بخشی از مقاله
پيش گفتار
سرمازدگي يكي از پديده هاي جوي است كه علي رغم پيش بيني بودن، در رديف حوادث غير مترقبه تعريف مي شود.
افت شديد و ناگهاني دما بويژه در اوايل فصل بهار، سرما و يخ زدگي محصولات كشاورزي را به دنبال دارد. حادثه اي كه متأسفانه در اكثر سال ها باعث بروز خسارت هاي سنگين به محصولات زراعي و باغي كشور مي گردد. اين خسارت ها در مناطق حاشيه كوير داراي فراواني و شدت بيشتر مي باشد. سرمازدگي علاوه بر ايجاد ضرر و زيان اقتصادي به بخش كشاورزي و منابع طبيعي، موجب توسعه فقر در سطح خانوارهاي روستايي مي گردد.
اين در حالي است كه علاوه بر وجود دانش بومي و شيوه هاي سنتي براي كاهش آثار سوء سرمازدگي و يخبندان، دستاوردهاي علمي و تحقيقاتي پژوهشگران داخلي و خارجي نيز فرا روي ماست و مي توان با شناسايي، بومي سازي و فرهنگ سازي، شيوه هاي موثر و عملي را در مناطق حادثه خيز ترويج و مانع از بروز خسارت هاي سنگين و جبران نا پذير سرمازدگي گرديد.
فصل اول :
سرما زدگی درختان
مقدمه
رشد و عملكرد گياهان زراعي، تابعي از كليه ي عوامل محيطي و آثار متقابل آنهاست. اين عوامل شامل عوامل آب و هوايي، رطوبت خاك، مواد غذايي و گازها مي باشند كه بسته به مقدار آنها در محيط، رشد و نمو گياه را افزايش يا كاهش مي دهند.
از ميان اين عوامل از عرض جغرافيايي، ارتفاع از سطح دريا، دوري و ترديكي به دريا و شيب به عنوان مهمترين فاكتورهاي اقليمي و از بارندگي، تابش خورشيدي (شامل طول دوره روشنايي)، دماي هوا، رطوبت هوا، رطوبت خاك، دماي خاك و باد مي توان به عنوان مهمترين متغيرهاي هوا شناسي كه بيشترين تأثير را بر كشاورزي دارند نام برد.
1-1) دما و آثار حياتي آن روي گياه
دماي گياهان ثابت نبوده و تحت تأثير تغييرات دماي محيط اطراف تغيير مي كند. در فصل پاييز و بهار دماي محيط تغييرات زيادي دارد به گونه اي كه گاهي دما حتي به كمتر از صفر درجه نيز كاهش مي يابد.
در اين شرايط بيشتر واکنش هاي حياتي گياهان كه مستلزم انجام فرايندهاي فيزيكي و شيميايي هستند و به وسيله دما كنترل مي گردند، دچار مشكل مي شوند.
كليه ي فعاليت هاي حياتي گياهان در محدوده دماي صفر تا 50 درجه سانتي گراد كه نقطه انعقاد پروتئين ها است، انجام مي شود. در وراي اين دماها ساختمان شيميايي پروتئين ها (آنزيم ها) دچار تغيير مي شود و در نتيجه فعاليت هاي بيولوژيكي گياهان متوقف، يا شروع به توقف مي كند.
دماي كه در آن رشد مطلوب گياه انجام مي شود به گونه گياه، مرحله نموي و مرحله فيزيولوژيكي ويژه فرآيند رشد آن گياه بستگي دارد و در گياهان مختلف متفاوت است. دماي متوسط 10 تا 30 درجه سانتي گراد براي اكثر گياهان زراعي، دماي مناسب مي باشد.
بعنوان مثال رشد گياهان سرما دوست (مانند گندم، جو، سيب زميني، نخود، باقلا، چغندر قند، بزرك و ...) در هواي خنك بهتر مي باشد و در دماي بالا آسيب مي بينند. اين گياهان بطور طبيعي روز بلند هستند و قادرند دماي 2- درجه سانتي گراد يا كمتر را تحمل كنند.
