دانلود مقاله سکه های دوره تیموریان

بخشی از مقاله

سكه هاي دوره تيموريان

سکه های تیموری در فلوس قم
قم همچون برخي ازشهرهاي قديم ديگر ايران در دوره هاي متعددي دارالضّرب بوده، و سكّه هاي طلا، نقره ومسين فراواني در آن زده شده كه تعداد قابل توجهي از سكه ها ی دوران تیموریان در حال حاضر موجود است.
در تاريخ قديم قم – كه به سال 378 تأليف يافته – در فصل چهارم از باب اول ذيل عنوان «ذكر دارالضرب و سراهاي واليان و حاكمان و زندانها به شهر قم» آمده است كه:

«بعضي از مشايخ خبر كردند مرا و روايت كرده اند از محمدبن احمد صيرفي معروف به دلال كه او در وقت صرافي به قم ديناري ديد كه به قم زده بودند به نام معتز . و حال آنك دارالضرب به قم نبوده است الا در وقت امير گردانيدن ركن الدوله ابي علي حسن بن بويه الّيلمي ، ابي القاسم علي بن محمد بن حسن الكاتب را در سنة اثنتي وخمسين و ثلثمأه هجرّيه»1

پس از اين در آخذ قرن نهم نيز ذكري از ضرب سكه در قم به نام چند تن از امراء تيموري و تركمان مي بينيم2 . خواند مر در حبيب السّير3 و روملو در احسن التواريخ4 نيز در شرح وقايع نخستين دهة قرن دهم نوشته اند كه آيبه سلطان – از امراء بزرگ تركمان – به قم آمد ودر اين شهر به نام مراد بيك آق قوينلو سكه زد و خطبه خواند (سال 903) .

در دورة تیموری «جملي كارري» - كه به سال 1105 به ايران آمده و از قم ديدار نموده است – از ضرابخانة قم ياد مي كند5 . از اين پس تا سال 1287 در قم دستگاه منگنه براي سكه زدن وجود داشته، واين حق متعلق به حكام بوده است6 .
سكه هاي ضرب قم:

نويسندة كتاب بسيار نفيس Die Munzpragungen des Islams 7 – دارالضربهاي اسلامي – فهرستي از سكه هائي را كه در تواريخ مختلف در قم ضرب شده، و اكنون در موزه ها و مجموعه هاي مختلف سكه در اروپا وجود دارد، به ترتيب تاريخ ضرب هر يك به اين شرح به دست داده است8 :
از دورة عباسي و به نام خلفاء آن سلسله : سكه هائي با تاريخ هاي : 160 ، 225 ، 227 ، دويست و چهل و ، ، 250 ، 276 ، 286 ، 327 .
سكه هاي ساماني : 327 ، 329 .

سكه هاي آل بويه : سكه اي از ميان سالهاي 337 – 356 ، نيز از سالهاي 360 تا 362 ، سكه اي با تاريخ 374 .
از دورة سلجوقي : سكه اي با تاريخ 445 و نشان السلطان المعظم شاهنشاه طغرل بيك.
سكه هاي تيموري : 816 ، 819 ، 828 ، 830 ، 833 ، 842 و سكه اي از ميان سالهاي 836 – 839 .
از دورة آق قويلو : 899 .

از دورة صفوي : 928 ، 940 ، 984 ، 1131 ، 1143 ، 1144 ، 1171 .
از دورة قاجار : 1241 ، 1243 ،‌، 1269 9 .

خلد الله ملكه و سلطانه10 و سكة ديگري از قرن هشتم11 وجود دارد. سكه هاي مسين فراواني نيز – كه اصطلاحاً فلوس ناميده مي شده است – از دورة صفوي به بعد در قم ضرب شده كه تعداد قابل توجهي از آن اكنون در قم نزد اشخاص مختلف ياد مجموعه هاست. و چون تاكنون در جائي شناسانده نشده است، به نشر تصوير چند عدد از اين «فلوس» ها با معرفي كوتاهي از هر يك اقدام مي گردد. واميد است در آينده توفيق معرفي سكه هاي نقره و فلوس هاي ديگر ضرب قم نيز حاصل گردد12 :

مشخصات سکه های تیموری:
1 – سكة مورخ 1054 ، 10 گرم.
پشت سكه : تصوير گاو.

2 – سكة مرخ 1053 ، 5/10 گرم.
پشت سكه : شير و خورشيد.
3 – سكة مورخ 1061 ، 10 گرم.
پشت سكه : تصوير مرغي است (ظاهراً عقاب) .
4 – سكة مورخ 1096 ، 5/9 گرم.

