بخشی از مقاله
چکیده
نیاز سازمانها به سازگاری با محیط تجاری پویا و پیچیده امروزی برای ادامه بقا از یکسو و از سوی دیگر فشار مجامع سرمایهگذار به مدیران جهت تعیین ارزش، سبب شده سازمانها سیستمهای سنتی هزینهیابی و اندازهگیری عملکرد بر مبنای حسابداری صنعتی را موردبازنگری قرار داده و سیستمهای جدیدی مبتنی بر نیازهای عملکردی سازمان خود را موردنظر و بهرهبرداری قرار دهند. یکی از مهمترین تکنیکهایی که میتواند سازمانها را در بهبود عملکردها مبتنی بر هزینه، کمک کند سیستم هزینهیابی بر مبنای هدف میباشد.
هزینهیابی بر مبنای هدف از روشهایی است که با تعیین هزینه هدف و مقایسه آن با هزینههای تخمینی سعی دارد هزینهها را کاهش دهد و سودآوری را برای سازمان بیشتر نماید. این روش، کاهش هزینهها را در تمام فرآیند توسعه محصول در نظر میگیرد - مرحله قبل از طراحی - مفهومی - ، مرحله طراحی فرآیند و محصول و مرحله تولید - . در این رابطه مهندسی ارزش یکی از روشهایی است که میتواند در کاهش هزینهها تأثیر چشمگیری داشته باشد بنابراین ما در این مقاله ابتدا به تشریح روش هزینهیابی بر مبنای هدف و منافع آن میپردازیم، سپس جایگاه مهندسی ارزش درروش مذکور شرح داده میشود.
مقدمه
با توجه به فضای رقابتی که بر بازارهای دنیا حاکم شده است، شرکتها به دنبال تولید محصولاتی هستند که با عملکرد بهتر هزینه کمتری به شرکت تحمیل نماید و درنتیجه باعث سودآوری بیشتری برای سازمان شوند؛ زیرا در اقتصاد امروز، حفظ یک مزیت رقابتی به مدت طولانی غیرممکن است. این محیط تجاری رقابتی، مؤسسات را ملزم کرده است که محصولاتی را باکیفیت و مطابق خواست مشتریان و با عملکرد بهتر که هزینه کمتری را به شرکت تحمیل نمایند و درنتیجه باعث سودآوری بیشتری برای سازمان شوند، درحالیکه قیمتهایفروش کاملاً توسط بازار تعیین میشود تولید کنند.
در دهههای اخیر شرکتهای تولیدی به فکر افتادند ارزش بیشتری در محصولاتشان ایجاد نمایند ازجمله این شرکت تویوتا بود که با تولید محصولاتی با هزینه کم و کیفیت بالا موفق به این امر شد. درواقع رشد روزافزون رقابت، سازمانها را ترغیب میکند که برای بقای خود در پی جلب هرچه بیشتر رضایت مشتریان بوده و با تلاش مضاعف سعی در نگهداری و افزایش سهم بازار خود را داشته باشند. - صدیق و دیگران، - 1388 استفاده از این روش در کشور ما نیز پیشرفت زیادی داشته است و برای برخی از پروژهها با منابع مالی بالاتر نیز الزامی است.
روشهای مختلفی برای بررسی فرآیندها و محصولات وجود دارد. این روشها در طول سالیان گذشته توسعه پیداکردهاند از آن جمله فن مهندسی ارزش است که هدف از بهکارگیری آن بررسی تحلیلی و سیستماتیک فرآیند و محصول به نحوی است که موجب کاهش هزینهها و افزایش بازدهی شود. سابقه اجرایی این روش در ایران، شاید در حدود یک دهه باشد - شریفی میلانی . - 1392 تاکنون مطالعات زیادی در مورد فرآیند توسعه محصول و کاربرد هزینهیابی بر مبنای هدف انجامشده است؛ زیرا از روشهایی هستند که تأثیر چشمگیری در سودآوری سازمان و بقای آن دارند.
در دستگاههای رایج، یک محصول پس از طراحی و تولید، هزینهیابی شده، پس از تعیین بهای تمامشده آن، سود موردنظر به آن افزوده و باقیمت تعیینشده به بازار عرضه میشود؛ اما در دنیای پررقابت آینده، تولیدکننده نمیتواند بدون لحاظ کردن بهایی که مشتری حاضر به پرداخت است، به تولید و عرضه محصول بپردازد؛ بنابراین برای بهینه کردن بایستی رویکرد درستی در مدیریت هزینه پیشگرفته شود بررسیهای انجامشده اهمیت توسعه محصول را نهفقط در کیفیت آن، بلکه در هزینهها و عملکرد آن در انطباق با نیازهای مشتری نیز میداند.
