بخشی از مقاله
سرمایه گذاری کوتاه مدت در شرکتها
1- مفهوم سرمایه گذاری
2- شرکتهای سهامی ممکن است بخشی از منابع مالی مازاد بر نیاز را در سپرده های بانکی، اوراق قرضه، اوراق مشارکت و یا سهام سایر شرکتها سرمایه گذاری نمایند. بکارگیری (مصرف) منابع مالی و اقتصادی به منظور کسب منافع در آینده را سرمایه گذاری نامند.
2- طبقه بندی سرمایه گذاریها :
برای تأمین اهداف گزارشگری مالی سرمایه گذاریها معمولاً به دو گروه سرمایه گذاری کوتاه مدت و بلند مدت طبقه بندی می شوند. ما در این کتاب تنها به توضیح سرمایه گذاری کوتاه مدت خواهیم پرداخت. مباحث مربوط به سرمایه گذاریها بلند مدت در درس حسابداری میانه مورد بررسی قرار می گیرد.
طبقه بندی هریک از سرمایه گذاریها به کوتاه مدت و بلند مدت بر اساس هدف سرمایه گذاری و ماهیت آنها و قصد مدیریت صورت می گیرد. سرمایه گذاریهایی که سریعاً قابل فروش بوده و به سهولت به وجه نقد تبدیل می شوند و هدف سرمایه گذار نگهداری آن در مدت کوتاه است، سرمایه گذاری کوتاه مدت نامیده می شود و تحت عنوان داراییهای جاری در ترازنامه شرکتها طبقه بندی می شوند. بنابراین طبقه بندی سرمایه گذاریها در ترازنامه شرکت سرمایه گذار به قابلیت فروش اوراق بهادار و قصد سرمایه گذار بستگی خواهد داشت.
2-1- سرمایه گذاری کوتاه مدت: اگر اوراق قرضه و سهام خریداری شده به سرعت قابل فروش باشد و سرمایه گذار قصد داشته باشد که آنها را در مدت محدودی نگهداری کند، این سرمایه گذاری کوتاه مدت است. معمولاً در سرمایه گذاریهای کوتاه مدت قصد سرمایه گذار استفاده از سود ناشی از تغییر قیمتها در بازار و همچنین سود سهام شرکت سرمایه پذیر در کوتاه مدت است.
2-2- سرمایه گذاری بلند مدت : اگر سرمایه گذار طرح فوری برای فروش سرمایه گذاری نداشته باشد یا اوراق بهادار سریعاً قابل فروش نباشد، یا به عنوان سرمایه گذاری بلند مدت در ترازنامه طبقه بندی شوند. با توجه به مطالب فوق می توان اینگونه نتیجه گیری کرد که یک تغییر در تصمیم هیأت مدیره شرکت در مورد قسمتی از سرمایه گذاری موجب تغییر طبقه بندی آن خواهد شد.
سرمایه گذاری کوتاه مدت به دو دسته تقسیم می شود :
2-1-1- سرمایه گذاری کوتاه مدت در اوراق بدهی (اوراق قرضه و مشارکت)
2-1-2- سرمایه گذاری کوتاه مدت در سهام سایر شرکتها
2-1-1- حسابداری سرمایه گذاری کوتاه مدت در اوراق بدهی
برای ثبت رویداد خرید یک ورقه بدهی در زمان خرید اوراق قرضه (هنگام سرمایه گذاری) حساب سرمایه گذاری کوتاه مدت به بهای تمام شده بدهکار و حساب بانک در صورت پرداخت نقدی بستانکار می گردد :
تاریخ شرح عطف بدهکار بستانکار
xx13 سرمایه گذاری کوتاه مدت
بانک
بابت خرید اوراق قرضه ××
××
به موجب اصل بهای تمام شده سرمایه گذاریهای کوتاه مدت نیز به بهای تمام شده در حسابها ثبت می گردد. بهای تمام شده سرمایه گذاریهای کوتاه مدت، شامل بهای خرید و هر گونه هزینه انجام شده برای خرید آن از قبیل حق العمل کارگزار بورس اوراق بهادار، مالیات خرید و حق الزحمه مشاور سرمایه گذاری می باشد.
