بخشی از مقاله
چکیده
امروزه فرسایش خاك حاصل از خاکورزي متداول، سبب توجه بیشتر به خاکورزي حفاظتی شده است. هدف از این پژوهش،بررسی تأثیر خاکورزي بر خصوصیات مورفولوژیکی گیاه ذرت در شرایط استفاده از کود آلی و شیمیایی بود. این پژوهش در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه صنعتی شاهرود بهصورت اسپیلت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی با 3 تکرارانجام شد. فاکتور اصلی خاكورزي در 2 سطح عمیق و نیمه عمیق بود و فاکتورهاي فرعی شامل کود شیمیایی با 3 سطح شاهد %25 - عرف - ، %50 عرف و عرف - هلاَ؟ف250 اوره وهلاَ؟ف100 سوپرفسفات تریپل وهلا/؟ف 100سولفات پتاسیم - و ورمیکمپوست نیز با 3 سطح شاهد، 5 تن در هکتار و 10 تن در هکتار بودند.
نتایج نشان داد کمخاکورزي کاهش معنیداري در صفات مورد بررسی همچون وزن خشک اندام هوایی، ارتفاع بوته در مقایسه با خاکورزي عمیق نداشت. مصرف توأم کود آلی و شیمیایی سبب افزایش معنیداري در وزن خشک اندام هوایی، ارتفاع و طول بلال و وزن صد دانه شد. میتوان گفت کاربرد کمخاکورزي به جاي خاکورزي مرسوم به دلیل دستکاري کمتر خاك و حفظ ساختمان خاك، از نظر اکولوژیکی مقرون به صرفه است و میتواند جایگزین مناسبی براي خاکورزي عمیق باشد.
کلمات کلیدي: خاكورزي، ذرت، صفات مورفولوژیک، ورمیکمپوست مقدمه
ذرت از نظر درجه اهمیت در برنامه غذایی انسان و دام رتبه بالایی را دارد، در نتیجه تلاش جهت تولید بیشتر و اقتصاديتر این محصول بیشتر احساس میشود . - 2 - خاکورزي یکی از عملیات مهم زراعی است که بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاك اثر میگذارد . - 4 - از مزایاي کم خاکورزي میتوان به بهبود پایداري خاکدانهها، افزایش محتواي کربن آلی و افزایش نفوذپذیري آب در خاك اشاره کرد . - 5 - ورمیکمپوست نوعی از کود آلی است که داراي تخلخل زیاد، قدرت جذب بالاي عناصر گیاهی و نگهداري آنها، تهویه و زهکش مناسب، ظرفیت بالاي نگهداري آب بوده و امروزه استفاده از آن در کشاورزي پایدار براي بهبود رشد و کیفیت محصول زراعی و باغی رایج میباشد . - 1 - هدف از انجام این پژوهش بررسی تأثیر روشهاي کاربردي خاکورزي متداول و حفاظتی و کاربرد توأم کود شیمیایی و آلی بر برخی صفات مورفولوژیکی گیاه ذرت بود.
مواد و روش بهمنظور ارزیابی اثر خاکورزي، کودهاي شیمیایی و آلی بر ذرت سینگل کراس 704، آزمایشی در سال زراعی 1394 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزي دانشگاه صنعتی شاهرود بهصورت اسپیلت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی و در 3 تکرار به اجرا در آمد. فاکتور اصلی در 2 سطح خاکورزي 1 - گاوآهن برگرداندار - عمیق - - و خاکورزي 2 - چیزل - نیمه عمیق - - و فاکتورهاي فرعی شامل کود ورمیکمپوست در 3 سطح :1 شاهد، 5 :2 تن در هکتار و10 :3 تن درهکتار، همچنین کود شیمیایی لبش در 3 سطح :1 شاهد، :2 عرف منطقه و %50 :3 عرف منطقه بودند. قبل از کاشت عملیات خاکورزي عمیق و نیمه عمیق و اعمال کودهاي شیمیایی انجام شد و به طور کامل با خاك مخلوط شدند.
