بخشی از مقاله
خاکورزی جوی وپشته ای
استراتژی بلند مدت جهت دستیابی به پیروزی اقتصادی
تعریف و کاربرد خاکورزی و جوی وپشته ای:
برای سیستم خاکورزی جوی و پشته ای از جنبه های مختلف می توان تعاریف گوناگونی داشت.از منظر انواع سیستمهای خاکورزی می توان گفت خاکورزی جوی وپشته ای نوعی سیستم کم خاکورزی وچیزی بین خاکورزی معمولی و سیستم بی خاکورزی می باشد.وبه نوعی یک سیستم خاکورزی حفاظتی نیز می باشدکه در آن از کارنده ها و کولتیواتورهای مخصوصی جهت نگهداری پشته ها برای کاشت محصولات ردیفی استفاده می شود.
از منظر محل کاشت می توان گفت خاکورزی جوی و پشته ای سیستمی متشکل از جوی و پشته هاست که درسالهای متمادی در محل خود قرار می گیرند. بسته به اینکه هدف حفظ رطوبت و یا ایجاد زهکش غنی باشد، پشته هاممکن است باریک یا پهن و جوی ها به موازات خطوط منحنی تراز و یا دارای شیب ناچیز باشند. با کاشت بر روی پشته ها، بذرها در محلی گرم و مرطوب قرار می گیرند.پشته هامی توانند نیمه دائم باشند ویا هرسال بازسازی شوند،که این خود می تواند میزان بقایای گیاهی را بر روی زمین کنترل کند.در سیستم نیمه دائم که پوششی از بقایای گیاهی در بین پشته هاایجاد می شود همچنان اختلال در خاک وجود دارد در حالیکه پوشش سرتاسری در مقایسه با zero tillage کاهش می یابد.در مجموع، می توان گفت این سیستم درصد حفاظتی کمتری در مقایسه با خاکورزی نواری دارد.
جوی ها در این سیستم می توانند دو وظیفه داشته باشند:
1. جمع آوری و ذخیره آب حاصل از بارندگی در مناطق نسبتاَ کم آب
2. خارج کردن آب در مناطق با خاکهای مرطوب ( ایجاد زهکش )
براساس نوع نیار مزرعه هر یک از دو سیستم طراحی جوی ذکر شده می توانندانتخاب گردند.همان طور که گفته شدهدف از طراحی این سیستمها می تواند ذخیره رطوبت ،ایجاد زهکش مناسب و یا تأمین آب مورد استفاده در سیستم آبیاری ثقلی باشد.
جوی پشته ها دراین سیستم می توانند هم به صورت دستی و هم توسط نیروی کششی حیوانات و یا با بهره گیری از ماشین ها ساخته شوند.بعلاوه اینکه ساخت پشته ها می تواند هر ساله تجدید شودو یا اینکه به صورت نیمه دائم باشد که در این صورت لازم است در هرسال پشته ها را بازرسی کرد و در صورت نیاز اصلاح نمود.در سیستمی که پشته ها هرساله بازسازی می شوند،تنها میزان کمی از بقایای گیاهی بر روی خاک باقی می ماند در حالیکه در سیستم نیمه دائم،پوشش خاک به چگونگی کنترل علف های هرز و اداره ی مزرعه بستگی دارد.
در تعریف دیگر آمده خاکورزی جوی و پشته ای ،سیستم خاکورزی شامل سرزنی و کشت بر روی پشته های ساخته شده طی کاشت در سال زراعی قبل و با بکارگیری مجموعه ای از علف کش ها و حداقل شخم است.هزینه های حاصل از علف کشی ممکن است با بکارگیری یک سیستم علف کش نواری در طول یک ردیف وهمچنین بسته به نوع شخم بکارگفته شده جهت کنترل علف های هرز در مرز بین ردیف ها ،کاهش یابد.سرزنی(تمیز کردن ردیف ها) در حدود 1 تا 2 اینچ پائین تر از بالای پشته ها در زمان کاشت،بقایای گیاهی وبذر علف های هرز را به مرز بین ردیف ها هدایت می کند.به این وسیله محلی هموارو عاری از بقایای گیاهی جهت کار کارنده ها ایجاد می شود.در بعضی شرایط(چون خاکهای سنگین و رسی و یا پشته های خیلی کوتاه)بهتر است که عملیات سرزنی را حذف کردو کاشت را بدون انجام عملیات خاکورزی ودربالای پشته ها انجام داد.از آنجائیکه در این نوع خاکورزی پشته ها در سالهای متمادی ثابت باقی می مانند ، رفت وآمد بایستی کنترل شود.در اکثرمرز بین ردیف ها، اثر چرخی دیده نمی شود، بنابراین با گذشت زمان خاک بین ردیف هابعلاوه ی سطح ردیف ها کمتر دچار فشردگی می شوند.برخی از زارعان به این حقیقت که تولید در 5 سال اول استفاده از خاکورزی جوی و پشته ای به طور ثابت و یکنواخت افزایش می یابد معتقدند چراکه خاک این زمین های مزروعی در طی زمان بهبود یافته است.