به علت مشخص نبودن مدت زمان نگهداری اوراق بدهی و یا کوتاه بودن این مدت، در زمان خرید اوراق صرف و کسری از این بابت شناسایی نمی شود. (شناسایی صرف و کسر، منجر به ثبت سرمایه گذاری کوتاه مدت به ارزش اسمی اوراق می شود) همچنین در برخی از کشورها، افزایش ارزش سرمایه گذاریهای کوتاه مدت ناشی از نوسانات قیمت دز بازار به عنوان درآمد شناسایی نشده (چون فرآیند کسب سود کامل نگردیده است) و فقط هنگامی که این نوع سمرایه گذاریها فروخته می شوند، درآمد حاصل از فروش قابل شناسایی است. (فرآیند کسب سود هنگام فروش کامل می شود)
هنگام دریافت هر قسط سود تضمین شده اوراق (بهره) ثبت حسابداری دریافت آن به این صورت است که، حساب بانک بدهکار و حساب درآمد سرمایه گذاری بستانکار می گردد. نحوه محاسبه درآمد سود بصورت زیر است :
نرخ سود هر دوره × تعداد اوراق× ارزش اسمی هر ورقه = درآمد سرمایه گذاری (بهره)
تاریخ شرح عطف بدهکار بستانکار
xx13 بانک
درآمد سرمایه گذاری (بهره)
بابت دریافت سود اوراق ××
××
در هنگام فروش اوراق، ثبت زیر در دفاتر صورت می گیرد :
تاریخ شرح عطف بدهکار بستانکار
xx13 بانک
سرمایه گذاری کوتاه مدت
سود حاصل از فروش سرمایه گذاری
بابت فروش اوراق قرضه (یا مشارکت) ××
××
××
در ثبت فوق حساب بانک به بهای فروش، حساب سرمایه گذاری کوتاه مدت به بهای تمام شده و مابه التفاوت این دو حساب به عنوان سود (زیان) حاصل از فروش سرمایه گذاریها شناسایی می شود.
در ادامه بحث سه رویداد زیر را با مثال توضیح خواهیم داد :
1) خرید اوراق قرضه در تاریخ دریافت سود
2) خرید اوراق قرضه در تاریخی بین تاریخهای دریافت سود
3) ثبت اصلاحی در پایان دوره مالی
مثال 1- شرکت سهامی بجنورد 4000 ورقه قرضه 1000 ریالی 20% را در تاریخ 31/6/1x به ارزش 5000000 ریال خریدار نمود. تاریخهای دریافت سود این اوراق هر 6 ماه یکبار در 31/6 و 29/12 هر سال می باشد. ثبت مربوط به خرید و دریافت اولین مرحله دریافت سود چگونه است.
تاریخ شرح عطف بدهکار بستانکار
1x13
سرمایه گذاری کوتاه مدت
بانک
بابت خرید سرمایه گذاری
بانک
درآمد سرمایه گذاری (بهره)
بابت دریافت سود 6 ماهه
5000000
400000
5000000
400000
2-2-2- خرید اوراق قرضه در تاریخی بین تاریخهای دریافت سود تضمین شده :
چنانچه یک ورقه قرضه در تاریخی خریداری شود که در این تاریخ مبلغی سود تحقق یافته به آن تعلق گیرد ثبت حسابداری آن همانند حالت قبل است، ولی بدلیل تغییر زمان خرید اوراق دریافت سود که مبلغ آن متأثر از مدت زمان نگهداری اوراق است نیز دچار تغییر می شود.
همانطور که در فصل قبل بیان شد، خریدار در هنگام خرید، بر اساس مدت زمانی که از آخرین تاریخ دریافت سود گذشته است. سود را محاسبه و به صادر کننده اوراق می پردازد تا در اولین تاریخ دریافت سود آن را به انضمام سود مدت زمان خرید اوراق تا تاریخ مذکور در قبال ارائه کوپن مربوطه دریافت نماید.