کاشت به روش جوي و پشتهاي و با فاصله ردیفهاي 70 سانتیمتر و فاصله روي ردیف 20 سانتیمتر و به صورت دستی در تاریخ 18 خرداد1394 انجام شد. زمین محل اجراي آزمایش در هنگام آمادهسازي زمین براي کشت داراي بقایاي گندم بود.ابعاد کرتهاي آزمایشی نیز 6×3 متر در نظر گرفته شد و در هر کرت 5 ردیف گیاه کشت گردید. آبیاري هر 7 روز به طور منظم انجام شد.پس از استقرار گیاه و رسیدن به مرحله 3- 4 برگی تنک شدند.در طول دوره رشد براي مبارزه با علفهاي هرز وجین با دست اعمال شد. کود نیتروژنه در 3 مرحله در طول رشد اعمال گردید. تجزیه واریانس بر روي کلیه صفات و مقایسه میانگین به روش از طریق نرمافزار ه1A1حق انجام شد.
نتایج و بحث
وزن خشک اندام هوایی:
طبق جدول 1 تیمار خاكورزي بر وزن خشک اندام هوایی اثر معنیداري نداشت. بهنظر میرسد استفاده از خاکورزي حفاظتی تأثیر معنیداري بر کاهش وزن خشک گیاه نشان نداد. آنالیز دادهها نشان داد اثر متقابل کود شیمیایی و آلی در سطح %1 معنیدار شد بهطوريکه بیشترین وزن خشک اندام هوایی - 274/6 - مربوط به تیمار مصرف عرف کود شیمیایی به همراه10 تن ورمیکمپوست و کمترین آن - 131/2 - مربوط به تیمار شاهد بود. . میتوان چنین بیان کرد که استفاده تلفیقی از کودهاي شیمیایی و ورمیکمپوست میتواند ضمن افزایش وزن خشک بوته، موجب کاهش مصرف کودهاي شیمیایی و درنتیجه کاهش مخاطرات زیست محیطی ناشی از آنها گردد و تحقیقات نشان داده که ورمیکمپوست از طریق افزایش جذب عناصر غذایی منجر به افزایش رشد گیاهان زراعی میگردد. زارعی و همکاران - 7 - طبق نتایجی که بدست آوردند بیان کردند که اجراي خاکورزي کاهش یافته نسبت به رایج با مصرف آب کمتر، میتواند نتایجی معادل خاکورزي رایج داشته و همچنین از نظر صرفه جویی در زمان و هزینه سامانه خاکورزي کاهش یافته نسبت به رایج سودمندتر باشد.
طول بلال:
نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر اصلی خاكورزي بر طول بلال در سطح %5 معنیدار شد - جدول . - 1 بهطوريکه طول بلال در خاکورزي نیمه عمیق کمتر از عمیق بود، پاسخگویی بهتر خاك و ایجاد شرایط مناسب رشد براي گیاهان زراعی توسط خاكورزي نیمه عمیق نیازمند دوران گذر است. استفاده از کود شیمیایی به همراه ورمیکمپوست اثر معنیداري را در سطح %1 بر طول بلال نشان داد، بیشترین طول بلال 16/32 - سانتیمتر - مربوط به تیمار مصرفی کود شیمیایی به میزان عرف منطقه به همراه 10 تن در هکتار ورمیکمپوست بود و کمترین آن - 11/35 - مربوط به عدم مصرف کود شیمیایی به همراه کاربرد 5 تن در هکتار ورمیکمپوست بود که با تیمار شاهد در یک سطح معنیداري قرار داشت.
