بخشی از مقاله
چکیده
در مطالعه حاضر با توجه به بحث مهم امنیت غذایی، فعالیت دامداری استان کرمان به لحاظ وضعیت تولید و اشتغال و نیز اهمیت این فعالیت در فرآیند توسعه اقتصادی استان مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور جدیدترین جدول داده- ستانده استان، تعدیل شده برای سال1389 با استفاده از روش راس، ملاک عمل قرار گرفت و جنبه های مختلف موضوع از دید منطقه ای و کلان روشن گردید. نتایج این تحقیق نشان داد که فعالیت دامداری یکی از فعالیت های زیر بنایی و اساسی منطقه می باشد که امکان افزایش تولید و اشتغال در دامداریهای استان وجود دارد.
بدین ترتیب که تولید 859،719،7 میلیون ریالی این فعالیت به صورت گوشت قرمز، شیر، پوست، کود، پشم و کرک، در یک افق 5 ساله، با لحاظ واردات تا 845،949،8 میلیون ریال پتانسیل افزایش دارد همچنین تولید مذکور بدون واردات یعنی استفاده از نهاده های داخلی ، میتواند تا 563،177،16 میلیون ریال افزایش داشته باشد. ضمنا میزان اشتغالزایی اجزای تقاضای نهایی فعالیت مذکور میتواند تا 15/9 درصد رشد داشته باشد. بطوریکه هر یک میلیون ریال بر اساس سال پایه 1383، سرمایه گذاری در فعالیت دامداری منطقه باعث 0/047 نفر اشتغال مستقیم و غیرمستقیم می شود.
لذا افزایش سرمایهگذاری در این فعالیت که می تواند با استفاده از ابزار های مختلف اقتصادی صورت گیرد، منافع اقتصادی و اجتماعی قابل توجهی برای استان به همراه داشته و این فعالیت می تواند بعنوان موتور رشد در اقتصاد منطقه عمل می کند و باعث رشد سایر بخش ها بخصوص بخش کشاورزی و فعالیت های وابسته به آن میگردد.
-1 مقدمه
امنیت غذایی یکی از اهداف راهبردی همه کشورها و نظامهای سیاسی بوده و هست. کشور ما هم از این قاعده مستثنی نبوده و در سه دهه گذشته دستیابی به این هدف را سرلوحه بخش کشاورزی خود قرار دادهاست. تعیین توان تولید و اشتغال بخشهای اقتصاد استانها از آنرو اهمیت دارد که به برنامهریزان و سیاستگذاران کمک مینماید که با توجه به اهداف سیاستی به تخصیص درست منابع بپردازند.
ولی نژاد و همکاران - 1 - عنوان نمودهاند که با گذشت حدود 60 سال از عمر برنامهریزی در ایران، هنوز نگرش بخشی بر نظام برنامهریزی کشور سایه افکندهاست که چنین ساختاری باعث گردیده، برنامهریزان سطوح ملی توجه کافی به ابعاد منطقهای نداشته باشند. این در حالیاست که برنامهریزی منطقهای با هدف توسعه منطقهای در اکثر کشورهای جهان به عنوان ابزاری مناسب بشمار میرود.
بررسی منطقه ای همچنین این اجازه را میدهدکه به بخشهای مختلف اقتصادی به صورت جزئیتر توجه شودچون. نهایتاً ابعاد مختلف اقتصادی و موضوعات و مسائل متفاوت و بعضاً متضاد که مطرح میگردد از همین بررسی جزء به جزء آغاز میگردد، تا در نهایت به متغیرهای کلان اقتصادی در سطح ملی برسیم. از جمله مهمترین بحثهایی که در سطح ملی در کلیه جوامع مطرح میگردد، بحث امنیت غذایی است. یعنی انرژی مورد نیاز، جهت ادامه حیات. این موضوع ارتباط تنگاتنگی با متغیرهای تولید و اشتغال دارد و میتوان تحقیق نمود که استانها در مواجه با افزایش تقاضای نهائی، مثلاً به دلیل افزایش جمعیت از چه توان تولیدی برخوردارند و چه مقدار از این افزایش را بوسیله تولید داخلی و چه مقدار را بوسیله واردات پاسخگو هستند و آیا نیروی کار موجود کفایت میکند یا اینکه پتانسیل افزایش اشتغال وجود دارد.