مثال 2- شرکت تعاونی کشاورزان طبس 4000 ورقه مشارکت 1000 ریالی 20% را در 31/4/1x به قیمت 5000000 ریال خریداری نمود. تاریخهای دریافت سود این اوراق 31/6 و 29/12 هر سال است. ثبتهای مربوط به خریداری اوراق و دریافت اولین قسط سود به صورت زیر است :
تاریخ شرح عطف بدهکار بستانکار
1x13
31/6
29/12
سرمایه گذاری کوتاه مدت
سود دریافتنی
بابت خرید سرمایه گذاری
بانک
درآمد سرمایه گذاری (بهره)
سود دریافتنی
بابت دریافت سود 2 ماهه و سود دریافتنی
5000000
266667
400000
5000000
133333
266667
2-1-3- ثبتهای اصلاحی در پایان سال برای درآمد تحقق یافته :
در حالتی که تاریخ یا تاریخهای دریافت سود اوراق قرضه، مطابق با تاریخ 29/12 (پایان سال مالی) نیست، در پایان سال مالی به منظور رعایت اصل تحقق درآمد ثبت اصلاحی زده می شود که طی آن درآمد سرمایه گذاری که از تاریخ آخرین دریافت سود تا پایان سال مالی محقق شده به حساب سود دریافتنی برده می شود. شایان ذکر است که در اولین تاریخ دریافت سود در سال مالی جدید این حساب (سود دریافتنی) بسته می شود. (بر طبق اصل تحقق درآمد: اندازه گیری و ثبت درآمد ناشی از خدمات انجام شده، استفاده دیگران از اموال مؤسسه و فروش کالا در زمان تحقق درآمد صورت می گیرد اعم از دریافت مبلغ نقد، یا دارایی غیر نقدی یا ایجاد طلب)
مثال 3- شرکت ایران چاشنی 4000 ورقه قرضه 1000 ریالی 20% را در 31/4/1 X به قیمت 5000000 ریال خریداری نمود. تاریخهای دریافت سود این اوراق 31/4 و 30/10 هر سال می باشد. ثبتهای مربوط به خرید و دریافت اولین و دومین قسط سود و همچنین ثبت اصلاحی پایان دوره مالی در دفاتر شرکت به صورت زیر می باشد :
تاریخ شرح عطف بدهکار بستانکار
13X1
31/4
30/10
29/12
31/4 سرمایه گذاری کوتاه مدت
بانک
بابت خرید سرمایه گذاری
بانک
درآمد سرمایه گذاری (بهره)
بابت دریافت سود 6 ماهه
سود (بهره) دریافتنی
درآمد سرمایه گذاری (بهره)
بابت ثبت اصلاحی پایان دوره مالی
بانک
درآمد سرمایه گذاری (بهره)
سود دریافتنی
بابت دریافت سود 6 ماهه
5000000
400000
133333
400000
5000000
400000
133333
133333
266667
2-1-4- حسابداری سرمایه گذاری کوتاه مدت در سهام نیز به بهای تمام شده ثبت می گردد. به دلیل اینکه در هنگام خرید سهام سود سهام دریافتنی قابل شناسایی نمی باشد، حساب سود سهام دریافتنی ثبت نمی شود. در این نوع سرمایه گذاری بهای تمام شده سرمایه گذاری برابر است با بهای پرداختنی برای خرید سهام بعلاوه کلیه هزینه هایی که برای خرید محقق می شود.