1-2) وارونگي دمايي
در روز هواي سطح زمين در اثر عمل هدايت گرم مي شود و به دليل سبك بودنش به بالا صعود مي كند. هواي گرم صعود كرده با هواي سردتر طبقات فوقاني هوا مخلوط مي شود، به طوري كه ابتدا دماي هوا در چندين متري بالاي سطح زمين سريعاً كاهش يافته و سپس با افزايش ارتفاع با يك آهنگ كندتري كاهش مي يابد و يك نمايه دمايي وابسته به ارتفاع در طول روز تشكيل مي شود، در حالي كه در شب، همواره تشعشعات طول موج بلند از سطح زمين به آسمان مي روند.
هواي بالاي زمين در اثر تماس با هواي سرد سطح زمين، سرد مي شود و چون از هواي گرم صعود كرده در طول روز، سنگين تر مي باشد در نزديكي سطح زمين باقي مي ماند. اين مسئله باعث مي شود كه در شب دماي زمين در مقايسه با دماي هواي بالاي آن كمتر باشد. به اين حالت كه با افزايش ارتفاع از سطح زمين دما بيشتر مي شود وارونگي دمايي در نزديكي زمين اطلاق مي شود. در چنين شرايطي هواي سردتر در زير هواي گرم تر قرار مي گيرد.
در نتيجه ايجاد وارونگي دمايي، دماي هوا در چند متري بالاي سطح زمين برعكس قاعده كلي (افزايش ارتفاع سبب كاهش دما مي گردد) افزايش يافته و در بالاتر از اين ارتفاع ويژه، دماي هوا مانند نمايه (پروفيل) روزانه به كندي كاهش مي يابد كه به نمايه شبانه يا نمايه اينورژن (inversion) معروف است.
بطور كلي ارتفاع اينورژن در مرازع حدود 8 تا 15 متر مي باشد.
1-3) وضعیت گرمایی گیاه و بیلان انرژی تشعشعی
زمین در نتیجه وجود بیلان انرژی مثبت در طول روز (گرمای گرفته شده بیش از گرمای از دست رفته می باشد.) و توسط قسمتی از انرژی خورشیدی که به سطح خاک می رسد، گرم می شود و مقداری گرما نیز از این طریق به اعماق خاک هدایت می شود. اما در موقع غروب خورشید و نزدیک شدن شب، انتشار تشعشع گرمایی یا از دست رفتن گرما از سطح زمین (از سطح خاک، آب،
پوشش گیاهی و ...) از طریق تشعشع (موج بلند) سبب سرد شدن آن و باعث سرد شدن لایه هوای مجاور خود و لایه های بالاتر از خود می شود و موجب تولید لایه های سرد و وقوع سرد شدن تشعشعی می شود و حتی ممکن است منجر به وقوع یخ زدگی شود.
دلیل این امر این است دمای خاک کمتر از هوای مجاور آن بوده، انرژی از طریق جابجایی از خاک گرم به هوای نسبتاً سرد مجاور آن منتقل می شود. بدین ترتیب هوای مجاور سطح زمین گرم شده و همزمان به لایه های بالاتر صعود می کند و هوای سرد جای آن را می گیرد. این فرآیند به طور مداوم در سطوح پایینی جو زمین تکرار می شود.
به هنگام شب، گرما به صورت تشعشع طول موج بلند از زمین به فضا منعکس می شود و کسری از انرژی دریافتی از خورشید به صورت طول موج بلند (مادون قرمز) از آن خارج می شود. از طرفی در هنگام شب، میزان تابش ورودی به سطح زمین کم است، بنابراین به دلیل بیشتر بودن میزان هدر رفت گرما و ادامه این وضعیت تا طلوع آفتاب، در شب به تدریج زمین سرد شده و در نزدیکی های صبح با وقوع حداکثر کاهش دما، حداقل دمای لازم برای بروز تنش سرما، ایجاد می شود. به همین دلیل است که دماهای حداقل، معمولاً صبح اتفاق می افتد.
وجود پوشش ابر باعث کاهش سرد شدن در شب می شود، زیرا ابرها قسمتی از تشعشعات نامرئی باز تابیده شده از سطح زمین را جذب می کنند و بخشی از آن را مجدداً به زمین باز می گردانند.