پشت سكه : نقش اسب.
5 – سكة مورخ 1200‌، 8 گرم.
پشت سكه : نقش گوزن.
6 – سكة مورخ 1204 ، 5/11 گرم.
پشت سكه : نقش دو مرغ آبي .
7– سكة مورخ 1221‌، 7 گرم.
پشت سكه : نقش گاو در حال شخم.
8 – سكة بدون تاريخ ، 5/10 گرم.
پشت سكه : نقش گوزن.
9 – سكة بدون تاريخ ‌،10 گرم.
پشت سكه : نقش اسب دونده و يك بوته گل.
10 – سكة بدون تاريخ ‌، 13 گرم.
پشت سكه : نقش مرغ دريايي.
11 – سكة بدون تاريخ ‌، 8 گرم.
در هر دو طرف اين سكه كلة قم خوانده مي شود.
12 – سكة بدون تاريخ.
پشت سكه : نقش شير و خورشيد.
13 – سكة بدون تاريخ ‌.
پشت سكه : نقش حيواني است.



.


5 4 3

8 7 6


11 10 9

13 12
. بیشتر سکه هایی که از تیمور و جانشینان او یافت شده است در شهر های ماوراء النهر و افغانستان کنونی، خرراسان و مرکز ایران و مازندران ضرب شده است. البته در زمان تیمور و جانشینان او همواه شهادتین در پشت سکه ها حک شده است.

مسکوکات ایران باستان شامل: سکه های هخامنشیان، اسکندر و جانشینان او در ایران سلوکیان، اشکانیان و ساسانیان می باشد.
مسکوکات بعد از اسلام شامل: سکه های اسلامی اموی، عباسی، سکه های ایلخانان مغول و تیموریان، سکه های حکومت های محلی و همچنین مسکوکات سلسله ها ایلخانان مغول و تیموریان، سکه های حکومت های محلی و همچنین مسکوکات سلسله ها و پادشاهان ایرانی می باشد.
در زمان تیموریان که شهادتین بر پشت سکه ها حک می شده است به ندرت "علیا ولی الله" در برخی از سکه ها ضبط شده است و در حاشیه و پیرامون پشت سکه ها علاوه بر شهادتین برخی از آیه های قران کریم بر پشت این سکه ها نقش بسته اند. در حاشیه و پیرامون این سکه ها علاوه بر شهادتین نام چهار خلیفه نخستین آمده است. که این مطلب بیانگر ضرب سکه در تراز اهل تسنن است.

سکه ی منحصر به فردی ار محمود گورکانی که امارت خراسان را داشته است نیز به دست ما رسیده است. او از سال 861 تا سال 863 هجری قمری امیر خراسان بوده است و سکه ای از وی در سال 861 ضرب شده است و در استر آباد به جای مانده است که در پشت سکه علاوه بر شهادتین و عبارت " علیا ولی الله " نام ائمه اطهار نیز آمده است. و این سکه هم بیانگر اعلان استقلال این امیر تیموری و هم بیانگر قدرت شیعیان در استر آباد است.

شما را به شنیدن این برنامه که اطلاعات زیادی درباره تیموریان و ضرب سکه در این دوره در اختیار شما قرار می دهد دعوت می کنیم. بشنوید...
نوشته های روی سکه ها با ما سخن های بسیاری را دارد، شنیدنی ها و رازهایی که شاید در متون تاریخی ثبت نشده باشد. در این برنامه به بررسی تاریخ سیاسی قراقویونلوها با استفاده از سکه ها می پردازیم با ما همراه باشید. /گروه فرهنگ وادب وهنر

بنیانگذار سلسله قراقویونلوها، قرایوسف بن محمد نام داشت که از امیران سلطان احمد جلایر و پدرزن او بود. قراقویونلو واژه‌ای ترکی و به معنی صاحبان گوسفندهای سیاه است. قراقویونلوها پیش از این به دلیل از هم پاشیدگی حکومت تیموریان در عرصه معادله قدرت در ایران ظهور کردند. به زعم مورخان اولین کسی که از خانواده قراقویونلو در صحنه سیاسی، قدرت کسب کرد "بیرام خواجه" بود و پس از "ناصر الدین قرا محمد" در میان طایفه ترکان قراقویونلو قدرت را در منطقه آذربایجان به دست گرفت. اکثر مورخان معتقدند که فرمانروای جسور ترک،" قرامحمد" را باید بنیانگذار سلسله قراقویونلوهای ایران دانست. در این جا باید "قرا یوسف" و "اسکندر قراقویونلو" را باید جزء بزرگترین شاهان قرا قویونلو دانست. فرمانروایان قراقویونلو: قرامحمد؛ فرمانروایی، قرایوسف؛ قرااسکندر؛ جهانشاه(شاه جهان).