مثال 4- شرکت ایران پارت ، 100 سهم شرکت توس را در تاریخ 15/2/1X به قیمت 600000 خریداری نمود و بابت کارمزد کارگزار نیز مبلغ 40000 پرداخت کرد. در تاریخ 20/10/1x شرکت توس، توزیع سود سهام به مبلغ 200 ریال برای هر سهم را اعلام و در تاریخ 30/10 سود اعلام شده را پرداخت نمود. در تاریخ 30/11/1x شرکت، سهام را به مبلغ 610000 ریال به فروش رساند. ثبتهای مربوط به خرید سرمایه گذاری، اعلام شود، پرداخت آن و فروش سهام به صورت زیر است:
بهای بازار سهام + کارمزد کارگزار = بهاب تمام شده سهام خریداری شده
600000 + 40000 = 640000
تاریخ شرح عطف بدهکار بستانکار
1x13
15/2
20/10
30/10
30/11
سرمایه کذاری کوتاه مدت
بانک
بابت خرید سرمایه گذاری
سود سهام دریافتنی
درآمد سرمایه گذاریها
بابت اعلام سود سهام
بانک
سود سهام دریافتنی
بابت دریافت سود سهام
بانک
زیان ناشی از فروش سرمایه گذایها
سرمایه گذاری کوتاه مدت
بابت فروش سرمایه گذاری کوتاه مدت
640000
20000
20000
610000
30000
640000
20000
20000
640000
3- ارزشیابی سرمایه گذاریهای کوتاه مدت بر مبنای ارزش بازار :
هنگام تهیه صورتهای مالی در پایان سال (دوره مالی) و به موجب اصول پذیرتفه شده و استانداردهای حسابداری، ارزش دفتری سرمایه گذاری کوتاه مدت در اوراق قرضه و در سهام سایر شرکتها، بایستی بر اساس ارزش بازار (یا سایر ارزشهای تعیین شده در استانداردها)، ارزش گذاری و در ترازنامه گزارش شود. تفاوت بین ارزش بازار و ارزش ثبت شده سرمایه گذاری (ارزش دفتری سرمایه گذاری ) معرف سود یا زیان تحقق نیافته ناشی از نگهداشت سرمایه گذاری خواهد بود. سود و زیان تحقق نیافته ناشی از نگهداری سرمایه گذاریهای کوتاه مدت زمانی که از ارزش بازار برای ارزشیابی سرمایه گذاریها استفاده می گردد، به عنوان درآمد یا هزینه دوره جاری شناسایی می گردد.
برای ارزشیابی سرمایه گذاریهای کوتاه مدت در پایان دوره با استفاده از ارزش بازار، اگر بهای بازار بیشتر از بهای تمام شده باشد بابت شناسائی سود ناشی از نگهداشت سرمایه گذاری حساب سرمایه گذاریهای کوتاه مدت بدهکار و حساب درآمد افزایش ارزش سرمایه گذاری ها بستانکار می گردد و اگر بهای بازار کمتر از بهای تمام شده باشد، به میزان اختلاف بهای تمام شده و بهای بازار هزینه کاهش ارزش سرمایه گذاریها بدهکار و حساب سرمایه گذاریهای کوتاه مدت بستانکار می گردد (بر اساس راهنمای بکارگیری استاندارد حسابداری شماره 15) . همانگونه که قبلاً بیان شد درآمد یا هزینه شناسایی شده در این روش به سود و زیان دوره جاری منظور می گردد.
مثال 5 - فرض کنید سرمایه گذاریهای کوتاه مدت شرکت کاخک در پایان سال مالی منتهی به 29/12/1x13 به شرح ذیل مورد ارزیابی قرار گرفته است.
سرمایه گذاری در : بهای تمام شده ارزش بازار درآمد (هزینه)
سهام شرکت الف
سهام شرکت ب
سهام شرکت ج 2590000
3170000
1410000 2750000
3040000
1040000 160000
(130000)
(370000)
7170000 6830000 (340000)
در پایان سال مالی ثبتهای زیر در دفاتر شرکت انجام می گیرد :
تاریخ شرح عطف بدهکار بستانکار
1x13
29/12
هزینه کاهش ارزش سرمایه گذاری
سرمایه گذاری کوتاه مدت
بابت ارزشیابی سرمایه گذاری به ارزش بازار
340000
340000
اگر شرکت کاخک در 15 فروردین سال 2x سهام شرکت الف را به مبلغ 2870000 ریال بفروشد، این رویداد مالی به شرح زیر ثبت می شود :
تاریخ شرح عطف بدهکار بستانکار
2x13
15/1
وجه نقد
سرمایه گذاری کوتاه مدت
سود حاصل از فروش
بابت فروش سهام شرکت الف
2870000
2750000
120000
همان طور که در ثبت فوق ملاحظه می شود بهای دفتری سهام شرکت الف بعنوان مبنای محاسبه سود تحقق یافته قرار می گیرد.
