بخشی از مقاله
گروه بندي گياهان زراعي:
طبقه بندي علمي گياهان
نام گياهان مختلف از يك مكان به مكان ديگر متفاوت بوده و يا گاهي گياهان كاملا متفاوتي به يك اسم ناميده مي شوند. مثلا انواع گندم باي افراد غير متخصص مفهوم گندم را دارد، اما گندم معمولي كه براي تهيه نان استفاده مي شود از گندم دوروم كه براي تهيه ماكاروني مصرف مي شود تفاوت هاي ژنتيكي و همچنين مصرفي زادي دارد.
توليد نان خوب از گندم دوروم و توليد ماكاروني خوب از گندم نان امكان پذير نيست. براي آن كه افراد متخصص يكديگر را درك نمايند و دقيقا بدانند در باره ي چه گياها صحبت مي كنند، گياهان را به روشي موسوم به سيستم طبقه بندي علمي نامگذاري كرده اند.اين روش كه دقيقترين روش ها است توسط لينه(Carolous Linnaeus) بنيان گذاري شده است و به همين نام هم معروف مي باشد.در اين روش موجودات را بر اساس خصوصيات ريخت شناسي ، تكاملي و ژنتيكي در هفت طبقه قرار مي دهند. ترتيب طبقات عبارتند از :
1- سلسله(Kingdom)
2- بخش(Division)
3- رده يا طبقه(Class)
4- راسته(Order)
5- تيره يا خانواده(Family)
6- جنس(Genus)
7- گونه(Species)
گياهان زراعي به رده ي نهاندانگان تعلق دارند. هر گونه ي گياهي مجموعه اي از گياهان را در بر مي گيرد كه از نظر خصوصيات ظاهري شباهت هاي زيادي با يكديگر داشته و بتوانند به سهولت و بدون اتخاذ تكنيك هاي خاص مانند انتقال جنين و غيره با يكديگر لقاح يافته و توليد بذر نمايندع به طوري كه بذر حاصل بتواند سبز ليد مثل مجدد انجام پذير باشد. مجموعه اي از گونه هاي كه در بعضي خصوصيات مشنرك هستند يك جنس گياهي را تشكيل مي دهند.
در طبقه بندي علمي ، هر گياه را با اسم گونه و جنس آن مشخص مي سازند.به همين جهت اين سيستم نامگذاري را دو اسمي نيز گويند. مثلا نام علمي گندم نان Triticum aestivum مي باشد. Triticum مشخص جنس و aestivum مشخص گونه گندم نان است.
گروه بندي گياهان زراعي بر اساس هدف توليد و مورد مصرف:
در اين گروه بندي نوع محصول توليد شده و نحوه ي مصرف آن مورد نظر است و چون يك محصول با اهداف مختلفي توليد ميشود ممكن است در چند گروه قرار گيرد.
1- غلات: گياهاني از تيره ي غلات هستند كه به منظور توليد دانه كشت ميگردند. دانه ي حاصله عمدتا به مصرف تغذيه انسان يا دام مي رسد مثل گندم، جو ... دانهي اين گياهان از نظر نشاسته غني و از لحاظ پرتئين نسبتا فقير مي باشد.
2- حبوبات: گياهاني از تيره ي بقولات هستند كه براي توليد دانه كشت مي شوند. دانه ي حاصله عمدتا به مصرف انسان مي رسد مثل لوبيا، نخود و .... دانه هاي حبوبات از نظر پرتئين غني مي باشند.
3- گياهان روغني: گياهاني از تيره هاي مختلف هستند كه جهت روغن گيري از دانه ي توليدي كشت مي شوند مثل پنبه، كتان ، لوبياي روغني و ....
4- گياهان علوفه اي: گياهاني از تيره هاي مختلف هستند كه جهت استفاده از قسمت هاي هوايي ( به صورت تازه ،خشك و يا سيلو شده) در تغذيه ي دام كشت مي گردند. مانند ذرت علوفه اي ، علف سودان و....