چگونگی بکارگیری سیستم خاکورزی جوی و پشته ای در مزرعه:
خاکورزی جوی و پشته ای به طور کلی شامل مراحل زیر است:
• کوددهی
• کاشت با بکارگیری علف کش ها
• شخم
• شخم با وجود پشته ها
• برداشت محصول
• کنترل علف های هرز قبل از کاشت بوسیله ی علف کش
پس از انجام عملیات برداشت بقایای گیاهی تا زمان کاشت بر روی زمین با قی خواهد ماند.کارنده ها با کنار زدن بقایای گیاهی از سر راه خود و برش سطح رویی پشته ها ،بذرها را بر روی پشته ها قرار می دهند.پشته هانیز در طی آخرین شخم ،اصلاح می شوند.اغلب نواری از علف کش در طی کاشت بر روی پشته ها بکار برده می شود.با بکارگیری علف کش نواری دو شخم مورد استفاده قرار می گیرد:یکی جهت نرم کردن خاک و دیگری برای ایجاد پشته ها.یک شخم دیگر هم ممکن است نیاز باشد و آن در صورتی است که علف کش را در سطح مزرعه پخش کنیم.چراکه هدف اصلی از خاکورزی جوی و پشته ای ،شخم جهت کنترل علف هرز وبازسازی و شکل دهی پشته هاست.این سیستم به کشاورزان امکان کاهش هرچه بیشتر وابستگی به علف کش ها در مقایسه با خاکورزی معمولی (سطحی) و بی خاکورزی می دهد.
نگه داری و بقایای پشته ها در طی سالیان متمادی نیازمند پیاده کردن یک سیستم خاکورزی جوی و پشته ای موفق می باشد.لازم است که تجهیزات مورد استفاده پشته ها را به صورت دقیقی بازسازی کنند،بقایای محصولات را از روی پشته ها تمیز کنند.،بذرها را در مرکز پشته ها کشت کنند و یک بستر بذر با دوامی را ایجاد کنند.
کولتیواتورهای مورد استفاده دراین سیستم علاوه بر اینکه علف های هرز را از بین می برند،جوی و پشته ها را هم ایجاد می کنند.جهت انجام عملیات برداشت در مزارع جوی و پشته ای ،لازم است که کمباین ها مجهز به تایر های دولایه و بلند با عرض کم باشند.وجود این تایرها ،این قابلیت را به کمباین ها می دهد که به پشته ها آسیبی وارد نکنند.به طور مشابه ،بارکش ها و واگن های حمل بذر نیز نمی توانند به صورت تصادفی در مزرعه رفت وآ مد کنندچراکه بقای پشته ها در هر پروسه از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
تصمیمات در خصوص کارهای مزرعه:
اگرچه هیچ فرمول مشخصی جهت خاکورزی جوی و پشته ای نوشته نشده است،ولی مراحلی برای شروع کار وجود دارد.برای شروع ، محصول مورد نظر خود را در بهار همچون کشت های معمولی بکارید.به یاد داشته باشید که ردیف ها برای سالهای متمادی در محل اولیه ی خود با قی خواهند ماند.بنابراین طرح مناسب و مورد نظر خود را انتخاب کنید. بسیاری از زارعان استفاده کننده از این نوع خاکورزی و یا فروشندگان تجهیزات این سیستم میتوانند شما را در طراحی سیستم یاری کنند.وقتی که محصول کاشته شد، شما به یک کولتیواتور جهت ساختن پشته ها برای کشت دوم نیاز دارید.اگر کولتیواتور موجود شماقادر به ساختن پشته ها و یا قابل تبدیل برای انجام این کار است،برای سال اول مشکلی وجود ندارد.به خاطر داشته باشید که کولتیواتور قادر به کنترل مقدار زیادی از بقایای گیاهی در سال های آینده نیز است.
رانندگی دقیق در طی شخم زنی یکی از نیازهای اساسی است.سیستم های راهنما جهت رانندگی دقیق بسیار مفید هستند،اما برای شروع خاکورزی جوی و پشته ای لازم نیستند.چنانچه نمی خواهید ازسیستم راهنما استفاده کنید فقط کمی آرام تر برانید (4 مایل درهر ثانیه). همواره سعی نداشته باشید که پشته های بزرگ بسازید چراکه این کار دو تا سه سال طول می کشدتا پشته ها به اندازه ی نهایی برسند.
Ridging wings که خاک را به جای اینکه پرتاب کنند به سمتی هدایت می کنند گزینه ی مناسبی هستند؛چرا که می توانند پشته هایی گرد بسازند که کشت در بهار سال بعد را آسانتر می کند.