بروز سرمای تشعشعی به ویژه در فصل سرد، سبب وقوع دمای بحرانی و بروز یخ بندان در منطقه می شود که از آن به یخ بندان تشعشعی یاد می کنند.
1-4) بيلان انرژي در يك شب يخبندان
در شرايط وقوع يخبندان هاي تشعشعي، انرژي از طريق تشعشع از سطح خاك به هدر مي رود. انرژي از سه طريق تشعشع رو به پايان آسمان، هدايت گرما به بالا در لايه هاي خاك و جابجايي هواي گرم به گياهان سرد، براي گياهان تأمين مي شود. در شرايط صاف بودن آسمان، مقدار گرمايي كه هدر مي رود بيش از گرمايي است كه از طريق اين فرآيندها تأمين مي شود.
جدول(1-1) بيلان انرژي شبانه را در يك باغ مركبات به عنوان نمونه نشان مي دهد كه مقادير عددي آن در ساير گياهان هم، مشابه با همين مقادير است. هدر رفت گرما در جدول(1-1) نشان دهنده كاهش دما در باغ است.
جدول(1-1): بیلان گرمایی باغ مرکبات در یک شب یخ بندان
در صورت عدم وقوع تراكم، انجماد و يا تبخير در باغ ميزان بيلان تشعشعي به مقدار 18- وات بر متر مربع مي رسد، در حالي كه اگر هواي باغ ابري و يا مه آلود باشد، بسته به ميزان ذخيره گرمايي خاك و سرعت جريان باد، ميزان انتقال گرما و اجزائ بيلان انرژي تغيير مي كند.
در شرايط ابري يا مه آلود بودن هوا، تشعشع روبه پايان، بسته به دماي ابرها و مه، افزايش مي يابد و هدر رفت انرژي کاهش می یابد یا به صفر می رسد.
در این شرایط به دلیل افزایش انرژی ورودي به باغ به ميزان حدود 230 (وات بر متر مربع) همواره دماي هوا از شرايط هواي صاف بيشتر است.
بنابراين با ايجاد مه مصنوعي در باغ مي توان ميزان انرژي ورودي به باغ را افزايش داد و از كاهش يا تغيير ميزان انرژي خالص از دست رفته (18- وات بر متر مربع) جلوگيري نمود. در جريان يخ بندانهاي تشعشعي، هنگامي كه سرعت باد به بيش از 2 متر بر ثانيه (5 مايل بر ساعت) برسد، انتقال گرما از طريق جابجايي به اندازه كافي افزايش مي يابد كه براي جبران گرماي از دست رفته، كافي است.
گرماي نهان هم عاملي است كه فقط در شرايط وجود آب اهميت پيدا مي كند و عموماً نقش آن بجز در مواردي كه از آبياري براي حفاظت در برابر يخ بندان استفاده مي شود، در ساير موارد ناديده گرفته مي شود.
1-2) پيش بيني تاريخ وقوع يخبندان
روش هاي مختلفي براي كنترل دما در گياهان زراعي و باغي وجود دارد. بسياري از روش ها و تجربيات مبتني بر پيش بيني هاي هواشناسي كشاورزي در مناطق سرد مي باشد. اين پيش بيني ها با هدف حفاظت گياه در طول دوره رويش از مرحله كاشت تا برداشت و نهايتاً افزايش توليدات كشاورزي انجام مي شود.
بررسي روابط موجود بين پديده هاي مختلف هواشناسي كشاورزي مي تواند معيار اصلي پيش بيني هاي دراز مدت باشد. براي پيش بيني شرايط رويشي گياهان در آينده در يك منطقه خاص بايد ويژگي عوامل جوي در دراز مدت در اين مناطق تجزيه و تحليل شود. براي اين منظور بايد از اطلاعات دیده باني هواشناسي و تجزيه و تحليل هاي بعدي آن آگاه بود.
