بخشی از مقاله
*** این فایل شامل تعدادی فرمول می باشد و در سایت قابل نمایش نیست ***
محاسبه بهای تمام شده خدمات بخش رادیولوژی بیمارستان اردیبهشت شیراز به روش هزینه یابی بر مبنای فعالیت زمانگرا
چکیده
پژوهش حاضر به بررسی نحوه به کارگیری مدل هزینه یابی بر مبنای فعالیت زمانگرا به عنوان ابزاری مدیریتی برای محاسبه بهای تمام شده تعداد 1077 خدمت ارائـه گردیـده در قالـب 19 نـوع مختلـف تصـویربرداری، دربخش رادیولوژی بیمارستان اردیبهشت شیراز در سال 1391 و نیز تعیین انحراف آن با تعرفههای مصـوب می پردازد.دادههای مورد نیاز پژوهش، ازطریق گزارشات، فرمهای طراحیشده، مصاحبه با مسئولین وپرسنل بیمارستان و غیره گردآوری شده است . نتایج این پژوهش حاکی از این مطلب است که اخـتلاف معنـاداری بین بهای تمام شده خدمات ارائهگردیده با رویکرد TDABC و تعرفههای مصوب وجود دارد.
کلمات کلیدی: هزینه یابی بر مبنای فعالیت زمـانگرا ، خـدمات بخـش رادیولـوژی ، رویکـرد تسـهیم هزینـه ، تعرفـه هـا، بیمارستان اردیبهشت شیراز
.1 مقدمه
بیمارستان ها و دیگر سازمان های مراقبت سلامت، به طور روزافزون با محیطـی چالشـی و رقـابتی مواجـه هستند. تمرکز زیاد بر کیفیت مراقبت از بیماران، هزینه بالای ارائه خدمت و رقابت شدید از جملـه عـواملی است که این سازمان ها را ناچار به تجدیدنظر در هزینه ارائه خدمات می کند، دراین بـین یکـی از چـالش های اصلی بیمارستان ها افزایش صحت، دقت و مرتبط بودن اطلاعات هزینه ها بـه منظـور تصـمیم گیـری های درست مدیریتی و هزینه ای است.(میریان ، (1385 هدف هر نظام مدیریت هزینه و هزینـه یـابی نیـز، فراهم کردن اطلاعات دقیق و کاربردی برای کمک به سازمان ها به منظور ارائه کالاها و خدمات با کیفیـت در محیط ر قابتی است. باتوجه به اینکه روش کنونی محاسبه بهای تمام شده خدمات درمانی و بهداشتی در سطح کشور و بیشتر نقاط دنیا بر اساس روش تعرفه گذاری ثابت وضع شده است، استفاده از ایـن روش از جنبههای مختلف مناسب نمی باشد و اطلاعات مورد نیاز را برای تصمیمگیران این بخش فراهم نمیکنـد و نیز این روش نمی تواند بهای تمام شده خدمات را به درستی ارائه نماید. بنابراین ارائه سیستمی کـه بتوانـد نقایص روش موجود را برطرف سازد، بسیار مفید و اساسی تلقی مـیگردد.(رجبـی، (1387 در دهـه هـای گذشته پیشرفت های زیادی درحوزه ی روش های هزینه یابی روی داده است که از جمله آن ها می تـوان به روش هزینه یابی بر مبنای فعالیت اشاره نمود. که به دلیل مزیت های این روش نسـبت بـه روش تعرفـه گذاری در محاسبه بهای تمام شده خدمات ارائه گردیده در بیمارستان ها مورد تاکید قرار گرفته است.
