بخشی از مقاله
چکیده
در یک سیستم مالی، حرکت وجوه از واحدهای دارای مازاد پسانداز به واحدهای دارای کسری پسانداز میتواند بهصورت مستقیم یا غیرمستقیم انجام گیرد. اگر جریان وجوه بهطور مستقیم باشد، این بانکهای سرمایهگذاری هستند که نقش اساسی را ایفا میکنند. بانکداری سرمایهگذاری به عنوان مهندس مالی به طراحی و ساخت اوراق و ابزارهای مالی میپردازد که هماهنگ با خواست مشتریان باشند بهطوریکه مؤسسات از طریق آنها بتوانند در بهترین حالت، وجوه مورد نیاز خود را تأمین کنند.
در این مطالعه، ابزارهای مختلف بانکداری سرمایهگذاری از دیدگاه شریعت در سه گام مورد ارزیابی قرار میگیرند. در گام نخست ابزارهای بانکداری سرمایهگذاری رایج شرح داده شده و در گام دوم این ابزارها، با توجه به دیدگاه شریعت مقدس اسلام، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و معایب و مزایای آنها بررسی میگردد. در انتها نیز با توجه به پویایی فقه اسلامی، سعی در طراحی ابزارهایی جهت عرضه در نظام بانکداری سرمایهگذاری اسلامی میشود.
واژگان کلیدی: بانکداری سرمایهگذاری رایج، نظام تأمین مالی، شریعت اسلام، بانکداری سرمایهگذاری اسلامی
1. vaez@polt.ui.ac.ir 2. moslem_albu@yahoo.com
548 هجوَ ِ هقاالت سَهيي کٌفزاًس تَس ِ ًظام تأهيي هالي در ايزاى
-1 مقدمه
امروزه بانکها با ارایه خدمات جدید در عرصه بانکداری مدرن دنیا همانند بانکداری
سرمایهگذاری سهم بیشتری از سرمایههای راکد سرگردان را به سمت خود جلب نموده و باعث رشد و شکوفایی تولید و صنعت کشورها را فراهم مینمایند. در نظام بانکداری، بانکداری
سرمایهگذاری یک فعالیت کلیدی برای ایجاد و مهیا نمودن خدمات مالی متنوع در همه کشورها بوده که با توسعه اقتصاد خصوصی رابطه مستقیمی دارد. شاید به همین خاطر باشد که برخی،
مهمترین نیروهای ایجادکننده بانکهای سرمایهگذاری را توسعه تکنولوژی اطلاعات، جهانی شدن
بازارهای مالی و گسترش رشد و سرعت تبادلات مالی و همچنین افزایش مهارت مشتریان
میدانند.
در واقع اصطلاح بانک سرمایهگذاری تا حدی گمراهکننده است. چرا که بانکهای سرمایهگذاری و نه بانکداراند و نه سرمایهگذار. یعنی نه مانند بانکهای تجاری و صندوقهای پسانداز، سپرده دیگران را جمعآوری میکنند و نه وجوه خود را به طور دایمی برای سرمایهگذاری اختصاص میدهند. ارایه یک تعریف عمومی برای عبارت بانکداری سرمایهگذاری
به واسطه تنوعی که در خدمات آن وجود دارد، مشکل به نظر می رسد. اما این واژه به طور کلی برای توصیف مؤسساتی به کار میرود که فعالیت اصلی آنها گردآوری سرمایه برای شرکتهای
نیازمند سرمایه است و به عبارتی اعتبارات میانمدت و بلندمدت را برای متقاضیان منابع مالی فراهم میکنند. در واقع بانک سرمایهگذاری عبارتی است برای توصیف نهادهای مالیای که معاملات بازار سرمایه را تسهیل میکنند.
در کشورهایی که از بازار مالی پیشرفتهای برخوردارند، شرکتهای تأمین سرمایه در جذب مشارکت، توسعه، انتشار و فروش سهام، ادغام، انتقال و تبدیل بنگاه های اقتصادی، مشاوره، افزایش
منابع مالی شرکتها، جمعآوری و تبادل اطلاعات نقش انکارناپذیری را ایفا میکنند. شرکتهای
تأمین سرمایه هم در بازار اولیه و هم در بازار ثانویه نقش قابل توجهی دارند. تعهد پذیرهنویسی یکی از فعالیتهایی است که شرکتهای تأمین سرمایه انجام میدهند. بر این اساس شرکتهای تأمین سرمایه تعهد میکنند که اگر بازار به این قیمت سهم را خریداری نکرد، خود کارگزار متعهد به خرید باقیمانده سهام خواهد بود.