ارتفاع بوته:
اثر اصلی خاكورزي بر ارتفاع بوته معنیدار نشد،اثر اصلی کود شیمیایی و ورمیکمپوست بر ارتفاع بوته در سطح %1 معنیدار شد بهطوريکه بیشترین ارتفاع بوته - 185/2 - مربوط به تیمار مصرف به مقدار عرف منطقه به همراه کاربرد 10 تن در هکتارورمیکمپوست بود و کمترین ارتفاع - 143/6 - مربوط به تیمار شاهد بود. اگرچه کودهاي شیمیایی نقش فزاینده در ارتفاع گیاهان زراعی را نشان داد، اما مدیریت کودي خاك با کودهاي آلی یک امر مهم در کشاورزي پایدار محسوب میشود و یاتوجه به نقش مهم کودهاي آلی در خصوص بهبود ویژگیهاي فیزیکی و شیمیایی و حاصلخیزي خاك بهنظر میرسد ضروري است در جهت نیل به کشاورزي پایدار نسبت به تأمین سطوح مناسب این مواد در خاك جهت دستیابی به حداکثر عملکرداقدام شود.هر چند کاربرد کودهاي آلی نیازمند هزینه بیشتري است ولی به دلیل اثرات بلند مدتی که بر بهبود خواص خاك و تأمین عناصر غذایی خاك میگذارد، از لحاظ اقتصادي میتواند قابل توجیه باشد.
وزن صد دانه
این صفت تحت تأثیر کود شیمیایی و ورمیکمپوست در سطح احتمال 1 درصد و اثر متقابل هB در سطح احتمال 5 درصد قرار گرفت - جدول - 1، بهطوريکه مصرف کود شیمیایی به میزان عرف منطقه 10 × تن در هکتار ورمیکمپوست سبب افرایش 72 درصدي وزن صد دانه شد - شکل. - 1 احتمال میرود مصرف کودها سبب رشد بیشتر گیاه شده تا بتواند مواد فتوسنتزي بیشتري را تولید کند. از طرفی خاكورزي رایج این امکان را به ریشه میدهد که در خاك حرکت راحتی داشته
باشد و سریعتر به منابع بیشتر و مورد نیاز غذایی دست پیدا کند. در نتیجه این گیاهان تولید آسیمیلات بیشتري را خواهند داشت و آسیمیلات تولید شده به دانه منتقل شده و موجب افزایش وزن صد دانه میگردد. افزایش وزن صد دانه با استفاده ازکودهاي آلی، توسط برخی پژوهشگران گزارش شده است . - 3 -
تعداد دانه در بلال:
تعداد دانه در بلال تحت تأثیر کود شیمیایی و کود ورمیکمپوست و اثر متقابل هB در سطح احتمال 1 درصد قرار گرفت - جدول. - 1 با افزایش کودهاي شیمیایی تعداد دانه در بلال افزایش یافت و این روند افزایشی در این صفت در تیمار ورمی کمپوست نیز مشاهده شد. اما بیشترین تعداد دانه در بلال مربوط به ترکیب تیماري کود شیمیایی به میزان عرف منطقه 10× تن در هکتار ورمیکمپوست بود، که این تیمار تعداد دانه در بلال را 76/15 درصد نسبت به تیمار شاهد افزایش داد و داراياختلاف معنیداري با سایر تیمارها بود - شکل. - 2 تعداد دانه در بلال از اجزاي عملکرد محسوب میشود و رابطه مستقیمی با عملکرد دانه دارد که با افزایش آن عملکرد دانه نیز افزایش خواهد یافت.
استفاده از ورمیکمپوست از طریق تحریک میکروارگانیسمهاي خاك و عرضه مدوام عناصر معدنی به گیاه موجب افزایش عملکرد میشود - 6 - و افزودن ورمیکمپوست به خاك نه تنها فراهمی عناصر غذایی مورد نیاز گیاه را افزایش میدهد بلکه با بهبود شرایط فیزیکی و فرآیندهاي حیاتی خاك با ایجاد یک محیط مناسب براي رشد ریشه و همچنین از طریق بهبود فعالیتهاي میکروبی خاك و تولید تنظیمکنندههاي رشد گیاه توسط این موجودات و نیز فراهمی جذب عناصر غذایی، سبب افزایش میزان فتوسنتز و ماده خشک این گیاه میگردد که این مسأله در نهایت باعث افزایش عملکرد دانه میشود. میتوان گفت فضولات کرمهاي خاکی حاوي عناصر معدنی پر مصرف بوده و از طریق همزیستی و تحریک رشد ریشه موجب تغذیه مستقیم و در نتیجه افزایش فتوسنتز و افزایش تعداد کل دانه و در نهایت عملکرد دانه میشود.