اما پس از مدتی اجرای مدل هزینه یابی بر مبنای فعالیت سنتی، به دلیل داشتن هزینه های زیاد مصاحبه بـا اشخاص، استفاده از روش های ذهنی و هزینه زا برای تایید اعتبار تخصیصهای زمانی، مشکلات نگهداری و به روزرسانی در مواقع تغییر مصرف منابع و فرآیندها ، افزوده شدن فعالیتهای جدید ، بسیاری از سازمان ها را دچار مشکل نمود.(کاپلان و اندرسون (2004 راه حل مشکلات مدل هزینه یابی بر مبنای فعالیـت، رهـا کردن رویکرد اصلی آن نیست ، بلکه توسعه رویکرد هزینه یابی بر مبنای فعالیت به یک رویکرد جدید بـه نام هزینه یابی بر مبنای فعالیت زمان گرا می باشد. )9002 - Stouthuysen Kristof( ، دراین پژوهش به بررسـی این مطلب خواهیم پرداخت: که نتایج حاصل گردیـده ناشـی از اسـتفاده روش TDABC بـا تعرفـه هـای مصوب دارای اختلاف معناداری خواهد بود یا خیر؟
مبانی نظری پژوهش:
منشأ مدل هزینه یابی بر مبنای فعالیت زمانگرا به سال 1997 برمـی گـردد . ایـن مـدل در آن سـال توسـط استیون اندرسون و شرکت او به نام سیستم های ، آکرون توسعه و بکار گرفته شـد. تـا قبـل از سـال2001 شرکت سیستم های آکرون، این مدل را با نام مدل هزینه یابی بر مبنای فعالیت مبتنی بر معاملات معرفی می کرد .در سال 2001 کاپلان به جمع هیئت مدیره شرکت آکـرون ملحـق شـد و بـرای قدرتمنـد کـردن ایـن رویکرد به همکاری پرداخت . حاصل این همکاری ارائه تئوری مدل هزینه یابی بر مبنـای فعالیـت زمـانگر ا بود که فرآیند هزینه یابی را از طریق حذف مراحل مصاحبه با کارکنان تسهیل و تخصـیص هزینـه منـابع بـه فعالیتها را ساده می کند. ( ( Kaplan and Anderson, 2007a اگرچه برخی محققان ادعا کردند که این روش، روش تـازه ای نیسـت بلکـه تنهـا همـان روش ABC سـنتی میباشـد کـه بـه روزرسـانی شـده است((DEJNEGA,2011 کاپلان و اندرسون، ادعا کردند که روش TDABC ساده تر، ارزانتر و قوی تر از روش ABC سنتی میباشد . همچنین این مدل اجازه می دهد تا نرخ های محـرک بهـای تمـام شـده بـر مبنـای ظرفیت اسمی و واقعی منابع، محاسبه شوند. (کاپلان و اندرسـون (2004 بـا ایـن وجـود همچنـان تردیـدهای قابـل ملاحظهای پیرامون عملکرد آن وجود دارد (Gervais and et al,2010) البته ما قادر نیستیم ثابت کنیم که کدام روش هزینه بهتر است؛ زیرا به عواملی چون شرایط واقعی در شرکت، سیستمهای اطلاعاتی شرکت قوانین وضع شده در کشور خاص، نوع شرکت، محصول و محیط کارآفرینی بستگی دارد .با این وجود محققان معتقدنـد کـه TDABC برای رفع نقاط ضعف روش ABC سنتی ایجاد شده است .روش TDABC ، هزینه ها را به شکل بهتری به فعالیت، مشتری، منطقه و یا محصول اختصاص میدهد (DEJNEGA,2011)
روش پژوهش :
مطالعه حاضر از نوع مطالعات کاربردی و مقطعی است که در آن بهای تمام شده 19نوع خدمت درقالب 1077کلیشـه خدمت رادیولوژی با استفاده از روش هزینه یابی بر مبنای فعالیت زمانگرا در بخش رادیولوژی بیمارستان اردیبهشـت شیراز که طی سال 1391 انجام گردیده بود محاسبه و با تعرفه های دولتی مصوب مقایسه گردیده اسـت. داده هـای مربوط به این مطالعه از طریق فرمها و جدول هزینه ای و نیز مطالعه اسناد و مـدارک مـرتبط و همچنـین مصـاحبه و مشاهده جمع آوری شده است .به طور کلی روش انجام این پژوهش به شرح ذیل می باشد:
الف) شناسایی مراکز فعالیت در بیمارستان (مراکز فعالیت بخش های از بیمارستان هستند کـه یـک فعالیـت در آنهـا انجام می شود.) و نیز تقسیم بندی آنها بر اساس نـوع فعالیـت آنهـا بـه : -1 مراکـز عملیـاتی -2 مراکـز اداری پشـتیبانی -3 مراکـز تشخیصی
-1مراکز عملیاتی: مراکزی که به طور مستقیم درگیر فرآیندارائه خدمات درمانی به بیماران می باشـند، ماننـد : بخـش جراحی ، مغزو اعصاب و قلب.
