بخشی از مقاله
دامداری
بسمه تعالي
امنيت زيستي در گاوداريها
مقدمه
سالانه ميلياردها ريال بهاي درمان وتلفات دامها براثر بيماريها پرداخته ميشود وآنچه بايستي سودعايد توليدكنندگان بشود براثرعدم توجه به بهداشت وپيشگيري ازدست ميدهند.
بسیاری از تولیدکنندگان توانائی دور نگهداشتن عوامل بیماریزا را از گله دارند. در صورتیکه ممکن است گله عاری از بیماریها و پاک باشد، راههای بسیاری برای جلوگیری از ورود عوامل بیماریزا به محیط زندگی دامها وجود دارد.
نبود بیماری در یک گله دلیل سلامتی آنها نیست چه بسا آتشی در زیر خاکستر نهفته باشد و هر لحظه ممکن است مخاطراتی بهداشت دامداری را تهدید کند.
درمان و کنترل بیماری با تجویز دارو و تزریقات بطور مداوم هزینه زیادی را می طلبد و اقتصادی نیست، همچنین خساراتی را نیز بدنبال دارد از جمله کاهش شیر و گوشت در اثر مصرف دارو و استرس ناشی از مواد شیمیائی بعلاوه تا مدتی دارو و مواد شیمیائی در شیر و گوشت باقی می ماند که بایستی از مصرف شیر و گوشت در این مدت پرهیز کرد.
پیشگیری با روش جدید که دنیای امروز آنرا بنام امنیت زیستی می شناسد، مقرون بصرفه تر از تحمل مخارج درمان و تجویز دارو می باشد. این روش امروزی شامل بهسازی محیط، رعایت بهداشت و مدیریت صحیح در تغذیه و نگهداری دام است. استفاده از روش امنیت زیستی نزدیکترین و با صرفه ترین راه مبارزه با بیماریهاست و قدرت تولید را افزایش میدهد. بکارگیری تدابیرو راهکارهای صحیح بهداشتی پوشش مناسبی در جهت امنیت تولید است. این تدابیر و راهکارها را امنیت زیستی می نامند.
امنیت زیستی چيست ؟
امنیت زیستی ا ز دو کلمه امنیت یعنی در امان بودن و زیست یعنی زندگی کردن تشکیل شده است و اصطلاحاً میتوان آنرا به خوب زندگی کردن تعریف کرد.
امنیت زیستی عبارت است از تمامی قدمهائی که باید در جهت حفاظت از موجودات زنده در برابر مخاطرات (بیماریها و حوادث) برداشته شود. و بعبارتی شیوه ای از پیشگیری است که نقش موثری در تامین سلامت آنها دارد. این روش پیشگیری مسلماً مقرون بصرفه تر، موثرتر و بهتر از درمان است.
راههای رسیدن به امنیت زیستی
راههای رسیدن به امنیت زیستی شامل اقداماتی است که رعایت آنها منجر به پیشگیری از مخاطرات ناشی از حوادث و نفوذ عوامل بیماریزا می شود وعبارتند از:
• طراحی محیط امن و مناسب
• تهیه دام و علوفه از محل غیر آلوده
• کنترل جریانات ورود و خروج
• رفع آلودگی ها، شستشو، ضدعفونی و سمپاشی
• جداسازی و نگهداری دامها بر حسب سن و شرایط تولید
• بهداشت کنترل و پیشگیری
طراحی محیط امن و مناسب:
بمنظور جلوگیری از دسترسی افراد و نفوذ عوامل بیماریزا و رفت و آمدهای وسائل نقلیه محل احداث تاسیسات بایستی حداقل در فاصله 3 کیلومتری از حوزه شهر و شهرنشینی احداث شود. همچنین خارج از محدوده بخشها و دهستان و روستاها باشد.
محل احداث دامداری بایستی با فاصله مناسب از دامداریهای مشابه (500مترتا 250متر) و حداقل در فاصله یک کیلومتری کشتارگاهها باشد.
محل احداث دامداری از کارخانجات فرآوری گوشت، پوست و فرآوری مواد خام دامی و مراکز جمع آوری شیر بایستی حداقل 500 متر فاصله داشته باشد.
محل احداث دامداری از جاده های اصلی و پر رفت و آمد بایستی حداقل 150 متر فاصله داشته باشد.
دامداری نبایستی در مسیر رودخانه و مناطق سیل خیز و در مسیر باد های فصلی ساخته شود.
محل احداث دامداری نبایستی در مسیر تردد دام روستایی و عشایری که به چراگاهها ميبرند باشد بخصوص وسایل نقلیه حمل دام و طیور نبایستی از کنار این تاسیسات عبور داده شوند.
از آنجائیکه حیوانات وحشی در محیط خود زندگی آزادی دارند و اغلب ممکن است حامل و ناقل عوامل بیماریزا باشند بمنظور جلوگيري از نفوذ حیوانات و کنترل آنها ضرورت دارد در اطراف تاسیسات دامداری حصارکشی مناسب و بلند احداث شود
دیواره ها نبایستی دارای شکاف و روزنه برای نفوذ و یا لانه گذاری موجودات مضر مانند روباه، شغال، موش صحرائی و حشرات باشد، ضمناً قابل شستشو و ضدعفونی باشد يك مثل قديمي گفته شده كه بهترين همسايه شما ديوار بلند شماست كه شمارا درمقابل بلايا نگهداري ميكند بنابراين ديوار بلند شمارا در مقابل همسايه بد محافطت ميكند.
خانه کارگری و دفتر کار مدیر و اتاق تعویض لباس و حمام از تاسیسات اصطبل ها و محل شیر دوشی بايستي فاصله داشته باشد.
