بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به اهمیت کشت محصولات باغی در استان آذربایجانغربی به ویژه درخت سیب در بنیان اقتصادی شهرستان نقده که یکی از قطبهای مهم تولید سیب در استان می باشد ، لذا مطالعه و بررسی خطرات احتمالی ناشی از سرمازدگی از اهمیت بسزایی برخوردار است. پرورش دهندگان درختان میوه نه تنها باید از چگونگی و کیفیت تولید سرما در منطقه اطلاعات کافی داشته باشند، بلکه لازم است اقتصادی ترین و موثرترین طرق مبا رزه و جلوگیری از صدمات و خسارات وارده از این بلای طبیعی آگاهی یافته و در موارد لزوم بکار گیرند . در جهت تحقق این هدف اثر سرمازدگی بر درختان سیب و راههای مختلف مقابله با آن در شهرستان نقده مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بدست آمده حاکی از آن است که در سال 91 حدود 25 درصد و در سال 92 حدود 45 درصد از باغات سیب این شهرستان در اثر سرمازدگی از بین رفته اند لذا مقایسه آن نسبت به سال 91 بیانگر کوشش در بکارگیری روشهای مختلف و موثر جلوگیری از سرمازدگی را مهم می نماید که امید است در جهت ارتقاء سطح آگاهی کشاورزان و کاهش خسارت ها موثر واقع گردد.
واژگان کلیدی: سرمازدگی- تنش- درخت سیب- مقاومت- خسارت.
مقدمه
ایران و در بطن آن آذربایجانغربی در یکی از مناطق حادثه خیز کره زمین واقع شده است . از40 نوع بلای طبیعی شناخته شده در جهان، بیش از 30 نوع آن در ایران وجود دارد . در این بین سرما زدگی یکی از پدیده های جوی است که
علیرغم قابل پیش بینی بودن آن در ردیف حوادث غیر مترقبه تعریف شده است . با تغییراتی که در سالهای اخیر در جو زمین بوجود آمده است، سرمازدگی در بسیاری از مناطق کشور به صورت بومی در آمده و همه ساله خسارت های
فراوانی را به گیاهان و محصولات کشاورزی وارد می کند . سهم عامل تنش سرما و یخبندان نسبت به سایر عوامل تهدید کننده در زیر بخشهای زراعی و باغی از وزن بسیار بالایی برخوردار است .و پهنه وسیعی از حاصلخیزترین مناطق تولیدی
کشورو خصوصاً آذربایجانغربی و قسمت عمده محصولات اقتصادی مهم کشور ه مه ساله در معرض تهدید تنش سرما و یخ زدگی قرار دارند . با توجه بیشتر به این مهم در شرایط شهرستان نقده می توان در از خسارتهای ناشی از این پدیده
جلوگیری و علاوه بر اقتصاد کشاورزان، به اقتصاد کشور نیز کمک نمود .(2)
تعریف سرمازدگی
سرمازدگی به شرایطی اطلاق می گرد د که گیاه در نتیجه بروز درجه حرارتهای بین صفر تا 10 درجه سانتی گراد
(بسته به گونه و رقم ) خسارت می بیند.