در پاییز ، قبل از برداشت ، تلاش کنید هنگام بکار بردن کمباین و grain carts تایر آنها دربین پشته ها حرکت کند.برای شروع به تایر های دو لایه نیازی نیست،اما در صورتی که می خواهید خاکورزی جوی و پشته ای را دنبال کنید به این نوع تایر ها نیاز دارید.اگر به پشته ها برخورد کنید کاشت برروی آنها بسیار سخت خواهد شد
سال دوم:
برای شروع سال دوم کشت،به یک کارنده ی جوی و پشته ای نیاز است.در هنگام کاشت،بایستی روی پشته ها را از بقایای گیاهی و بذر علف هرز پاک کرد و این در حالی است که کارنده در حالت ثابت است.کارنده را هم می توانید خریداری کنید وهم می توان کارنده ی موجود در مزرعه را به کارنده ی جوی و پشته ای تبدیل کردکه این کار بهتر است زیرا می توان از این کارنده در مزارع شخم خورده با سیستم خاکورزی معمولی و سیستم بی خاکورز ی نیز استفاده کرد.ادوات بسیاری جهت تمیز کردن پشته ها وجود داردکه هزینه ی آنها از 500 تا 1200 دلار برای هر ردیف می باشد.کارنده همچنین بایستی قادر به بکارگیری علف کش چه بصورت پخشی و چه بصورت نواری باشد. کاشت در سال دوم به مراتب سخت تر می باشدچراکه بقایای گیاهی ازبرداشت سال قبل بر روی خاک وجود دارد.به همین منظور به یک کولتیواتور جهت قطع بقایای به جا مانده بر روی خاک و ساخت پشته ها نیاز دارید.
ساخت پشته ها :
معمولاَ پشته ها را با ارتفاع 6 تا 8 اینچ می سازند چرا که ممکن است در اثر تغییرات آب و هوایی و به مرور زمان تغییر شکل دهند و یا نشست کنند.در بهارپشته ها اغلب 4 تا 6 اینچ ارتفاع دارند.
گاهی برای حصول اطمینان در دوباره سازی پشته ها هنگام تغییر سیستم به سیستم خاکورزی جوی و پشته ای لازم است که کشاورزان از کولتیواتورهاو کارنده های بزرگتر استفاده کنند.
پشته ها به ندرت با ردیف های با پهنای کمتر از 30 اینچ ساخته می شوند.ردیف های پهن تر این امکان را فراهم می کنند تا پشته ها ی بلند تر و مسطح تری داشته باشیم.پشته هایی که سطح رویی آنها تقریباَ صاف ، مسطح و یا مقداری گرد و پهن هستند مشکلات کمتری را در هنگام کارکارنده ها ایجاد می کنند. همچنین در ردیف های پهن تر می توان از تایرهای پهن تری برای کمباین ها واغلب ماشین های سنگین استفاده کرد.
پشته ها معمولاَبعد از برداشت محصول سال اول ساخته می شوند و این کار زمانی بهتر انجام می شود که بقایای گیاهی کمتری در سطح خاک موجود باشد. بقایای گیاهی زیاد مثل ساقه های ذرت یا سورگوم(ذرت خوشه ای) بایستی خرد شوند.
ادوات مورد استفاده در خاکورزی جوی و پشته ای:
کولتیواتورهای مورد استفاده جهت ساخت پشته ها بایستی سنگین و قوی باشند.در حال حاضر شرکت های بسیاری کولتیواتورهای مخصوص خاکورزی جوی و پشته ای را بفروش می رسانند.همچنین می توان از این ماشین هادر نجات محصولات کشت شده بصورت ردیفی و با سیستم بی خاکورزی و هنگامی که کنترل شیمیایی علف های هرز نا مناسب است استفاده کرد.
یک کولتیواتور معمولی و مورد استفاده در خاکورزی جوی و پشته ای دارای یک پیش بر جهت قطع بقایای گیاهی است.یک بشقاب مرزکش در هر ردیف و یک پنجه غازی بزرگ در مرز بین هر ردیف قرار دارد که پیش بر به دنبال آنها حرکت می کند.شیار کش هایی برای انجام اقدامات لازم در ساخت پشته ها ، اغلب در ساخت پنجه غازی قرار دارد.
شیوه ی معمول کار بدین صورت است که بایستی بشقاب های مرزکش نزدیک به ردیف ها تنظیم شوند بطوریکه بتوانند خاک را در شخم اول کنار بزنند.پنجه غازی نیز به طور معمول در شخم اول که ریشه های کمی در مرز بین ردیف ها رشد کرده اند به صورت عمیق تنظیم می شود.در طول انجام شخم دوم، مرزکش ها برای ریختن خاک به سمت ردیف ها تنظیم شده اند وridging wings نیز ممکن است مورد استفاده قرار گیرند.