طزاحي ٍ هٌْذسي ًظام تاًکذاري سزهايِگذاري اسالهي 845
با توجه به اهمیت و جایگاه بانکداری سرمایهگذاری در اقتصاد، در این تحقیق سعی میگردد
ضمن بررسی بانکداری سرمایهگذاری رایج، مهمترین اشکالات وارده به آن از سوی شریعت اسلام
مورد بررسی قرار گیرد. با توجه به رهنمودهای دین اسلام و قواعد مبنایی فقه اسلام (نفیربا، نفیضرر، نفیاکل مال به باطل و نفیغرر)، به نظر میرسد مطالعات اندکی در این خصوص و بهویژه طراحی ابزارهای تأمین مالی، قابل ارایه در نظام بانکداری سرمایهگذاری صورت گرفته
است. در این تحقیق، پس از مرور اشکالات قابل مطرح از منظر شریعت به ابزارهای بانکداری
سرمایهگذاری رایج، با توجه به فقه پویای اسلامی، سعی در طراحی و معرفی ابزارهایی که قابل
عرضه در این چارچوب باشند، میگردد.
-2 تعریف بانک سرمایهگذاری
براساس تعریف عام، شرکت تأمین سرمایه یا بانک سرمایهگذاری شرکتی است که کار خرید یا
دادن تعهد برای خرید انواع اوراق بهادار مثل سهام شرکتهای مختلف، اوراق مشارکت و دیگر
اوراق بهادار را برعهده میگیرد. بانک سرمایهگذاری میتواند از طرف یک مؤسسه مالی، یک شرکت سرمایهگذاری یا یک سازمان دولتی مأموریت خرید جمعی انواع اوراق بهادار را برعهده گیرد و از طریق تقسیم اوراق خریداری شده به دستههای کوچکتر و فروش این اوراق، کسب سود کند. (صالح آبادی(1384
براساس تعریفی سادهتر میتوان گفت، بانک سرمایهگذاری یک واسطهگر مالی است که ماهیت
شکلگیریاش براساس انتخاب ابزارهای صحیح و مناسب تأمین مالی و ارایه خدمات مشورتی در زمینه امور مالی و سرمایهگذاری بنا شده است. مؤسسهها یا سازمانهایی که از بانکهای سرمایهگذاری خدمات مالی دریافت میکنند، این انتظار را دارند که ارایه مشاوره مالی یا سهام
خریداری شده توسط بانک سرمایهگذاری در سبد سرمایهگذاری آنها تحول مثبت ایجاد کند و بر
میزان سودآوری آنها اضافه کند.
با توجه به این کارکردها، بانکهای سرمایهگذاری اینگونه تعریف میشوند؛ »بانک سرمایهگذاری شرکتی است که موضوع اصلی فعالیتهای آن مشاوره و تحقیق در زمینه بازارهای
مالی و تسهیل انتشار اوراق بهادار برای تأمین مالی نیازمندیهای واحدهای اقتصادی در بازار دست
اول به روشهای مختلف است.« (سیاح(1384
548 هجوَ ِ هقاالت سَهيي کٌفزاًس تَس ِ ًظام تأهيي هالي در ايزاى
بانک سرمایهگذاری یک واسطهگر مالی است که ماهیت شکلگیریاش بر اساس انتخاب ابزارهای صحیح و مناسب تأمین مالی و ارایه خدمات مشورتی در زمینه امور مالی و سرمایه گذاری
بنا شده است. مؤسسهها یا سازمانهایی که از بانکهای سرمایه گذاری خدمات مالی دریافت میکنند، این انتظار را دارند که ارایه مشاوره مالی یا سهام خریداری شده توسط بانک
سرمایهگذاری در سبد سرمایهگذاری آنها تحول مثبت ایجاد کند و بر میزان سودآوری آنها اضافه
کند .