-2 مراکز اداری پشتیبانی: مراکزی که به طورمستقیم درگیر ارائه خدمات به بیماران نمی باشـند و فعالیـت خـدمات عمومی و پشتیبانی را جهت مراکز فعالیت عملیاتی و تشخیصی انجام می دهند، مانند واحد حسابداری و یا نگهبانی و
...
-3 مراکز تشخیصی: این مراکز وظیفه ارائه خدمات تشخیصی جانبی را بر عهده دارند مانند: واحـد آزمایشـگاه و یـا رادیولوژی.
ب) در این مرحله با مطالعه و بررسی اسناد و مدارک موجـود ، هزینـه هـای مربـوط بـه هـر مرکـز فعالیـت اداری و پشتیبانی شامل هزینه های نیروی انسانی، هزینه مواد و ملزومات مصرفی، هزینه های استهلاک و هزینـه هـای سـربار بصورت جداگانه محاسبه گردید.
ج) در این مرحله باتوجه به اینکه در سیستم ABC برای عملیات هزینه یابی از مراکز فعالیت پشـتیبان اسـتفاده مـی گردد، بنابراین هزینه های هر مرکز فعالیت پشتیبان باید شناسایی و به بخـش هـای دریافـت کننـده خـدمت تسـهیم گردد. هزینه های هر مرکز فعالیت پشتیبان در واقع شامل دو جز اساسی است، که یکی هزینه هـای مسـتقیم مربـوط به خود مرکز فعالیت و دیگری هزینه های تخصیص یافته از سایر مراکـز فعالیـت مـی باشـد. بنـابراین هزینـه هـای هرمرکز فعالیت بصورت زیر محاسبه می گردد :
هزینه های مرکز فعالیت = سهم این مرکز فعالیت از هزینه های سایر مراکز فعالیت + هزینه های مربوط به هر مرکـز فعالیت(مستقیم یا غیر مستقیم)
براین اساس اگر هر مرکز فعالیت را به صورت یک متغیر جداگانه ای از Xijدر نظر بگیـریم از نظـر جبـری هزینـه های هر مرکز فعالیت بصورت زیر تعیین می گردد:
که در این معادله هزینه های مستقیم هر مرکز فعالیت است هزینه های تخصـیص یافتـه از سایر مراکز فعالیت به این مرکز فعالیت می باشد. جهت تخصیص هزینه ها ابتدا مراکز فعالیت در قالب یک مـاتریس عمودی و افقی تعریف می شوند. سپس میزان درصد خدماتی که هر مرکز فعالیت به سایر مراکز ارائه می نماید یا از آنها دریافت می نماید(باتوجه به مبانی تسهیم هر مرکز فعالیت، این درصدها محاسبه می گردد) در ماتریس گنجانـده می شود. پس از این مرحله به تعداد مراکز پشتیبان در بیمارستان دارای معادلاتی همچون معادله فوق خـواهیم بـود، که این معادله دارای یک متغیرثابت که همان هزینه محاسبه شده مراکز فعالیت در مرحله2 مـی باشـند ونیـز چنـدین متغیر جبری که همان درصد خدمات ارائه شده مراکز پشتیبان به این مرکز فعالیت می باشد مواجه هستیم که جهـت درک بهتر این موضوع به مثال ذیل توجـه نماییـد. اگـر بخـواهیم هزینـه مرکـز فعالیـت مـدیریت را بوسـیله روش معادلات همزمان محاسبه نمایید آنگاه داریم:
n%+... هزینه های مرکز کامپیوترn%+ هزینه های مرکز نگهبانی= Z 1 + هزینه مرکز فعالیت مدیریت بدین صورت به تعداد تمامی مراکز فعالیت پشتیبان چنین معادله ای برقرار است. باتوجه به اینکه حل چنـین معادلـه ای با توجه به تعداد بالای متغیر جبری و همچنین مراکز فعالیت به صورت دشـوار، زمـان بـر و نیـز احتمـال وقـوع اشتباه در محاسبه آن بسیار بالاست. از این رو جهت حل این معادلات از بسته نرم افزاری مطلب استفاده می نمـاییم. که در نهایت هزینه تمام شده مراکز فعالیت به روش معادلات همزمان محاسبه و ارائه می گردد.