همواره بایستی بشقاب های مرز کش خاک را کنار زده و یک ردیف با نوک تیز بسازند. در خاکهای مرطوب و سنگین بشقاب های مرزکش می توانند خاک را تا فواصل دور کنار بزنند. در بسیاری از شرایط ridging wings ، پشته های مرغوبی با یک سطح تقریباَ صاف و یا گرد درست می کنند که این نوع پشته ها برای حمل کارنده ها مناسب تر از پشته های نوک تیز است.
تجهیزات سرزنی پشته ها:
سه وسیله عمده جهت سرزنی پشته ها مورد استفاده قرار می گیرد.یکی از کاربردی ترین این وسیله ها پنجه غازی پهن و مسطح است.دراکثر موارد یک پنجه غازی به همراه یک پیش بر به منظور قطع بقایای گیاهی به کار برده می شود.یکی دیگر از وسایل سرزنی (تمیز کردن پشته ها) دیسک افقی است که براحتی می تواند بچرخد.با چرخش دیسک، اضافات سطحی کمتر روی دیسک جمع می شوند در نتیجه سایش دیسک در همه نقاط مساوی خواهد بود.
سومین وسیله شامل جوی و پشته ساز بشقابی و دو دیسک عمودی می باشد که پشت به پشت هم سوار شده اند و خاک و بقایای گیاهی بین مرزها را کنار می زند.گاهی ممکن است دیسک ها مسطح یا کنگره دار باشند.دیسک های کنگره دار بهتر در اضافات گیاهی می گردند به خصوص در عمق های کمتر.برای جلوگیری از کشش جانبی کارنده ، بایستی تعداد مساوی جوی و پشته ساز که هم در راست و هم در چپ دارای دیسک هستند داشته باشیم.
سایر وسیله ها جهت تمیز کردن پشته ها شامل خاکورز دوار ، دیسک های زویه دار(offset) ، mulch treaders می باشد.ادوات مذکور می توانند هم بصورت tandem و هم بصورت جداگانه در کنار کارنده ها کار کنند.
تمیزکن ردیفی در عمق های زیاد کاربردی ندارد.در بعضی از شرایط عمق های کمتر از 1 اینچ کافی است ولی تحت هر شرایطی ،عمق 1تا 2 اینچ لازم و ضروری است.معمولاَ عمق کار بایستی تا حدی باشد که بتواند خاک خشک و بقایای گیاهی را کنار بزند امّا به اندازه ای نیز عمیق نباشد که کاشت در خاک بیش از حد مرطوب انجام شود و یا تجمع انبوه ریشه ها را از بین ببرد.
ردیف های سرزنی شده بایستی به حد کافی بالاتر از شیارهای شخم اصلی باشند(ترجیحاَ 5-3 اینچ بالاتر) و در بالا به مقدار ناچیزی گرد باشد که در این صورت آب به خاک کناره های ردیف نفوذ کرده و درنتیجه آب در یک محل جمع ویا از روی ردیف جاری نمی شود.محل مسطح شده بایستی به اندازه ی کافی پهن باشد تا چرخ میزان کارنده ها بر روی بقایای گیاهی و یا کلوخه ها حرکت نکند.این پهنا معمولاَ10 تا 12 اینچ می باشد.
از بین بردن توده های ریشه باعث بروز مشکلاتی در کنترل عمق ،تماس خاک با بذر و کشت محصول در آینده می شود.این توده های ریشه ای در اثر چرخ میزان کارنده هاوایجاد عمق نابرابر از خاک بیرون آیند. با بیرون آمدن ریشه ها از خاک یک فضای خالی در خاک بوجود می آید که در نتیجه ی آن کارنده ها نمی توانند براحتی بروی خاک قرار گیرند ونیز بذرهایی را که در درون این چاله قرار گرفته اند به خوبی پوشش نمی دهند و در هنگام شخم نیز ، ریشه ها ممکن است کولتیواتور را متوقف کنند و خود به سمت ردیف ها هدایت شوند و مزاحم رشد محصولات شده و انجام عملیات برداشت را متوقف کنند.
روش های بسیاری جهت اتصال ادوات تمیز کن ردیف ها و کنترل عمق آنها وجود دارد.آنهایی که به قاب بذرکار متصل می شوند و عمق را مستقل از واحدهای کارنده کنترل می کنند، عمق ثابتی را ایجاد می کنند. آن دسته ای که به طور مستقیم بر روی کارنده سوارمی شوند وبه چگونگی کار چرخ میزان بستگی دارند معمولاَدر عمق ثابتی کار می کنند.در واحدهایی که بطور موازی بین قاب بذرکار و قسمت های مختلف کارنده سوار می شوند ، توازنی بین میزان هزینه و کارکرد برقرار می شود.