به عبارت دیگر بانکهای سرمایهگذاری مؤسساتی هستند که به عنوان پذیرهنویس یا نماینده
شرکتها و شهرداریها به انتشار اوراق بهادار آنها اقدام میکنند. بانکهای سرمایهگذاری همچنین
وظایف کارگزار- معاملهگر را انجام میدهند، برای اوراق بهادار منتشر شده بازار فراهم میکنند و خدمات مشاورهای به سرمایه گذاران ارایه می کنند. (این خدمات مشورتی باید چنان باشد که قیمت
سهام شرکتهای مشتری و منابع استفادهکنندگان از خدمات را به حداکثر برساند) این مؤسسات نقش عمدهای در تسهیل فرآیند ادغام و تصاحب شرکتها، عرضه خصوصی اوراق بهادار و تجدید ساختار شرکتها بر عهده دارند. لذا باید گفت بانکهای سرمایهگذاری به عنوان راهگشا، مشاور حرفهای و متخصص افزایش منابع مالی شرکتها و جمعآوری و تبادل اطلاعات لازم برای مشتریان خود میباشند. (مشاوره در موضوعات راهبردی همچون توسعه، جذب مشارکت، انتشار
و فروش سهام، ادغام، انتقال و تبدیل بنگاههای اقتصادی، تملک و سایر معاملات ذیربط). (صالحآبادی(1384
-3 تاریخچه بانکداری سرمایهگذاری در جهان:
تاریخچه تأسیس این نهاد به اوایل قرن 19 میلادی باز میگردد که طی سالهای 1830- 1820 اوراق قرضه خارجی در لندن منتشر و سرمایه به سایر کشورها از جمله آمریکا صادر شد. اولین
پذیرهنویسی رسمی در سال 1870 در امریکا انجام شد و در سال 1879 از این نهاد مالی برای
تأمین سرمایه لازم برای احداث اولین نیروگاه تولید برق کمک گرفته شد. در سال 1885 سندیکای تأمین سرمایه در وال استریت رواج یافت. در اوایل قرن 20 فعالیت های بانکداری سرمایه گذاری به شکل غیررسمی رواج یافت و پس از وقوع بحران 1929این گونه نهادها پیدرپی دچار رکود و ورشکستگی شدند. طی قوانین مختلف، فعالیت آنها از فعالیت نظام بانکی منفک شد. در سال
طزاحي ٍ هٌْذسي ًظام تاًکذاري سزهايِگذاري اسالهي 845
1987 بازار سهام لندن سقوط کرد و بانکداری سرمایه گذاری در آن کشور تضعیف و بانکداری
سرمایهگذاری امریکایی به سرعت به بازار مالی انگلیس وارد شدند. در سال 1990 اجازه داده شد
بانکهای تجاری نیز از طریق شرکتهای زیرمجموعه به فعالیت بانکداری سرمایهگذاری بپردازند. از سال 2000 تا کنون، فعالیت این نهاد به سرعت گسترش یافته و فعالیتهای بانکداری سرمایهگذاری و تجاری و ایجاد هلدینگهای خدمات مالی تسریع شده است.
جدول شماره :(1) بزرگترین بانکهای سرمایهگذاری اروپا
در جدول شماره یک بزرگترین بانکهای سرمایهگذاری اروپا و سهم هرکدام به طور جداگانه
آورده شده است. همانطور که در این جدول مشخص است، سهم و درآمد بانکهای سرمایهگذاری در سال 2007 نسبت به سال 2006 میلادی افزایش قابل ملاحظهای داشته است که تأکیدی بر اهمیت این بانکها در نظام بانکداری بینالملل دارد. همچنین در نمودار 1 سهم
بانکداری سرمایه گذاری در بانکهایی که خدمات بانکی اسلامی را ارایه میکنند نشان داده شده
است. همانطور که در این نمودار مشخص است، سهم بانکداری سرمایهگذاری از کل فعالیتهای بانکداری اسلامی 12 درصد میباشد که اهمیت جایگاه این نوع بانکداری را بیش از پیش آشکار میسازد.
