بخشی از مقاله
چکیده
در ابتدای احداث باغ دربا حفر گوده به ابعاد متفاوت و مصرف مواد اصلاحی و ترکیبات آلی و شیمیایی و زیستی تقویت و بهبود خواص فیزیکی محیط ریشه امکان پذیر است در صورتیکه بعد از کاشت نهال، توده اطراف ریشه به راحتی قابل دستیابی و دستکاری نمی باشد. با اینکه امکان تقویت خاک با عناصر غذایی از راه های مختلف وجود دارد ولی توده خاک اطراف ریشه در اثر تحکیم و تراکم و فشردگی برگشت پذیر نبوده و موجب ایجاد محدودیت های جدی در جذب و توسعه ریشه ایجاد می گردد.
تغذیه گیاهی به خصوص در خاک های فشرده دچار مشکل می گردد. در این حالت روش های سنتی برای رفع این مشکل کافی نیست. لذا روش های جدید به کمک تکنولوزی های نوین امکان اصلاح فیزیکی و تغذیه موثر تردرختان را در اختیار می گذارد. روش پخش سطحی، روش چالکود و کانالکود و روش تغذیه برگی - محلول پاشی - روش های مرسوم تغذیه باغات به حساب می اید و روش های کود آبیاری، روش های ایجاد درز و ترک هیدرولیکی، روش های پنوماتیک ایجاد درز و ترک و روش های اولتراسونیک از جمله روش های نوین محسوب می گردد.
مقدمه
در کشت های زراعی به دلیل اینکه بخشی از سال زمین فاقد پوششس گیاهی است و یا میتوان زمین را به حال آیش در آورد بنابراین تهیه بستر بذر و تغییر خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و حتی بیولوژیکی خاک به راحتی امکان پذیر است. با استفاده از ادوات ساده خاک ورزی تا ادوات پیشرفته امکان بهم زدن ساختمان خاک، عملیات خاک ورزی و اضافه نمودن کود های آلی، زیستی و شیمیایی مختلف وجود دارد. در این حالت نه تنها تامین عناصر غذایی مورد نیاز محصولات زراعی وجود دارد بلکه می توان محیط ریشه را از لحاظ فیزیکی و سایر خصوصیات برای فعالیت ریشه بهبود بخشید.
در حالیکه در باغات به جز در ابتدای احداث باغ که اغلب با حفر گوده به ابعاد متفاوت و مصرف مواد اصلاحی و ترکیبات آلی و شیمیایی و زیستی قابل تقویت و بهبود خواص فیزیکی محیط ریشه امکان پذیر است بعد از کاشت نهال توده اطراف ریشه به راحتی قابل دستکاری نمی باشد. با اینکه امکان تقویت خاک با عناصر غذایی از راه های مختلف وجود دارد ولی توده خاک اطراف ریشه در اثر تحکیم، تراکم و فشردگی برگشت پذیر نبوده و موجب ایجاد محدودیت های جدی در جذب و توسعه ریشه ایجاد می نماید. برای این منظور روش های سنتی برای رفع این مشکل کافی نیست. لذا روش های جدیدی به کمک تکنولوزی های نوین امکان اصلاح فیزیکی و تغذیه موثر تردرختان را در اختیار می گذارد.
رو شهای تغذیه گیاهی باغات:
الف- روش های مرسوم تغذیه باغات
-1روش پخش سطحی
در این روش معمولا در سایه انداز درخت در فصلی که درخت در خواب زمستانه است توسط نیروی انسانی و یا ادوات باغی تا عمق شخم بهم خورده می شود و نیاز غذایی به صورت کود های آلی، شیمیایی و گاهگاهی زیستی با خاک مخلوط و مصرف می گردد. با اینکه این روش در تقویت حاصلخیزی خاک و تغذیه درختان موثر واقع می گردد با این همه راندمان این عمل در خاک هایی که دچار تراکم و فسشردگی هستند بالا نیست و در بسیاری از موارد این عملیات جوابگوی نیاز غذایی درختان نمی باشد و با اینکه کشاورزان متحمل هزینه زیادی نیز می گردند ولی نتیجه دلخواه حاصل نمی شود.