5- گياهان ريشه اي: گياهاني از تيره هاي مختلف هستند كه براي استفاده از ريشه ي غده اي آنها كشت مي گردند، مانند چغندر، شلغم و ....
6- گياهان ليفي: گياهاني از تيره هاي مختلف هستند كه براي استفاده از الياف آنها كشت مي گردند. اين الياف ممكن است از پوست دانه منشاء يافته (مانند پنبه) و يا از فيبرهاي مستجات آوند آبكشي اوليه تشكيل يلفته با شند (مانند كتان و كنف)
7- گياهان غذه اي : گياهاني از تيره هاي مختلف هستند كه براي استفاده از ساقه ضخيم شده و زيرزميني آنها كشت مي گردند مانند سيب زميني معمولي.
8- گياهان قندي: گياهاني از تيره هاي مختلف هستند كه براي قندگيري از عصاره ي شيرين آنها كشت مي گردند مثل نيشكر و چغندر قند.
9- گياهان دارويي: گياهاني از تيره هاي مختلف هستند كه به منظور استفاده از مواد مخدر آنها و يا تهيه ادويه كشت مي شوند مانند توتون ، قهوه، چاي و .....
گروه بندي بر اساس مورد مصرف خاص:
اين گروه بندي بر اساس اهداف توليدي و يا زراعي خاص انجام شده است:
1- گياهان با مصرف پوششي يا كود سبز
2- گياهان جهت كشت جانش
3- گياهان با مصرف قصيلي( علوفه ي تر)
4- گياهان با مصرف سيلويي
5- گياهان همراه
6- گياهان مكمل
گروه بندي بر اساس عكس العمل به طول روز:
در اين گروه بندي چگونگي عكس العگياه نسبت به طول روز(طول شب) در رابطه با تبديل مريستم رويشي به جوانه ي گل مورد نظر است. در اين گروه بندي گياهان را به دو گروه روز بلند و روز كوتاه تقسيم مي كنند و اگر نسبت به طول روز عكس ال عملي نداشته باشند بي تفاوت ناميده مي شوند. بسياري از ارقام اصلاح شده ي گياهان زراعي عكس العمل زيادي به طول روز ندارند و بي تاوت مي باشند. علاوه بر طول روز عواملي مانند بالايي حرار، كمبود ازت و رطوبت خاك، افزايش سن گياه و ذخيره ي غذايي آن در تسريع انتقال از مرحله ي رويشي به مرحله ي زايشي نقش دارد.
گروه بندي بر اساس طول دوره ي رشد:
هر گاه جمعيت بزرگي از ارقام يك گو نه مورد توجه قرار مي گيرد، مشاهده مي شود كه بعضي بسيار زود و بعضي بسيار دير به گل رفته و سيكل حياتي خود را تكميل مي كنند. لذا ارقام يك گياه ممكن است بر اسا س تعداد روز از سبز شدن تا رسيدگي به گروه هاي زودرس و ميان رس و ديررس تقسيم نمود.
گروه بندي بر اساس حرارت مطلوب رشد:
اين گروه بندي بر اساس شرايط حرارتي مناسب رشد محصول انجام شده و در نتيجه نشانگر بخشي از سال است كه محصول در آن رشد مطلوبي انجام مي دهد. اين قسمت بندي مطلق نبوده و و گياهان زيادي در حد فاصل دو گروه قرار مي گيرند.
1- گياهان سرمادوست: اين گياهان بهترين رشد خود را در هواي خنك (حدود 15 تا 25 درجه سانتي گراد) انجام مي دهند در هواي گرم ( بيش از 30 درجه سانتي گراد) آسيب مي بينند و ماهيتا روز بلند مي باشند مانند گندم، جو، سيب زميني، نخود و..............