848 هجوَ ِ هقاالت سَهيي کٌفزاًس تَس ِ ًظام تأهيي هالي در ايزاى
نمودار شماره :(1) سهم بانکداری سرمایهگذاری در بانکهای اسلامی
-5 تاريخچه بانک سزمايهگذاري در ايزان:
در ایران بانک سرمایهگذاری به تازگی به وجود آمده است و تا حدود چند سال پیش چنین
نهادی در ایران وجود نداشت، اما بر حسب نیاز و ضرورت، در اساسنامه برخی از نهادهای مالی،
به مواردی از خدمات بانکداری سرمایهگذاری اشاره شده است. از مهمترین نهادهایی که در سالهای دور، برخی از خدمات بانکداری سرمایهگذاری در اساس نامه آنها آمده است، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران
در سال 1338، با هدف به جریان انداختن سرمایهگذاریهای بخش خصوصی تأسیس شد.
- بانک توسعه و سرمایهگذاری ایران
در سال 1352، با هدف تجهیز سرمایههای داخلی و خارجی و به کار انداختن آن در جهت توسعه صنعتومعدن و سایر امور تولیدی و خدماتی مربوط به آنها و صادرات، تأسیس شد.
طزاحي ٍ هٌْذسي ًظام تاًکذاري سزهايِگذاري اسالهي 840
- شرکت خدمات مالی ایران
در سال 1353، توسط بانک توسعه صنعتی و معدنی و با مشارکت بانک ملی و شرکت
بینالمللی مریل لیپچ، تاسیس شد.
- شرکت سرمایهگذاری ملی ایران
در سال 1354، با هدف تأمین منابع مورد نیاز برای توسعه و تسریع فعالیتهای تولیدی در
جهت برنامهها و سیاستهای اقتصادی کشور، تأسیس شد.
در فرآیند خصوصیسازی، یعنی واگذاری فعالیتهای اقتصادی مؤسسات دولتی به بخش خصوصی، متداول ترین روش مورد استفاده در بیشتر کشورها، عرضه سهام واحدهای مشمول واگذاری به عموم مردم است. در این روش از خدمات شرکتهای تأمین سرمایه به دلیل ساده بودن روش انجام کار، گسترش مالکیت سهام و مشارکت تعداد بیشتری از افراد و خانوارها در امر سرمایهگذاری روی سهام استفاده میکنند. در کشورهای در حال توسعه به خاطر عدم وجود شرکتهای تأمین سرمایه، جریان واگذاری به کندی صورت میگیرد. ارایه خدمات فنی و مالی از
سوی این مؤسسات موجب سهولت در واگذاری میشود.
با توجه به اجرای سیاستهای کلی اصل 44 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، شرکتهای تأمین سرمایه میتوانند نقش انکارناپذیری را در واگذاری سهام داشته باشند. لذا میتوان برخی از مهمترین دلایل ضرورت ایجاد بانکهای سرمایهگذاری در ایران را به صورت زیر برشمرد :
کمک در اجرایی شدن اصل 44، بهبود مدیریت مالی شرکتها از طریق ارایه خدمات مشاوره
مالی، تسهیل واگذاری فعالیتهای اقتصادی به بخش خصوصی، قیمت گذاری مناسب سهام
شرکتها، ضرورت افزایش میزان تشکیل سرمایه در کشور و گسترش سهم بخش خصوصی در تشکیل سرمایه، راهنمایی خریداران اوراق بهادار و سرمایهگذاران، رونق بخشیدن به بازار ادغام و تملک در کشور و کمک به تجدید ساختار شرکتها.
548 هجوَ ِ هقاالت سَهيي کٌفزاًس تَس ِ ًظام تأهيي هالي در ايزاى
-6 ویژگیهای بانکداری سرمایهای:
سرمایهگذاریهای بزرگ اغلب دارای پیچیدگیهای زیادی در امر تأمین مالیاند که این
مؤسسات با ایجاد یک شبکه ارتباطی هدفمند، موجب تسهیل در انجام این عمل میگردند. از طرفی بسیاری از شرکتهای کوچک و متوسط دارای نیروی انسانی کافی برای انجام کلیه
فعالیتها نیستند و این میتواند یک عامل منفی برای گرفتن پروژه ها در رقابت با رقبای بزرگتر باشد. چنین مؤسساتی این قابلیت را دارند تا در این رقابت توان و تخصص لازم را برای شرکتها
و مؤسسات متقاضی تأمین کنند.