استان کرمان یکی از مهمترین قطبهای تولید دام درکشور است که این فعالیت به سه طریق روستایی، عشایری و صنعتی انجام میگردد این استان با دارا بودن بیش از 165،636،2 راس گوسفند و بره،424،254،3 راس بز و بزغاله،501،307 راس گاو و گوساله و همچنین 685،31 نفر شتر یکی از مراکز مهم دامپروری و دامداری کشور محسوب میشود.
براساس آمار ارائه شده توسط مرکز آمار ایران، جمعیت استان در سال 93 برابر 000،071،3 نفر برآورد گردیده که حدود 4 درصد جمعیت کل کشور است. از این جمعیت 000،807،1 نفر شهرنشین و 000، 264،1 نفر جمعیت روستایی را تشکیل داده است. همچنین جمعیت شاغل سال 89 حدود000،778 نفر بوده که بر اساس طرح سند توسعه اشتغال و سرمایهگذاری استان در دوره برنامه پنجم توسعه برآورد شده که به 000، 994 نفر برسد. این استان با دارابودن 7 درصد تولید کشاورزی کشور، 3/44 درصد تولید دامپروری کشور،10 درصد ارزش افزوده بخش کشاورزی کشور و 4 درصد ارزش افزوده زیربخش دامپروری کشور، از اهمیت زیادی برخوردار می باشد
جداول داده و ستانده با چارچوب قوی به عنوان ابزار کاربردی اقتصادی در برنامهریزیها و تحلیلهای اقتصادی جایگاه ویژهای دارند. اهمیت جداول داده - ستانده و کاربردهای وسیع آن درحدیست که در حال حاضر کشوری را نمیتوان یافت که مبادرت به تهیه آن نکرده باشد . استقبال از این روش تا بدانجا بوده که برخی از صاحبنظران استفاده از الگوی داده - ستانده را سودمندترین ابزارپیش بینی و برنامه ریزی قلمداد کردهاند. جدول داده- ستانده حالت گستردهای از حسابهای ملی است که جریان مبادله بین فعالیتهای اقتصادی را نشان میدهد. لذا در نگاه اول، جدول داده- ستانده یک تصویر آماری از وضعیت اقتصاد در یک سال معین میباشد. برخی مطالعاتی که در داخل و خارج از کشور در بخشهای مختلف اقتصادی درخصوص بحثهای تولید و اشتغال با استفاده از تکنیک داده - ستانده انجام گرفته است به شرح ذیل می باشد.
میرزاییخلیلآبادی و سرودی - 4 - ، آثار افزایش قیمت حاملهای انرژی را بر اشتغال بخشهای اقتصادی ایران با تاکید بر بخش کشاورزی تحلیل نمودهاند که نتایج کاهش اشتغال کل، به میزان6/232 درصد را نشان داده است و بیشترین کاهش اشتغال دربخش انواع کود و آفت کش با میانگین36/075 بودهاست. زیر بخشهای کشاورزی نیز با کاهش اشتغال مواجه بوده که بیشترین کاهش در زیر بخش زراعت و باغداری با میانگین 10/83 درصد، مشاهده گردیدهاست و پس از آن زیربخشهای ماهیگیری، دامداری و جنگلداری به ترتیب با 2/945 ،2/ 621 و 0/233 درصد کاهش قرار گرفتهاند.
همچنین نتایج نشان دادهاست که افزایش قیمت حاملهای انرژی تاثیر خیلی کمی بر اشتغالزایی این اجزاء در بخش کشاورزی دارد و جهت کمک به بخش کشاورزی لازم گردیدهاست، اجزای تقاضای نهایی مورد توجه قرار گیرند و با برنامهریزی بر روی این اجزا اثر شوک قیمتی حذف یا کم گردد.