د) در این مرحله هزینه تمام شده هر مرکز فعالیت به روش معادلات همزمـان، بـا توجـه بـه جـدول درصـد ارائـه خدمات که از پیش محاسبه و ارائه گردیده بود بین مراکز هزینـه تسـهیم مـی گـردد، کـه جهـت سـهولت در انجـام محاسبات و نیزتسهیم هزینه هااز نرم افزار Excel استفاده می نماییم.
ه) تعیین هزینه کلی مرکز فعالیت رادیولوژی: جهت محاسبه هزینه کلی مراکز فعالیت رادیولوژی کلیـه عوامـل تشکیل بهای خدمات از قبیل: هزینه مواد مستقیم مصرف شده(فیلم + کاورفیلم ) + حقوق و پـاداش نیـروی انسانی + هزینه تعمیـر و نگهـداری تجهیـزات + هزینـه اسـتهلاک انباشـته سـاختمان + هزینـه اسـتهلاک تجهیزات + سهم از هزینه+ HIS هزینه پرکیس پزشک + هزینه انـرژی(آب، بـرق، گـاز، تلفـن) + هزینـه تخصیص یافته از سایر بخش ها سایر بخش ها بصورت کلی محاسبه گردیـد کـه نتـایج آن در جـدول ذیـل ارائه گردیده است.
-1 برآورد ظرفیت عملی مرکز فعالیت رادیولوژی: ساعت فعالیت بخش رادیولوژی بیمارستان هـر روز از ساعت 7:30 الی 17:00 می باشد که هنگام مصاحبه با کارکنان ایـن بخـش مشـخص گردیـد کـه زمان صرف شده برای استراحت شامل ناهار و غیره در طول روز کاری یک ساعت مـی باشـد کـه از این رو نحوه محاسبه به شرح ذیل می باشد:
تعداد روزهای کاری زمان مفید در هر روز تعداد کارکنان بخش = ظرفیت عملی بخش رادیولوژی
-2 محاسبه ی نرخ هزینه ی ظرفیت مرکز فعالیت رادیولوژی: نحوه محاسـبه نـرخ هزینـه ظرفیـت از طریق تقسیم هزینه کل مرکز مربوط بر ظرفیت عملی محاسبه می گردد:
-3 محاسبه زمان فعالیت واقعی مرکز فعالیت : برابر است با مجموع دقایق سپری در جهت ارائه خدمت توسط کارکنان بخش به بیماران، که در ابتدا میزان زمان سپری شده جهت ارائه هرخدمت از طریق مصاحبه با تکنسین بخش برآورد و سپس از طریق محاسبات مربوطه محاسبه می گردد.
-5 ضرب نرخ هزینه ظرفیت در زمان انجام هر فعالیت در مرکز فعالیت:
یافته های پژوهش:
در جدول شماره ذیل بهای تمام شده خـدمات بخـش رادیولـوژی بـه روش tdabc بـه همـراه میـزان ظرفیـت استفاده شده ارائه گردیده است،