روند فعالیتهای یک بانکداری سرمایهگذاری با فرآیند تحقیق و توسعه (RD) شروع میشود;
به طوری که در فرآیند تحقیقات بر تأمین نیازهای مالی سرمایه گذاران با استفاده از ابزارهای تاحد امکان انعطافپذیر و توجه به شرایط کلی اقتصادی تاکید میشود. این تحقیقات تا عملیاتی کردن ابزارهای نوین سرمایهگذاری و ایجاد محصولات مالی جدید ادامه پیدا میکند. لازم به ذکر است که این چرخه به طور مداوم و به صورت معکوس مورد تجدید نظر و بازخور قرار می گیرد. در انتها محصول مالی نهایی به شکلهای مختلف (مشاوره، مشتقات و دیگر محصولات مالی) در
بازارهای سرمایهای ارایه میشود.
برخی خدمات مهم بانکداری سرمایهای عبارتند از: انجام مطالعات اقتصادی، بررسی، اعلام نظر
æ حمایت از طرحهای کسب و کار و تهیه طرح توجیه اقتصادی پروژهها، مشاوره و رهبری سندیکای تأمین منابع مالی بنگاه های اقتصادی با به کارگیری روشهای متنوع بانکی، ارزیابی، ارزشگذاری و عرضه عمومی و خصوصی انواع اوراق بهادار شرکتی، پذیرهنویسی و تعهد پذیرهنویسی اوراق بهادار، بررسی راهبردی و پشتیبانی عملیاتی خرید و ادغام شرکتها، مشارکت
æ تأمین مالی طرحهای نو و سودآور، مشاوره در زمینه تجدید ساختار مالی شرکتها و تدوین
برنامه کسبوکار بنگاههای اقتصادی و آماده سازی شرکتها جهت پذیرش در بورسهای داخلی و
خارجی.
طزاحي ٍ هٌْذسي ًظام تاًکذاري سزهايِگذاري اسالهي 845
-7 وظایف بانکهای سرمایهگذاری:
بانکداری سرمایهگذاری ارایهکننده دامنه متنوعی از فعالیتهای مالی بوده که این دامنه شامل
انتشار اوراق بهادار تضمین شده، مدیریت پرتفوی داراییهای مالی، دادوستد اوراق بهادار (سهام و اوراق قرضه)، کمک به سرمایهگذاران برای فروش داراییها و فراهم نمودن خدمات مشاورهای
مالی به شرکتها برای فعالیتهای ادغام و انسجام (MA) است. بانک سرمایهگذاری این خدمات
را به دولتها، شرکتها، مؤسسات غیرتجاری و عموم مردم ارایه میکنند. (توانایی مهیا نمودن خدمات مالی متناسب با نیازهای سرمایهگذاران همراه با انعطافپذیری، نوآوری و مهارتهای جذب مشتری)
شکل شماره(:(2 جایگاه بانکهای سرمایهگذاری در نظام تأمین مالی
در نمودار فوق به مهمترین منابع و مصارف وجوه و مکانیسمهای موجود جهت ذخیره،
جابجایی، مدیریت ریسک و تأمین مالی در نظام بانکداری اشاره شده است. همانطور که مشخص
است، مکانیسمهای مشخص شده توسط مستطیلهای خطچین، مکانیسمهای قابل استفاده در بانکداری سرمایهگذاری را نشان میدهد. از نمودار فوق میتوان گستردگی و حیطه فعالیت
448 هجوَ ِ هقاالت سَهيي کٌفزاًس تَس ِ ًظام تأهيي هالي در ايزاى
بانکداری سرمایهگذاری را مشاهده نمود و به اهمیت و کارایی بالای این نوع بانکداری پی برد. در کل حیطه فعالیت بانک سرمایهگذاری را میتوان در دو حوزه تعریف کرد:
الف- نقش بانکداری سرمایهای در حوزه اقتصاد کلان: کمک به تشکیل و تجهیز سرمایه ملی، توسعه اشتغال پایدار، توسعه بازار سرمایه، تسهیل منابع مالی بنگاهها، شناسایی استعدادها و
جذابیتهای سرمایه گذاری بخشی و تهیه نقشه جامع فرصتهای سرمایه گذاری در بخشهای
مختلف اقتصادی، معرفی طرحهای جدید و توسعه کسبوکارهای توأم با ارزش افزوده اقتصادی
بالا در حوزههای مختلف اقتصادی و تأمین مالی بهینه طرحها و کسبوکارهای ماندگار اقتصادی.