جهانگرد و همکاران - 5 - ، عوامل موثر بر بهرهوریکل عوامل تولید در اقتصاد ایران را مورد تحلیل قرار دادهاند و با استفاده از الگوی تعادل عمومی داده - ستانده و پیوندهای بین بخشی فعالیتها، شاخص بهرهوری کل عوامل تولید را محاسبه نمودهاند که نتایج نشان دادهاست اثر متغیرهای مورد نظر بر رشد بهرهوری کل عوامل تولید، مثبت و معنادار است و افزایش تخصیص منابع مالی به فعالیتهای تحقیق و توسعه و همچنین تعمیق سرمایه و بهبود سرمایه انسانی در هریک از بخشهای اقتصادی، به رشد بهرهوری کل عوامل تولید و در نتیجه رشد اقتصادی منجر میگردد.
میرزایی خلیل آبادی - 6 - ، جایگاه بخش آب در اقتصاد استان کرمان را با تکنیک داده- ستانده مورد بررسی قرار دادهکه نتایج این تحقیق نشان دادهاست، بخش آب یکی از بخشهای زیربنایی و اساسی منطقه میباشد که می تواند به عنوان موتور رشد در اقتصاد منطقه عمل میکند و باعث رشد سایر بخشها به خصوص بخش کشاورزی و فعالیتهای وابسته به آن میگردد، به طوریکه هر واحد سرمایه گذاری - یک میلیون ریال براساس سال پایه - 1378 در بخش آب منطقه باعث اشتغال مستقیم و غیر مستقیم 0/043 نفر میشود. همچنین محاسبه پیوندهای پسین و پیشین نشان دادهاست، بخش آب از لحاظ پیوندهای پسین در رتبه چهارم و از لحاظ پیوندهای پیشین در رتبه پنجم میباشد و در نتیجه این بخش یکی از بخشهای کلیدی استان معرفی گردیدهاست.
صوفی و پور فتحی - 7 - ، شبکه نوآوری بین بخشهای اقتصاد ایران را با استفاده از روش داده- ستانده تحلیل، و به مقایسه ساختار و عملکرد اشاعه نوآوری بین بخش های اقتصادی در ایران با چین و تایوان پرداختهاند که نتایج بررسی در ایران در سطح انفرادی نشان دادهاست مهمترین بخشها یعنی فلزات اصلی و محصولات فکری وضعیت بهتری نسبت به محصولات مشابه در چین و تایوان دارند، اما وضعیت دیگر بخشها در ایران قابل قیاس با مشابهات موجود در چین و تایوان نیست.
نای دوبهین و همکاران - 8 - ، ارزش تولیدات جنگل در اقتصاد ایرلند و اشتغال را با استفاده از روش داده- ستانده تعیین کردهاست که نتایج تحقیق به صورت مستقیم 255/4 میلیون یورو محصولات جنگل و ایجاد 7182 شغل را نشان دادهاست و بیشترین جنگلکاری، زمینهای رایج کشاورزی بودهاست.
چن و همکاران - 9 - ، در مقالهای تحت عنوان انتشارکربن شهر پکن در مقیاس سه مدل داده- ستانده اقتصاد شهری، به تضمین نتایج زیست محیطی مقیاسهای محلی و بین المللی، جهت انعکاس در رسانههای داخلی و بین المللی که دارای اهمیتی فزایندهاست پرداختند و در واقع یک مدل سه مقیاسه داده - ستانده برای اقتصادهای حومهای ارائه نمودهاند که در این مطالعه موردی، انتشار گاز دی اکسیدکربن در اقتصاد پکن مورد نظر بودهاست.
ژو و همکاران - 10 - ، در مطالعهای تحت عنوان استفاده از منابع و گازهای گلخانهای در اقتصاد شهری، مدلسازی داده - ستانده بوم شناسی برای پکن، ضمن تاکید بر منابع طبیعی و جلوگیری از انتشار گازهای گلخانهای برای اقتصاد مناطق حومهای شهرپکن، یک مدل تعادل فیزیکی بر پایه جدول داده - ستانده الحاقی مربوط به مسائل زیست محیطی ارائه نمودند که نتایج زیست محیطی حاصل از این تحقیق منجر به دستههای انرژی زیست شناختی و معدنی و همچنین انرژیهای خورشیدی بر مبنای منابع اقلیمی، مانند خاک، گردیدهاست.