2- گياهان گرمادوست: اين گياهان بهترين رشد خود را در هواي نسبتا گرم (حدود 20 تا 30 درجه سانتي گراد) داشته و رشد آنها در هواي خنك بسيار كند مي باشد.اين گياهان روز كوتاه بوده و شامل گياهاني مثل لوبياي چشم بلبلي، ماش، ذرت و .....
گروه بندي بر اساس طول عمر:
اساس اين گروه بندي طول دوره ي معمول رشد محصول بر حسب سال زراعي و تاريخ كاشت معمول براي برداشت محصول اقتصادي مي باشد.در گروه بندي بر اساس طول عمر گياه كروه هاي يكساله،چندساله و دوساله قرار مي گيرند. حداكثر طول رشد گياهان يكساله كمتر از يك سال زراعي ، دوساله بيش از يك سال زراعي و معمولا سه فصل زراعي و چندساله بيش از دو وغالبا چند سال زراعي طول مي كشد.
گروه بندي بر اساس عمليات زراعي:
در اين گروه بندي امكان انجام عمليات وجين در بين رديف هاي كاشت مورد نظر است:
1-گياهان وجيني: حجم رويشي هر بوته زياد بوده و معمولا با فاصله رديف بيش از 40 سانتي متر كشت مي شوند مانند سيب زميني ، پنبه و....
2-گياهان غير وجيني: حجم رويشي هر بوته كم است و در نتيجه گياه با تراكم زياد و به صورت پراكنده يا با فاصله ي رديفهاي كمتر از 40 سانتي متر كشت مي شوند مانند گندم ، جو و.......
زراعت عمومي (GENERAL FARMING)
مقدمه:
سرزمين ايران به طور كلي كوهستاني (OROGRAPHIC) و نيمه خشك (SEMI ARID) محسوب مي شود.
حدود 90% از خاك ايران در محدوده فلات ايران واقع شده است .
فلات (PLATEOU) دو مشخصه دارد :
مناطقي كه ريزش جوي أنها به طور متوسط بين 250-500 mm در سال –داراي زمستانهاي سردوتابستانهاي گرم است ميزان بارندگي كشور بسته به مناطق مختلف بين 10-2000 mm متغير مي باشد و امار بارندگي ساليانه در نقاط مختلف كشور نشان ميدهد كه بجز حاشيه جنوبي در ياي خزر تقريبا بقيه نقاط ايران خشك و نيمه خشك است . به طور كلي نزديك به 31% از خاك ايران يعني حدود 51000000 هكتار از اراضي داراي استعداد خوب براي كشاوزري است و هنوز 62% منابع خاك ايران داراي استعداد كشاورزي است كه بالغ بر 33ميليون هكتار است كه از اين مقدار 19ميليون هكتار تحت كشت آبي (IVRIGARED FARM ) و ديم(DRY FARM) است .
12ميليون هكتار از 19 ميليون هكتار ديم است .
حدود يك سوم اراضي قابل كشت ساليانه به ديم كاري اختصاص دارد و بقيه آن به صورت آيش FALLOW) ) است .
FALLOW : ناكاشت گذاشتن زمين به مدت يك يا چند سال
AGRONOMY : عبارت است از علم و فن كشت وكار و بهره برداري از سه فاكتور خاك . آب. گياه .
همچنين زراعت شامل مجموعه أي از فعاليت هاي انساني كه در جهت تامين نياز برخي گياهان در جهت بهره گيري از حداكثر قدرت توليدي در آنها انجام مي گيرد .
اين فعاليت ها بيشتر در جهت تغيير عوامل محيطي است .
زراعت AGRONOMY ريشه يوناني دارد واز دو لغت :
AGROS به معناي مزرعه و NOMUS به معناي مديريت تشكيل شده است .
از نظر علمي AGRONOMIST به شخصي اطلاق مي شود كه تحصيلات عالي دارد و از نظر تئوري مطالعاتي را انجام داده است تا بتواند به عنوان مشاور يا راهنما ي زارع انجام وظيفه كند .