ب- نقش بانکداری سرمایهای در حوزه اقتصاد خرد: نقش مؤثر و تعیینکننده در فرآیند
پذیرهنویسی و توزیع اوراق بهادار جدید، نقش مشورتی در بازار مالی و نقش مؤثر در نهادسازی بازار مالی
از سوی دیگر میتوان وظایف اصلی بانکداری سرمایهگذاری را در موارد زیر خلاصه کرد:
الف- بازار دست اول: در این بازارها-IB یا همان بانکهای سرمایهگذاری- اوراق بهادار جدید را برای جذب نقدینگی به جریان میاندازند.
ب- بازار دست دوم: در این بازارها IB برای اوراق بهادار موجود وظیفه رساندن خریدار و فروشنده را به یکدیگر همانند یک کارگزار یا دلال به عهده دارند و مشتقاتی همچون وام دادن،
مبادلات ترازنامه و سرمایهگذاری اصلی را میتوان جزء این بازار دانست .
پ- خدمات مشاوره و ادغام :(MA) در این بخشIBها وظایفی همچون مشاوره به شرکتها
برای فعالیتهای ادغام و انسجام با یکدیگر را ارایه میکنند.
علاوه بر این وظایف اصلی بانکهای سرمایهگذاری، وظایف روزانهای به شرح زیر دارند:
- مهیا نمودن جداول صفحه گسترده Excel برای پیشبینی عملکرد آتی بازارهای مالی و شرکتها
- تهیه و ارایه گزارشهایی به مشتریان خدمان مالی بانکی
-پیشنویس و ارایه اظهارنامههای مالی و اسناد مالی قانونمند
طزاحي ٍ هٌْذسي ًظام تاًکذاري سزهايِگذاري اسالهي 844
بانکهای سرمایهگذاریاصولاًاز اهرم مالی بالایی برخوردار بوده و منبع اصلی درآمد آنها،
کارمزد حاصل از خرید و فروش اوراق بهادار یا مشاورههای مالی است .
کارمزدهایی که از بابت معاملات توسط این نهادها دریافت میشود بستگی به نوع، درجه اعتباری، دولتی یا غیردولتی بودن اوراق و در نهایت حجم اوراق پذیره نویسی یا معامله شده دارد. به علت سکری نسبتاً بالای فعالیت این مؤسسات، بعضی از کشورهای دنیا فعالیت این نهادها را از
فعالیت بانکها تفکیک کرده و در بعضی از کشورهای دیگر مانند سوئیس و سنگاپور این دو
فعالیت از هم تفکیک نشدهاند. در سوئیس بانکهای تجاری میتوانند به صورت مؤسسات تأمین
سرمایه هم فعالیت کنند. اهمیت فعالیت بانک سرمایهگذاری در هموارسازی محیط برای پذیرهنویسی اولیه اوراق بهادار بسیار بالا است. این نهادهای متخصص در امر مشاوره، کارشناسی و بازاریابی اوراق بهادار برای اولین بار (بازار دست اول) یا در معاملات بعدی (بازار دست دوم)
نقش اساسی داشته و در زمینه کمک به جذب و صرف منابع به صورت بهینه بسیار مؤثر هستند.
-8 انواع بانکهای سرمایهگذاری:
بانکهای سرمایهگذاری را میتوان در دستههای زیر تقسیمبندی نمود:
الف- شرکتهای تأمین مالی فروش: مهمترین وظیفه این نوع بانکهای سرمایهگذاری، ارایه وام به مشتریان خرده فروشها و تولیدکنندگان است.
ب- شرکتهای تأمین مالی اعتباری شخصی: کارکرد این نوع شرکتها، اعطای وامهای
اقساطی است.
ج- شرکتهای تأمین مالی اعتباری تجاری: اینگونه شرکتهامعمولاًبه شرکتهای دیگر از طریق خرید حسابهای دریافتی (با نرخی که کمتر از ارزش اسمی آنها است) وام میدهند.