لوپ و پی - 11 - در مطالعهای تحت عنوان تحلیل داده- ستانده و سیاستهای جایگزین اجرا شده روی فعالیتهای انرژی در کاتالانیا، به بررسی اثر اقتصادی جایگزینی سیاستهای اجرا شده روی فعالیتهای انرژی در سیستم تولیدی کاتالانیا مخصوصاً اثرات مالیات روی متوسط انرژی مورد استفاده در قالب مدل داده- ستانده با استفاده از دادههای سال 2001 پرداختهاند که نتایج نشان دادهاست ترکیبی از مالیات روی مصرف انرژی و بهبود بهرهوری انرژی در سیستم-های تولیدی یک روشی است که با هدفهای اقتصادی و زیست محیطی صورت میگیرد و از آنجایی که اثری روی قیمتها نداشته یک اثر مثبت روی درآمد حقیقی خصوصی داشته است و در نهایت مصرف انرژی بطور قابل ملاحظه ای کاهش یافته است .
آنجل و همکاران - 12 - در مقالهای تحت عنوان یک ترکیب داده- ستانده و روش تحلیل حساسیت در اسپانیا، به تحلیل ارتباطات بخشی و انتشار co2 پرداختهاند و اشاره نمودهاند که انتشارات، مربوط به ارتباطات تولیدی داده-ستانده درون یک اقتصاد و شدت انتشار co2 از بخشها میباشد. ساختار تقاضای نهایی بخشهای مختلف و یک تحلیل قراردادی از این فاکتورها بوسیله چهارچوب داده - ستانده ترکیب شده با تحلیل حساسیت و برنامه ریزی خطی انجام گردیدهاست.
-2 مواد و روشها
درمطالعه حاضر تجزیه وتحلیلهای مربوط به مباحث تولید و اشتغال با کمک جدیدترین جدول داده- ستانده استان کرمان تعدیل شده به سال 1389 که از مرکز آمار ایران اخذ گردید، انجام شد. آمارهای مربوط به جمعیت و اشتغال، از سند توسعه استان مربوط به طرحهای تهیه سند توسعه اشتغال و سرمایهگذاری استان، که با همکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و استانداری کرمان تهیه گردیدهاست، استخراج گردید. آمارهای مربوط به متغیرهای کلان اقتصادی کشور، مانند ستانده و ارزش افزوده، نیز ازحسابهای ملی کشور واقع در مرکز آمار ایران اخذ گردید. همچنین برخی هفتهنامههای خبری استان، مانند هفتهنامه برنامه به شماره 446 و شماره بینالمللی 17350247، جهت دستیابی به برخی اطلاعات تکمیلی و توجه به مصاحبهها و نظرات اساتید و صاحبنظران مورد مطالعه قرار گرفت.
تکنیک داده و ستانده به عنوان ابزاری کاربردی در برنامهریز و تحلیل اقتصادی جایگاه ویژهای دارد. اهمیت جداول داده - ستانده و کاربردهای وسیع آن درحدیست که در اکثر کشورها این جدول هر سال به روز شده و به عنوان سودمندترین ابزارپیش بینی و برنامه ریزی قلمداد می گردد.
جدول داده - ستانده نشانگر جریان کالاها و خدمات بین فعالیتهای مختلف در یک اقتصاد است. در واقع حالت گستردهتری از حسابهای ملی است که جریان مبادله بین فعالیتهای اقتصادی را نشان میدهد. لذا در نگاه اول، جدول داده - ستانده یک تصویر آماری از وضعیت اقتصاد در یک سال معین میباشد.
مبانی ریاضی و جبر ماتریسها
جبر ماتریسها به عنوان مبانی ریاضی مورد استفاده در تکنیک داده- ستانده میباشد. بدین ترتیب که با استفاده از تقاضای واسطه جدول ، ماتریس ضرائب فنی استخراج میگردد.