ديده باني هاي هواشناسي معمولاً به صورت قسمتي از يك شبكه عظيم كشوري يا ناحيه اي و در شرايطي استاندارد تهيه و بيان مي شوند. اين وظيفه سنگين توسط سازمان جهاني كشاورزي (WMO)، در دنيا نظارت و پيگيري مي شود. در زمينه كشاورزي نيز به منظور انجام مشاهدات منطق با استانداردها، متخصصين اين سازمان جزئيات مفصلي از مكان و چگونگي نصب ابزارهاي مربوط به
عمليات هواشناسي كشاورزي در قالب بولتن ها و كتابچه ها ارائه نموده اند. امروزه روش هاي مختلفي براي تعيين دماهاي بحراني و محاسبه احتمال تاريخ وقوع آنها وجود دارد، كه از جمله آنها به نمودارها، فرمول هاي تجربي و علمي و جداول مختلف اشاره كرد.
به عنوان نمونه در جدول (1-2) مقادير دماهاي بحراني براي گياهان مختلف نشان داده شده است.
جدول(1-2): میزان مقاومت برخی از گیاهان به دماهی پایین در اقلیم های مختلف
فصل دوم:
راههاي موجود مقابله با سرمازدگي درختان
مقدمه
تجارب و دستاوردهاي عملي در مقابله با سرما و يخ زدگي را مي توان به سه دسته كلي بر اساس ساز و كار اجتناب از نتايج مخرب سرما و يخ زدگي گياهان ( به ويژه سرما و يخ زدگي بهاره) تقسيم نمود. اين سه استراتژي عبارتند از:
الف) فرار
ب) كاهش هدر رفت گرما
ج) افزايش گرما
اكثر روشهاي مؤثر فعال ( كوتاه مدت) و روش هاي غيرفعال ( دراز مدت) معرفي شده، بر اساس استراتژي كاهش هدر رفت گرما و افزايش گرما استوار مي باشند. در شب هاي وقوع يخبندان، كشاورزان بايد از عملياتي كه توليد و تشديد كنندة انرژي است ( روش هاي فعال) براي جايگزيني انرژي طبيعي هدررفته استفاده نمايند.
در روش هاي فعال، كشاورزان در طول دوره يخ بندان از طريق جايگزيني روش هاي گرمايي، جلوگيري از افت پرتوهاي گرمايي و يا با استفاده از انرژي خارجي، گياهان خود را در برابر خطر سرمازدگي حفاظت مي كنند.
برخي از روش هاي كوتاه مدت مبتني بر استفاده از روش هاي افزايش گرما مي باشند. افزايش گرما با استفاده از بخاري ها، غرقاب كردن، آبياري باراني، حركت مصنوعي هوا به وسيله ماشين باد و يا پرواز بالگردها بر فراز مزارع و باغ ها انجام مي شود. با استفاده از بخاري ها، ماشين هاي مولد باد و يا آبياري مي توان در شب يخ بندان انرژي تلف شده در مزرعه و يا باغ را از طريق صرف انرژي، جايگزين نمود. روشهاي حفاظت فعال در بعضي مواقع بازدهي اقتصادي كافي ندارند.
برخي ديگر از اين روش ها مبتني بر كاهش هدر رفت گرما با استفاده از پوشش مناسب مي باشند.
بازدهي هزينه صرف شده جهت حفاظت گياهان در برابر سرما و يخ زدگي، به فراواني دفعات وقوع سرما و يخ بندان، هزينه روش مورد استفاده براي توليد گياه و ارزش اقتصادي محصول، بستگي دارد.
2-1) روش هاي كوتاه مدت
2-1-1) بخاري ها:
از بخاري ها يا شعله هاي آتش مي توان جهت جبران گرمايي كه از طريق تشعشع از دست مي رود استفاده نمود. سالهاست از بخاري به منظور حفاظت گياهان زراعي و باغي در مقابل صدمه حاصل از سرما و يخ زدگي تشعشعي استفاده مي شود.