برای جلوگیری از ورود بیماری از طریق دامهای تهیه شده و خریداری شده از مناطق دیگر بایستی اصطبل قرنطینه جدا از سایر اصطبل ها باشد اين فاصله حد اقل صد يارد ميباشد.
برای پیشگیری از مخاطرات دامهای جوان و مسن و سنگین و بر حسب نوع تولید وسن تاسیسات نگهداري هر يك بايستي بشرح زیر باشد
- سالن نگهداری گوساله های نوزاد و شیرخوار تا 4 ماهگی
- اصطبل نگهداری گوساله های 4 تا 6 ماهه
- اصطبل نگهداری تلیسه و دامهای جوان و دامهای آبستن-اصطبل دامهای خشک
- اصطبل نگهداری دامهای شیرده
- سالن زانشگاه
- سالن بیمارستان جهت نگهداری دامهای بیمار
بنابراین بایستی محل نگهداری دامها بر حسب سن و شرایط تولید و شرایط بیماری بصورت بالا تفکیک شده باشد. بمنظور جلوگیری از ورود عوامل بیماریزا توسط کامیون ها و وسایل نقلیه و وارد شوندگان به دامداری حوضچه ای در درب ورودی هم عرض با درب ورودی و بطول 4 متر و عمق 25 سانتی متر احداث می شود. این حوضچه همیشه بایستی دارای آب همراه با مواد ضدعفونی باشد.
تهیه دام و علوفه از محل غیرآلوده:
در تهیه و خرید دام بایستی دقت شود چرا که اگر دام از مناطق آلوده به بیماریهای واگیر خریداری شود دامدار بدست خود بیماری را وارد دامداری و منطقه کرده است. دراين مورد بایستی با هماهنگی دامپزشکی محل و با مجوز بهداشتی دام را از محلی که بیماری وجود ندارد تهیه نمائید. بعلاوه دام خریداری شده را بایستی بمدت 21 روز در سالن قرنطینه نگهداری و توسط دامپزشک معاینات و معالجات لازم و واکسن های مورد نیاز را تزریق کند در صورتیکه در این مدت بیماری نشان نداد دام را با سایر دامهای هم سن مخلوط کنند.
علوفه و غذای دام بایستی از محلی مناسب و شناخته شده و غیرآلوده به بیماری، تهیه شود. از خرید علوفه کپک زده و سمپاشی شده خودداری شود.
آب آشامیدنی و مورد مصرف دامداری بایستی از نظر میزان سختی و یا سنگینی آزمایش شود تا مناسب آشامیدن باشد. ضمناً از نظر آلودگی مرتباً آزمایش و میزان وجود آلودگی آن بایستی بررسی و قابل شرب باشد.
کنترل جریانات ورود و خروج:
افرادیکه در به خطر افتادن امنیت زیستی یک دامداری مسئولند عبارتند از:
• مدیر دامداری یا صاحب دامداری
• کارگران دامداری
• دامپزشک و کارکنان دامپزشکی و دامپروری
• شیر جمع کن ها
• دلالان خرید و فروش دام
• افراد متفرقه و دوستان و آشنایان و خانواده های صاحب دامداری و کارگران
بیش از 90 درصد انتقال بیماری از طریق عبور و مرور افراد و وسایل نقلیه به دامداری می باشد. عدم توجه کافی و لازم بر ورود افراد مختلف بدون در نظر گرفتن شرایط بهداشتی آنها سبب وقوع بیماری و یا بعبارتی نفوذ عوامل بیماریزا به دامدار می شود.
در برنامه امنیت زیستی توجه خاصی به کنترل ورود به دامداری بخصوص وسایل نقلیه و کامیون ها می شود.
کامیون های حمل علوفه و وسایل نقلیه بدلیل انتقال گرد و خاک و کود از دامداریها به دامداریهای دیگر خطری جدی از نظر آلودگی به حساب می آیند. این کامیون ها بایستی از حوضچه ضدعفونی عبور داد و شاسی و بدنه آنرا ضدعفونی کرد. در صورت عدم ضرورت از ورود وسائل نقليه به دامداری جلوگیری شود و یا بار و علوفه را در محلی مناسب تخلیه و توسط کارگران و وسایل نقلیه مطمئن به انبار حمل شود. ضمناً بایستی از پیاده شدن راننده در محیط دامداری جلوگیری کرد.
صاحب دامداری بایستی ابتدا خود قبل از ورود به محوطه دامداری و در اتاق تعویض لباس حمام کند و چکمه و لباس کار مخصوص بپوشد سپس وارد محوطه شود. این امركارگران وساير افرادرا موظف به رعايت تعويض لباس میکنداستخدام كارگر خوب ومطمئن مهم وباارزش است چرا كه اين افراد حافظ سرمايه شما خواهند بود وازبروز حوادث جلوگيري ميكنند.
صاحب دامداری با مدیر دامداری بایستی چکمه و لباس کار به اندازه کافی در اتاق تعویض لباس داشته باشد و پس از استفاده آنها را شسته و ضدعفونی و آماده به کار کند.
کارگران دامداری بایستی هنگام ورود به محوطه پس از حمام کردن چکمه و لباس کار بپوشند، بخصوص زمانیکه از منزل و یا خارج دامداری به سرکار می آیند.
دامپزشکان و کارکنان دامپزشکی و دامپروران به لحاظ رفت و آمد به همه دامداریها و آلوده بودن مسئولیت مهمی در رعایت بهداشت هنگام ورود به دامداری دارند، اگر مطئن هستند در مناطق آلوده بوده اند از رفتن به دامداریهای ديگرجداً خودداری نمایند.