-2روش چالکود
روش چالکود نوع خاصی از جایگزینی موضعی کودها می باشد .در این روش نزدیک ریشه درخت چاله هایی حفر شده ، سپس با مخلوط کودهای آلی و شیمیایی پر می شود .محاسن این روش عبارتند از: قدرت تثبیت کنندگی ماده آلی، که چاله توسط آن پر می شود .برای اکثر کودهای شیمیایی، بسیار کمتر از خاک می باشد بنابراین کودهای شیمیایی اضافه شده، بیشتر برای گیاه قابل جذب می باشد.دربرخی از باغ ها، نفوذ پذیری خاک محدود می باشد و آب بخوبی در خاک نفوذ نمی کند .چاله های پر شده با مواد آلی، نفوذآب به داخل خاک را تشدید می کنند. آهک فراوان در خاک مشکل مهمی در رشد و فعالیت ریشه درختان و جذب برخی عناصر از جمله آهن می باشد چاله های پر شده با مواد آلی مکان های فاقد آهک و مکان مناسبی برای ریشه ها می باشد.
از آنجا که عناصر کم مصرف به مقدار کمی مورد نیاز گیاه می باشد همین حجم محدود اما مناسب از نظر شرایط جذب عناصر کم مصرف در بسیاری از موارد می تواند مشکل یک درخت را حل کند. سنگینی بافت خاک مشکل دیگری در برخی از باغ ها می باشد چنین خاک هایی پس از آبیاری مدت زمان طولانی تهویه ضعیفی داشته و فاقد اکسیژن کافی برای ریشه ها می باشند .کمی اکسیژن و زیادی دی اکسید کربن و بی کربنات به شدت به ریشه ها صدمه رسانیده و جذب عناصر غذایی را مختل می نمایند.
با استفاده از روش چالکود مشکل علف های هرز تا حد زیادی کاهش می یابد .کود دامی که منبع عمده بذر علف های هرز می باشد به صورت توده در چاله قرار گرفته و بذر علف ها محل مناسبی برای رویش ندارند. کودهای شیمیایی غیر متحرک در خاک نیز درصورتیکه بر سطح چاله ها قرار گیرند به راحتی توسط جریان آب به اعماق چاله منتقل شده و در دسترس ریشه درخت قرار می گیرند. از آنجا که درخت یک گیاه دائمی بوده و سالیان دراز در باغ باقی می ماند، به دلایل مختلف، هرسال تراکم ریشه در حوالی منطقه چالکود بیش از پیش افزایش یافته و سطح تماس ریشه با این منطقه غنی از کود افزایش می باید که بدین ترتیب کارایی مصرف کود افزایش و مقدار مصرف کود در هکتار را می توان کاهش داد.
محل حفر چاله
در ابتدا چاله هائی در قسمت انتهایی سایه انداز درختان حفر می شود علت حفر چاله ها در قسمت انتهایی سایه انداز درخت آن است که بیشتر ریشه های جوان و فعال در این منطقه قرار می گیرند و توانایی ریشه های جوان و فعال در جذب آب و عناصر غذایی بیش از ریشه های پیر می باشد .درضمن حفر چاله در چنین مناطقی به ریشه های اصلی و قطور درختان صدمه نمی رساند .محل چاله باید در جایی باشد که آب آبیاریحتماً به طریقی آن را خیس کند.
تعداد چاله
در صورتی که تعداد چاله کم باشد، تماس ریشه درختان با مناطق اصلاح شده خاک کم بوده و اثر بخشی روش کامل نیست افزایش تعداد چاله نیز هزینه بر و پر خرج خواهد بود .در مجموع برای درختان میوه بیش از 10 سال 2 تا 4 چاله برای هردرخت توصیه می شود در باغ های پرتراکم به جای چالکود از کانال کود استفاده شود .
قطر و عمق چاله
در باغ ها حفر چاله با وسایل معمول چون بیل و کلنگ انجام می شود در چنین حالتی قطر چاله ها بین 30 تا 50 سانتی متر خواهد بود . در صورتی که از مته پشت تراکتوری استفاده شود .قطر چاله حدود 35 سانتی متر و عمق بین 50 تا120 سانتیمترخواهد بود.
چگونگی پر کردن چاله ها
خاک خارج شده از چاله ها بصورت یکنواخت در فاصله بین ردیف های درختان پخش و از بازگرداندن دوباره آن به داخل چاله خودداری کنید .چاله ها را به مخلوطی از ماده آلی - کود دامی یا خاک برگ یا کمپوست زباله - و کود شیمیایی مناسب پر کنید .هنگامی که برای اولین بار چاله ای را پر می کنید بهتر است ابتدا کود دامی مورد نیاز برای پر کردن چاله را با کودهای شیمیایی به خوبی مخلوط نموده و سپس درون چاله بریزید .با لگد کردن کود داخل چاله تا حد زیادی آن را بفشارید و در صورت نشستمجدداً کود دامی اضافه کنید تا هم سطح خاک شود.