ميزان استفاده از بخاري در سطح تجاري براي حفاظت از سرما و يخ زدگي بستگي به هزينه سوخت آن دارد. قبل از بكارگيري اين دستگاه، بايدكليه هزينه ها به دقت ارزيابي و محاسبه شود. بالا بودن هزينه سوخت آنها، اين وسيله را به نوعي وسيله گران قيمت تبديل كرده است. اين وسيله بيشتر براي باغ هايي كه در آنها درختان ميوه، قرار دارند، استفاده مي شود و كارآيي آن در مقايسه با استفاده در مزارعي كه در آنها سبزي توليد مي شود، بيشتر است. سوخت مورد
استفاده آنها گازوئيل، پرويان، گاز طبيعي و يا نفت است. بهترين زمان استفاده از بخاري ها، هنگامي است كه شرايط وارونگي دمايي حاكم باشد. اگر در باغ يا مزرعه وارونگي دمايي موجود باشد، پخش گرماي مستقيم مي تواند زمين و گياه را گرم كند. بخاري ها با ايجاد تشعشع
مستقيم و از طريق به هم زدن هوا در لايه وارونگي دمايي، باعث حفاظت گياهان موجود در باغ و یا مزرعه از خطر سرما و یخ زدگی می شوند. به گونه ای که وقتی بخاری ها در باغ روشن مي گردند، هواي گرم و سبك آنقدر به طرف بالا ( تا ارتفاعي كه دماي آن با محيط يكسان شود) صعود مي كند كه هواي گرم در حال صعود به تدريج خنك مي گردد. پس از اين حادثه هواي پخش شده به صورت چرخشي به سمت پايين كشيده مي شود.
شكل (2-1) نمودار شماتيك براي نشان دادن تأثير حاصل از يك بخاري آتشي بر دماي هوا در شرايط وجود وارونگي دماي در باغ است.
شکل(2-1): تاثیر انرژی حاصل از یک بخاری آتشی بر دمای هوا در شرایط وجود وارونگی دمایی در باغ
به منظور گرم كردن هواي سرد ورودي به باغ توصيه مي شود تعدا بخاري ها در طرفي كه باد سرد وارد باغ يا مزرعه مي گردد، بيشتر باشد. همچنين بايد بخاري ها آنقدر روشن بمانند تا دما به حد بحراني نرسد. بخاري هاي بزرگ معمولاً به سرعت هوا مجاور و بالاي خود را در سطح وسيع گرم مي كنند و هواي گرم توليد شده به دليل سبكي به طرف بالا صعود و از دسترس گياه خارج مي شود. به عبارت ديگر اگر وارونگي دمايي ضعيف باشد، هواي گرم شده به ارتفاعات بالايي سقف وارونگي دمايي انتقال يافته و روند چرخشي دما در باغ يا مزرعه پديد نمي آيد. بنابراين در شرايطي كه وارونگي دمايي وجود نداشته باشد و يا حتي ضعيف باشد بكارگيري بخاري داراي راندمان كمي است.
براي كارآيي بيشتر اين روش، لازم است از تعداد زيادي بخاري كوچك كه بطور يكنواخت در بين گياهان باغ توزيع شده اند استفاده شود ( شكل 2-2)
در زير نكاتي در رابطه با صرفه جويي در مصرف انرژي بخاري ها ارائه شده است.
1- هر چند وقت يكبار دودكش ها و ديواره هاي آنها را تميز كنيد.
2- به تعداد كافي ترموگراف و يا دماسنج در سطح باغ نصب شود.
3- براي محافظت از قسمت هاي مرزي باغ بايد بخاري هايي را در قسمت هاي كناري بويژه در سمت شمال و غرب قرار داده شود.
4- بخاري ها هنگامي كه دماي هوا يك يا دو درجه بالاي دماي كشنده براي برگ ها، شكوفه ها يا جوانه ها است، روشن شوند.
شکل(2-2): تصویر وارونگی دمایی در شرایط یخ بندان تشعشعی و این حقیقت که بخاری های کوچک هوای زیر لایه وارونگی را به گردش در می آورند، در حالی که بخاری های بزرگ گرمای زیادی را در بالای این لایه از دست می دهند و باعث زهکشی هوای سرد از بیرون، به منطقه گرم می شوند.
2-1-2) روش غرقاب كردن خاك
آبياري سطحي( غرقابي و شياري) روشي است كه معمولاً براي محافظت در برابر يخ زدگي استفاده مي شود. از قديم تا كنون باغداران و زارعين از غرقاب كردن خاك كه اساس آن افزايش ظرفيت و هدايت گرمايي خاك و آزاد سازي گرماي نهان آب در زمان يخ بندان مي باشد، استفاده مي كنند.