این سه مشخصه - کیفیت، هزینه، عملکرد - سه رکن بقا نامیده شدهاند. این سه رکن باید با نیاز بازار و استراتژیهای سازمان هماهنگ شوند تا عاملی برای موفقیت سازمان باشند. همچنین اصطلاح درست "مدیریت هزینه" میباشد و نه "کاهش هزینه"، زیرا که کاهش هزینه باعث کاهش عملکرد و کیفیت محصول میشود، درحالیکه عمل درست باید بهدرستی این کاهش را با عملکرد یکسان و کیفیت بهتر همراه سازد تا رضایت مشتری حاصل گردد.
حال با توجه به شرایط کنونی ایران که با چالشها و تنگناهای اقتصادی روبروست، لزوم استفاده از سیستمهای جدید مدیریت هزینه بیش از گذشته احساس میشود. یکی از تکنیکهایی که در این زمینه میتواند نقش مهمی را ایفا کند هزینهیابی هدف است. هزینهیابی بر مبنای هدف، مفهوم منسجمی از مدیریت استراتژیک است که بر کاهش هزینه در تمام مراحل چرخه عمر یک محصول تمرکز میکند. 1996 - ، - Sakurai
مبانی نظری و ادبیات تحقیق
مهندسی ارزش
لارنس مایلز مبتکر و بنیانگذار مهندسی ارزش معتقد است: مهندسی ارزش همچون دیدگاهی خلاق و سازمانیافته که شناسایی کارآمد هزینههای غیرضروری را انجام میدهد. در این تعریف منظور از هزینههای غیرضروری هزینههایی است که به کیفیت، بهرهبرداری، عمر مفید، شکل ظاهر مشخصات فنی درخواستی کارفرما مربوط نمیشود. - - Miles,1961 در تعریف انجمن آمریکایی مهندسان ارزش آمده است: مهندسی ارزش مجموعه روشهای نظاممند و کاربردی است که بری تشخیص کارکرد یک محصول یا خدمت و تولید/ ایجاد آن کارکرد با حداقل هزینه به کار میرود.
- - Save,1972 تعاریف مختلف دیگری نیز ارائهشده که به برخی از آنها اشاره میشود: مهندسی ارزش تلاشی است خلاق، کارکردگرا æ سازمانیافته، باهدف شناسایی هزینههای غیرضروری که نه به کیفیت، نه به بهرهوری، نه به عمر مفید، نه به زیبایی ظاهری و نه به مشخصات درخواستی مشتری مربوط میشود. مهندسی ارزش هدف بررسی تمام فعالیتهای یک طرح، از زمان شکلگیری تفکر اولیه تا مرحله طراحی و اجرا سپس راهاندازی و بهرهبرداری بهعنوان یکی از کارآمدترین و مهمترین روشهای اقتصادی در عرصه فعالیتهای مهندسی، شناختهشده است. هدف در مهندسی ارزش، صرفاً کاهش هزینه نیست، بلکه هدفی جامعتر، یعنی افزایش "ارزش" را پیگیری میکند.
- جبل عاملی امیرمحمد صادقی، - 1380 مهندسی ارزش عبارت است از بهکارگیری سیستماتیک روشهای خلاقانه مبتنی بر کار گروهی که هدف از آن شناسایی æ حذف هزینههای غیرضروری و افزایش کیفیت و کارایی محصول یا خدمت در طول عمر آن است. مهندسی ارزش فرآیندی است معطوف به کارکرد، ساختاریافته و با رویکرد گروهی که برای حل مسائل و کاهش هزینههای دوره عمر، بر مبنای یک برنامه کار رسمی سازوکارهای متعددی را به کار میگیرد. با استفاده از این سازوکارها، تیم مهندسی ارزش، کارکردهای محصول یا خدمت را شناسایی، بهای هر کارکرد را تعیین، با استفاده از خلاقیت ذهن گزینههایی پیشنهاد نموده و درنهایت کارکرد موردنظر را با کمترین هزینه محقق میسازد. - کریمی، - 1386
هزینهیابی برمبنای هدف
ریشه هزینهیابی بر مبنای هدف به جنگ جهانی دوم برمیگردد. زمانی که به دلیل کمبود مواد خام، کارخانههای تولیدی تلاش میکردند هزینهها را کاهش دهند. این رویکرد مهندسی ارزش نامیده شد که در شرکتهای اتومبیلسازی تویوتا در ژاپن به کار گرفته شد و مفهوم آن را در سال 1960 گسترش دادند.TC بهعنوان سیستم برنامهریزی سود در بلندمدت ظهور پیدا کرد که محتوای آن مشتری محوری و تقدم قیمت بود. مدیریت هزینه در یک بیان ساده عبارت است از بهکارگیری مطلوب وتوام با کارایی منابع سازمان در جهت ارزشآفرینی برای مشتریان؛ یعنی سودآوری و رشد بنگاه از طریق خلق ارزش برای مشتریان تحقق مییابد و منشأ ثروت زایی بنگاههای اقتصادی و سازمانها مشتریان هستند و تنها مشتریان رضایتمند و خشنود و وفادار میمانند و بهصورت پایدار به ایجاد ثروت در سازمانها ادامه میدهند.