-3 روش کانال کود
در این گونه باغات به لحاظ اینکه فواصل درختان در روی ردیف بسیار نزدیک به هم می باشد به جای چالکود از کانال کود استفاده می نمائیم که شرح عملیات به این صورت خواهد بود: ابتدا بنابر اصول فنی احداث باغ کانال هایی به عمق 60 الی 120 سانتی متر و عرض 60 الی 100 سانتی متر با طول دلخواه حفر می شود. کف کانال ها شاخه های خشکیده درختان و ضایعات مزرعه ریخته شده روی آن در ازاء هر متر طول کانال از 3 تا 5 کیلوگرم کلش جو و گندم و یا علف های هرز مزرعه ریخته می شود. یک تن ساری کود - گوگرد - و 300 کیلوگرم در هکتار اوره روی کلش ها پاشیده می شود زیرا همان طور که می دانیم میکرو ارگانیزم های خاک جهت تجزیه کاه و کلش و تبدیل آن به مواد آلی به ازت نیازمند می باشند.
مقدار کود حیوانی مصرفی با عنایت به ابعاد کانال و نوع درخت به میزان 40 تا 120 تن در هکتار داده می شود، که می تواند 3 الی 4 درصد ماده آلی خاک را افزایش دهد .سپس مخلوطی از کودهای ماکرو شامل 300 کیلوگرم کود فسفاته و 400 کیلوگرم کود پتاسه همراه با 400 تا 1000 کیلوگرم در هکتار گوگرد کشاورزی - ساری کود - داده می شود .در نهایت بر روی کانال پر شده نهر کم عمقی زده می شود و آبیاری ثقلی به صورت غرقابی انجام می گیرد. در صورتیکه مشکل کمبود آهن خیلی شدید باشد افزودن محلول اسید سولفوریک به داخل چاله ها نیز مفید می باشد . 25 - میلی لیتر اسید سولفوریک غلیظ را به آرامی به 20 لیتر آب داخل سطل پلاستیکی اضافه کرده ودر داخل چاله بریزید. - - کار با اسید غلیظ بسیار خطرناک بوده وحتماً بایستی تحت نظرمتخصص و با احتیاط کامل انجام شود.
-4محلول پاشی
محلول پاشی روشی تکمیلی برای کاهش مصرف کود است و بیشتر در مواردی که گیاه نیاز فوری به عنصر خاصی داشته و نیز در اوایل بهار که جذب عناصر از خاک به دلیل فعالیت پایین ریشه ها کم است، به کار می رود. همچنین در مواردی که شرایط خاک برای جذب عناصر مناسب نیست pH - بیش از حد بالا یا پایین، رطوبت بیش از حد بالا یا پایین، کمبود تهویه و... - به کار می رود. روشی نسبتاً آسان بوده و زود بازده می باشد. این روش به ویژه در مورد خاک های ایران که آهکی بوده و دارای PHبالا هستند و احتمال کمبود عناصری مثل آهن، روی، منگنز، مس و ... در آنها بالا است، به کار می رود.
در طول مرحله زایشی درخت، رقابت بین میوه ها و ریشه ها بر سر جذب مواد غذایی بالا می رود و احتمال اینکه ریشه ها دچار کمبود مواد غذایی شده و از رشدشان کاسته شود، افزایش می یابد . در این مرحله می توان با محلول پاشی درخت از رقابت بین میوه ها و ریشه ها کاسته و از عواقب آن جلوگیری کرد. عوامل مختلفی از جمله نور، دما، رطوبت نسبی، سن و سطح برگ ها، وضعیت تغذیه گیاه، PHمحلول مورد استفاده و سورفکتانت ها در میزان جذب محلول به کار رفته تأثیرگذار هستند.
شدت نور پایین، دمای کم و رطوبت نسبی بالا باعث افزایش جذب محلول بکار رفته می شوند و نیز هر چه سن برگ ها پایین تر بوده و سطح آنها بیشتر باشد، میزان جذب افزایش می یابد. در رابطه با وضعیت تغذیه ای گیاه باید گفت که هرچه گیاه از لحاظ تغذیه ای ضعیف تر باشد، جذب عناصر بیشتر و سریعتر خواهد بود. محلول های مختلف در PHهای متفاوت دارای حداکثر جذب هستند. مثلاً بیشترین جذب فسفر در 5PH تا 6 و بیشترین جذب کلسیم در 7 PH است. کاربرد مویان ها - Surfactants - باعث کاهش کشش سطحی آب شده و سطح تماس محلول و سطح برگ ها را افزایش داده و از این طریق به جذب بیشتر محلول کمک می کنند.