حالت تنش در شرایطی پیش می آید که یک عامل محیطی خارج از حد نرمال برگیاه اثر گذارد . سرمازدگی یکی از
مهمترین استرسهای محیطی موثر در رشد گیاهان و تولید مح صولات زراعی است . سرمازذگی و یخ زدگی توزیع
1
جغرافیایی، رشد فصلی و کاهش معنی دار تولید را در بسیاری از گیاهان زراعی باعث می شوند . این تنش در دمای بالاتر
از صفر اتفاق می افتد و در نتیجه بر حالت عادی گیاه اثری ندارد . این درجه حرارت را بین 15 -0 درجه سانتی گراد
تقسیم بندی کرده اند که گیاهان بر اساس نوع گیاه از نظر حساسیت به تنش سرما در این محدوده قرار می گیرند . آثار
اولیه تنش سرما عبارتند از تغییر رنگ، کلروز، کاهش عمودی رشد، تخریب بافتهای سلولی، عدم جوانه زنی بذور، عدم
انتقال مواد فتوسنتزی، عدم جذب عناصر غذایی و غیره(.(8
اهمیت سرمازدگی
زیانهای اقتصادی سرما و یخبندان به محصولات کشاورزی بخصوص درختان میوه همه ساله در ایران به مراتب بیشتر از خسارتهایی است که در اثر آفات و بیماریها و سایر پدیده های مخرب جوی وارد می شود و از آنجا که درختان از اهمیت اقتصادی بیشتری برخو ردار می باشند چاره جویی و یافتن راه حل عملی در کاهش خسارت سرما بخصوص
سرماهای جبهه ای بهاره می تواند برای باغداران از اهمیت خاصی برخوردار باشد . بیشترین خسارت در درختان میوه
زمانی حادث می شود که جوانه ها متورم شده و گل های نرو ماده در حال باز شدن باشند و یا گل ها کاملا باز شده و
برگهای اولیه نیز ظاهر شده اند در این موقع با ورود و ریزش یک جبهه هوای سرد حتی اگر مدت زمان کمی نیز در منطقه پایدار باشند، سرمازدگی به دلیل کاهش ناگهانی درجه حرارت به زیر صفر و حساس بودن گلبرگهای اولیه اتفاق میافتد. از آنجا که اکثر محصولات کشاورزی در منطقه شهرستان نقده باغات سیب است واز بابت سرما بیشترین خسارت به کشاورزان وارد می شود . پیدا کردن راهکارهایی برای مقابله با این پدیده پیش از پیش مهم و ضروری می نماید . تدابیر زراعی در مقاومت گونه های مختلف درختان میوه تاثیر بسزایی دارد از جمله تجمع کربو هیدرات کافی در درختان میوه و اندام های مختلف آن موجب افزایش مقاومت در برابر سرما می گردد . آبیاری بی رویه، دادن کودهای ازته بیش از حد و محصول زیاد که موجب کاهش مقاومت درختان میوه می شود . پایه درختان میوه نیز در مقاومت آنها تاثیر دارد . چنانچه ذکر گردید مقاومت گونه های مختلف درختان میوه در مقابل سرما متفاوت می باشد .(4)
جدول .1-1 میزان مقاومت درخت سیب در مقابل سرمازدگی
گونه درختی درجه حرارت زیر صفر درجه سانتی گراد
سیب -35
پیشینه تحقیق
همه می دانند که نباتات بخصوص میوه جات برای انسانها اهمیت حیاتی داشته و سرشار از ویتامین ها و دیگر موارد
میباشد که ضروریات وجود انسانها را برآورده ساخته و ضامن سلامتی شان می باشد، پس حفاظت و مراقبت از بعضی
عوامل محیطی که باعث از بین بردن میوه جات می گردد یک امر ضروری است. از جمله عوامل محدود کننده میوه جات
یکی هم سرمای بهاری و خزانی می باشدکه در اکثر سالها موجب از بین بردن یا خسارت میوه جات می شود . آزمایشات و تحقیقات زیادی در زمینه جلوگیری از سرمازدگی محصولات صورت گرفته که موثر بودن آنها از نظر علمی و عملی محرز بوده و اجرای آنها در باغها بستگی به شرایط اقتصادی و وضع تولید منطقه دارد . آزمایشات و تحقیقات زیادی در زمینه جلوگیری از سرمازدگی محصولات صورت گرفته که موثر بودن آنها از نظر علمی و عملی محرز بوده و اجرای آنها
2
در باغها بستگی به شرایط اقتصادی و وضع تولید منطقه دارد. در یک مطالعه تحقیقی که توسط غلامعلی کمالی و همکاران
انجام یافته، پیش بینی زمان گلدهی سیب جهت جلوگیری از خسارت سرمازدگی در منطقه گلمکان خراسان مورد بررسی
قرار گرفت