از ديدگاه علم زراعت براي افزايش توليد محصولات كشاورزي سه راه پيشنهاد شده است
1- افزايش زمينهاي زير كشت
2- افزايش محصول در واحد سطح
3- افزايش محصول در واحد زمان
زراعت سطحي EXTENSIVE FARMING زراعت فشرده INTENSIVE FARMING
زراعت سطحي نوعي از زراعت است كه زارع تابع شرايط آب و هوايي است . بنابر اين نهاده هاي زيادي را مصرف نمي كند و سطح زير كشت را هم نمي تواند افزايش دهد .
ولي نوعي زراعت فشرده : در اين نوع زراعت از نهاده هاي زيادي مانند بذر هاي اصلاح شده ، كودهاي شيميايي ، ماشين آلات و… استفاده مي كند تا بتواند حد اكثر عملكرد را در سطح بدست آورد .
(طبقه بندي گياهان زراعي CROPS )
گياهان زراعي را مي توان از نظر شكل ظاهري يعني مورفولوژي (گياه شناسي ظاهري ) طبقه بندي كرد .
ولي از نظر زراعت AGRONOMY گياهان را بسته به مصرف يا نوع مصرف آنها تقسيم بندي مي كنيم . بايد در نظر داشت كه بعضي گياهان زراعي داراي مصارف زيادي هستند بنابراين با توجه به موارد فوق مي توان دو نوع طبقه بندي را در نظر گرفت .
الف) طبقه بندي بر اساس هدف توليد :
1- غلات CEREALS
شامل گندم (WHEAT ) - جو ( BARLY ) – برنج ( RICE ) – ذرت ( CORN ) – چاودار *گندم ( TRITICALE ) – چاودار ( WHEAT *RYE )
هدف نشاسته
2-حبوبات LEGUMES
شامل نخود (PEA ) – عدس ( LENTILE ) –لوبيا ( BEAN( - S,DH ) ) –بادام زميني ( PEAHUT )
هدف تامين پروتئن گياهي است .
3-گياهان علوفه أي FODELER CROPS
اين گياهان به صورت تازه خشك يا سيلو شده به مصرف دام مي رسد .
ذرت علوفه أي FOLEDER CRON :
مشخصات : تراكم بالا دارد .زمان برداشت آن وقتي است كه رطوبت دانه 6۰٪ است
ALFALFA يونجه.- CLOVER شبدر
4-گيا هان ريشه أي ROOTY OR RADICAL CROPS
اين گيا هان داراي ريشه غده أي شكل هستند .شاخص تر ين آن گياه چغندر suger beer است .
5-گيا هان فيبري يا ليفي FIBEROUS CROPS
COTTEN = كتان KENAF = كنف
FLAX = پنبه الياف در دانه يا كپسول JOKE = شبيه كنف الياف آن در ساقه است SISAL(AGAVE ) خنجري : الياف آن در برك است
6-گياهان غده أي GLANDIFORM /CROPS
POTATO /POMATO : زير زمين سيب زميني و روي زمين گو جه
7-گياهان داروي: MEDICINAL /C
MATRICARIA = بابونه MILFOILE =گياها ن بومادران
WHITE POPPY = خشخاش سفيد
8-گياهان قندي SUGAR/C
SUGAR CANE /نيشكر SUGAR BEET/ چقندر هدف =توليد قند
9-گياهان تدخيني SMOKING
SMOKING =/ TANBACCO = تنباكو HEMP = شاهدانه. گراس
NOROOTIC =/ TEA = چاي COFFEE = كافينئن . قهوه
10- گياهان روغني OIL CROPS
SUN FLOWER = آفتا بگردان - SOFFLOWER = گلرنگ
OLIVE = زيتون- SESAME = كنجد
PEAHUT = با دام زميني
