکل نگرفته است . با توجه به یافتههای به دست آمده از پژوهش میتوان استنتاج کرد که در طی سال های مورد مطالعه تولیدات کمی در حوزه طب سنتی تالیف شده است. تالیف 288 مدرک در طی 21 سال چندان قابل قبول نیست و همچنین هیچ خوشهای در این موضوع شکل نگرفته است. مسئولان، دستگاههای آموزش عالی مخصوصاً پژوهشگران این حوزه باید تلاش نمایند تا با نگارش مقالات مهم و تاثیرگذار نقش بارزی در تاریخ علمی طب سنتی ایفا کنند.
جعفرزاده - 1392 - در پژوهشی به تحلیل استنادی و ترسیم نقشه تولیدات علمی پژوهشگران حوزه حقوق مالکیت فکری در پایگاه استنادی علوم در بین سالهای 2010 - 2000 پرداخته است. روش پژوهش علمسنجی بوده که به شیوه تحلیل استنادی اجرا شده است. جامعه آماری پژوهش 678 پیشینه در حوزه حقوق مالکیت معنوی مشتمل بر کلیه تولیدات علمی نمایه شده در قالبهای مختلف است. یافتههای پژوهش نشان داده که مقدار متوسط نرخ رشد سالانه 8/8 درصد است که چندان قابل قبول نیست.
کشورهای امریکا، چین و انگلیس به عنوان کشورهای پر تولید در این حوزه شناخته شدهاند. دانشگاه کلرادو در امریکا به عنوان دانشگاه فعال در این حوزه شناخته شده است. بیشترین انتشارات علمی حوزه حقوق مالکیت فکری در قالب مقاله مجله انتشار یافته است. ترسیم نقشه علمی حوزه حقوق مالکیت فکری بر اساس شاخص ال سی اس و جی سی اس تشکیل 4 خوشه را داده است که اصلی ترین خوشه و جریان علمی حوزه هم بر اساس شاخص" جی سی اس "و هم براساس شاخص" ال سی اس "در مبحث حقوق مالکیت در تجارت بین الملل و روابط اقتصادی بین کشورها بوده است.
سبزواری - 1392 - در پژوهشی به تحلیل استنادی و ترسیم ساختار تولیدات علمی حوزه اعتیاد در سال های 2008 تا 2013 پرداخته است. روش پژوهش تحلیلی و از نوع کاربردی است و داده های پژوهش متشکل از 489 مدرک مستخرج از پایگاه استنادی علوم بوده است.