در نتيجه آبياري سطح، آب با خاك سرد تماس حاصل نموده، هم زمان گرماي آن آزاد مي شود. اين گونه گرما از طريق جابجايي توسط آب و هم از طريق تشعشع رو به بالا افزايش مي يابد و مي تواند باعث حفاظت گياهان از يخ زدگي شود.
در استفاده از اين روش بايد آب كافي در دسترس باشد تا در صورت نياز به توان غرقاب كردن و يا آب پاشي باغ يا مزرعه را در شب هاي بعدي تكرار نمود. به علت مرطوب شدن سطح خاك و گياه در شب يخ بندان، در روز بعد ميزان تبخير بيشتري انجام مي شود و در نتيجه مقدار زيادي از انرژي خورشيدي صرف عمل تبخير آب مي شود و تنها مقدار كمي از انرژي صرف گرم شدن هوا و خاك مي گردد. بنابراين گرماي ذخيره شده در خاك براي آزاد شدن در شب بعد كافي نخواهد بود و در شب دوم اگر آب لازم براي غرقاب كردن مجدد موجود نباشد، خطر سرمازدگي بيشتر از شب قبل خواهد بود.
2-1-3) آبياري باراني:
در روش آبياري باراني در نتيجه انجماد آب روي گياهان و تشكيل لايه هاي نازك يخ، به ازاي هر گرم آب در حال يخ بستن حدود 80 گالري در سطح برگ آزاد مي شود. گرماي آزاد شده از آب باعث حفظ دماي برگ ها در محدوده ي دمايي بين 1 تا 2 درجه سانتي گراد يا كمي بيشتر مي شود.
بنابراين منبع اصلي گرماي حاصل از آبياري، زماني است كه آب به حالت يخ در مي آيد. ( گرماي نهان ذوب) تا مادامي كه ذرات آب به يخ زدن ادامه مي دهند دماي مخلوط آب و يخ در حدود صفر درجه سانتي گراد باقي مي ماند و در نتيجه آزاد شدن انرژي، دما در سطح برگ بالا مي رود و سپس تا حد دماي دماسنج تر كاهش مي يابد. اين مقدار گرماي آزاد شده مي تواند باعث حفاظت گياه از يخ زدگي گردد. اما چون دماي گياه بعد از مرطوب شدن كمتر از دماي هوا مي گردد ( دماي دماسنج تر هميشه كمتر و يا مساوي دماي هواست.)، لازم است آبياري باراني در ساعاتي كه خطر يخ زدگي وجود دارد ادامه يابد. در مواردي كه سرعت باد بالا و يا رطوبت نسبي محيط كم باشد، آب از سطح گياه تبخير مي گردد و سرد شدن تبخيري رخ مي دهد. عمل تبخير خود موجب كاهش دماي هوا و سطوح گياهي مي شود.
در بكارگيري اين روش بايد به مسائل جنبي جمع شدن آب زياد در روي زمين و شكستن شاخه ها در اثر سنگين شدن دقت نمود، بايد در عين حال برنامه ريزي به گونه اي باشد كه مقدار آب منجمد شده بيشتر از مقدار آب تبخير شده باشد.
2-1-4) سيستم SIS :
SIS وسيله اي است كه بصورت انتخابي لايه هاي هواي سرد را از داخل باغ زهكشي و آن را به سمت بالا و به خارج از محيط باغ مي راند. هواي سرد زهكشي شده، درون لايه هاي وارونگي پراكنده مي شود و در نتيجه هواي گرم جايگزين هواي سرد زهكشي شده مي شود. اين دستگاه قابليت زهكشي هواي سرد از مسافت هاي دور و بيرون راندن آن به خارج از محيط باغ را از طريق نيروي فيزيكي دارا است. هواي سرد كه از ارتفاعات به سمت پايين جريان مي يابد، به صورت انتخابي توسط دستگاه SIS زهكشي مي شود و بدين ترتيب از تجمع هواي سرد در مناطق پست تر و آسيب ديدن گياهان واقع در اين مناطق جلوگيري مي شود.