-9 مشکلات بانکداری سرمایهگذاری:
سه تردید اساسی در مورد مدل فعلی یعنی بانکهای سرمایهگذاری مستقل (یعنی غیروابسته به
بانکهای جامع) وجود دارد. اولین تردید مربوط به ریسک عجز از پرداخت دیون است. بانکهای
سرمایهگذاریمعمولاً ضریب اهرمی بالاتری به نسبت بانکهای دیگر دارند (حداقل در آمریکا) که
550 هجوَ ِ هقاالت سَهيي کٌفزاًس تَس ِ ًظام تأهيي هالي در ايزاى
اثر افت قیمت داراییها را برای آنها تشدید میکند. این نوع بانکها شیر اطمینان تعبیه شده در دفتر داراییهای غیربازاری را که به بانک اجازه میدهد تا داراییهای در حال افت را از
سختگیری حسابرسی روزانه پنهان کنند، ندارند. ضمن این که این بانکها فاقد جریان دائمی و پایدار درآمدی که بانکهای تجاری و شعبهای دارند، هستند. به عبارت دیگر این بانکها فرصت
کمتری برای خطا کردن دارند. تردید دوم مربوط به ساختار سرمایهگذاری این بانکها است. در
یک طبقهبندی کلی، بانکهایصرفاًسرمایه گذاریمعمولاًوابستگی زی ادی به تأمین مالی
کوتاهمدت دارند که در آن، طرف مقابل، رهن در اختیار این بانکها را در مقابل پولی که به این
بانکها وام میدهد، به عنوان تضمین بر میدارد.
این موضوع ممکن است باعث افزایش هزینهها شود که در نوبه خود تردید سوم را ایجاد میکند و آن تردید در مورد سودآوری است. علاوه بر مشکل کاهش ضریب اهرمی و از دست
دادن بخشی از منابع، بانکهای سرمایهگذاری ممکن است با چشم انداز نزولی برای تقاضای خدمات خود مواجه شوند. به احتمال زیاد وقتی بازار برای محصولات ساختار یافته (سبد آمادهای از ابزارهای مالی مختلف) دوباره جان بگیرد، اندازه بازار کوچکتر و سودآوری آن کمتر از قبل خواهد بود. تقاضا برای خیلی از خدمات از بین نخواهد رفت، ولی در دنیایی با اعتبارات کمیابتر ممکن است بانکهای جامع وسوسه شوند که از شعب سرمایهگذاری خود برای گرفتن
فرصتهای سرمایهگذاری سودآور از دست بقیه استفاده کنند.
با این تفاصیل به نظر میرسد که بانکهای جامع مزایای بیشتری هم برای سهامداران و هم
برای مقرراتگذاران فراهم میکنند. البته هنوز هم بخشی از این مزایا موهوم است. برای مقرراتگذاران، مؤسسات بزرگتر و با سبد سرمایهگذاری متنوعتر، پایدارتر از بانکهای
سرمایهگذاری به نظر میرسند ولی این نوع شرکتها در مقابل، ریسک سیستماتیک بزرگتری را هم ایجاد میکنند. یک تحلیلگر میگوید: ارزش بانک سرمایهگذاری معادل ارزش اوراق قرضه با
بالاترین حق تقدم و تضمین شده توسط وثیقه است. ریسک ممکن است پایین به نظر برسد ولی
هیچوقت صفر نمیشود. از طرف دیگر تأمین سرمایه از طریق سپردههای خرد فقط از برخی
جهات ارزانتر از سرمایههای کلان است، چرا که سپردههای خرد بیمه شدهاند. تدابیری برای محافظت از مشتریان ممکن است نهاتاًیبه این جا ختم شود که به بانکها اجازه داده شود تا ریسکهایی را بردارند که مشتریان را به خطر میاندازد. به همین منوال، بانکهای جامع ممکن
طزاحي ٍ هٌْذسي ًظام تاًکذاري سزهايِگذاري اسالهي 055
است برای سهامداران هم دلخوشیهای کاذبی ایجاد کنند. مدلی که جذابیتش به این خاطر است
که در آن داراییها بر اساس قیمت بازار ارزیابی نشدهاند، باید زنگ خطر را به صدا درآورد.
مدیریت شرکتهای هلدینگ متنوع (یعنی دفتر مرکزی بانکهای جامع) همان قدر مشکل است که مدیریت بانکهای سرمایهگذاری. سهامداران یوبیاس1 (یکی از بزرگترین بانکهای جامع و بزرگترین بازنده بحران اعتبارات در اروپا) و سیتی2 از این که مدل کاری این بانکها مطمئن
است، و بانکهایشان هنوز سرپا هستند، آرامش خاطر اندکی دارند.