2-1-5) ماشين هاي مولد باد
ماشين هاي مولد باد نيز همانند بخاري ها، بيشتر در باغ هاي ميوه ديده مي شوند، با اين حال براي حفاظت از مزارع سبزي نيز مفيد مي باشند.
استفاده از اين سيستم خيلي قابل اعتماد نمي باشد و فقط در شرايطي مي توان استفاده نمود كه يخ بندان هاي تشعشعي وجود داشته باشد، يعني سرعت باد كمتر از 5 مايل در ساعت باشد. با اين حال چون هزينه استفاده از اين روش حدود 20 درصد هزينه نصب و بكارگيري بخاري است، استفاده از اين روش رايج تر مي شود. بكارگيري توام بخاري و ماشين هاي مولد باد در باغ يا مزرعه نتايج بهتري داشته است. بايد توجه داشت اگر عامل يخ بندان وزش بادهاي سرد در منطقه باشد، تنها به كمك بخاري مي توان وضعيت گرمايي گياهان را بهبود بخشيد.
استفاده از ماشين هاي مولد باد تنها در صورت وجود وارونگي دمايي در باغ يا مزرعه نتيجه بخش خواهد بود. اگر سرعت باد بيش از 5/2 متر بر ثانيه باشد، در اين حالت وارونگي دمايي ضعيف است و به ماشين باد نيز خسارت وارد مي شود. به كمك ماشين باد در صورت وجود وارونگي قوي در شب، حداكثر مي توان 5 درجه سانتي گراد دماي باغ و مزرعه را افزايش داد.
2-1-6) دستگاههاي مولد مه
مه طبيعي براي تأمين حفاظت گياه در برابر يخ زدگي مؤثر شناخته شده است. مه باعث كاهش از دست رفتن گرما از سطح خاك و گياه به جو مي شود. مه طبيعي به عنوان سدي در برابر هدر رفتن گرما از طريق تشعشع عمل مي كند و از اين نظر مشابه لايه هاي ابر مي باشد. به هنگان سرد شدن تشعشعي هوا، مه مي تواند تا حدود 4 درجه سانتيگراد گرما تأمين نموده، از اين طريق باعث حفاظت گياه در برابر سرما شود.
به وسيله لوله هاي نازل دار مخصوص كه اعمال فشار زياد در آنها امكان پذير باشد و يا به كمك موتورهاي جت مي توان مه توليد نمود.
2-1-7) بال گردها:
وقتي هدف حفاظت از چندين مكان بطور توام باشد، از بال گرد استفاده مي شود. وقتي وارونگي دمايي قوي وجود داشته باشد، مي توان براي هدايت هواي گرم سقف لايه وارونگي دمايي به پايين، از بال گرد استفاده نمود.
2-2) روش هاي كاهش هدر رفت گرما
از ساختمان ها و پوشش هاي متنوع، براي حفاظت درختان چند ساله، درخچه ها، گياهان يك ساله و سبزيجات در مقابل تنش سرما و يخ زدگي استفاده مي شود كه از جمله به موارد زير مي توان اشاره كرد:
2-2-1) ساختمان هاي حفاظتي در برابر سرما
2-2-2) استفاده از پوشش مناسب ساده، كلاهك هاي مخروطي شكل كاغذي يا پلاستيكي
2-2-3) استفاده از پوشش هاي رديفي
2-2-4) استفاه از كپه خاك به عنوان پوشش
2-2-5) استفاه از پوشش هاي حاوي مايعات
2-2-6) پوشش هاي فايبرگلاس
2-2-7) ورق هاي فايبرگلاس
2-2-8) ورق هاي سخت پلي استيرن: با جدار نازك و با جدار ضخيم
2-2-9) ورقه هاي پلي اتيلن سلولي
فصل سوم:
طراحي دستگاه جديد:
مقدمه
هر كدام از روش ها و دستگاه هاي موجود براي جلوگيري از سرمازدگي در مزارع و باغ ها داراي معايبي مي باشند كه در ادامه به مواردی از آنها اشاره شده است.
