بخشی از مقاله
چکیده
امروزه نقش و اهمیت بنگاههای کوچک و متوسط - SMEs - 1 نه تنها در کشورهای در حال توسعه بلکه در کشورهای توسعهیافته نیز مورد بحث است و توانایی این بنگاهها وابسته به پتانسیل سرمایهگذاری در نوآوری و کیفیت میباشد که همه این موارد نیازمند سرمایه و در نتیجه تأمین مالی میباشد. با توجه به مزایای بنگاههای کوچک و متوسط از جمله تحریک و تشویق کارآفرینی، پویایی و انعطافپذیری، پتانسیل رشد سریع، بازدهی بالا، گستردگی و تاثیر زیادشان در تولید ناخالص ملی یک کشور و به دلیل نوپا بودن و ریسک بالای این بنگاهها با مشکلات متعددی در تأمین مالی مواجهاند.
در حالیکه مشکلاتی که SMEها در ارتباط با تأمین سرمایه مورد نیاز تجربه نمودهاند میتواند از چند منبع نیز ناشی گردد، اول اینکه ممکن است بازار مالی داخلی محصولات و خدمات مالی را به اندازه کافی ارائه ننماید و یا اینکه میتواند بدلیل کمبود مکانیزمهای مناسب تأمین مالی و عدم انعطافپذیری قانونی یا شکافهایی که در چارچوبهای قانونی وجود دارد، ناشی گردد. امروزه از ابزارها و نهادهایی که این بنگاهها برای تأمین مالی مورد استفاده قرار میدهند می توان فاکتورینگ2، لیزینگ3، تبدیل به اوراق بهادارسازی4، تأمین مالی ساختاریافته5، فاینانس6 داخلی و خارجی و ... را نام برد.
در این مقاله برآنیم که به یکی از شیوههای نوین تأمین مالی این بنگاهها یعنی تأمین مالی زنجیره تأمین - SCF - 7 بپردازیم. SCF به عنوان یکی از نوآوری مالی جدید، خدماتی است که فقط مؤسسات مالی حرفهای قادر به تأمین آن میباشند و هیچ مؤسسه حقوقی که حتی از نظر مالی بعنوان مؤسسات با منابع مالی قوی به شمار میروند قادر به ارائه این خدمات نمیباشند. از اینرو این نوشتار به طور عمده به بررسی و تبیین اهمیت SCF در SME و چگونگی حل مشکل تأمین مالی بوسیله SCF بعنوان یک روش نوین تأمین مالی از طریق بدهی میپردازد.
مقدمه
پدیده جهانی و لزوم ایجاد تحرک، انعطاف و سرعت در تصمیمگیری در مناسبات تجاری و اقتصادی جایگاه ویژهای برای SMEها در سطح جهان فراهم ساخته است. در بسیاری از کشورها SMEهابعنوان بخش مهمی از اقتصاد ملّی محسوب میشوند .
از آنجاییکه یکی از ملزومات اساسی برای ایجاد هر کسب و کار سرمایه و نیروی انسانی میباشد، کمبود سرمایه و عدم دسترسی به منابع مالی از جمله بزرگترین مشکلاتی است که کارآفرینان برای ایجاد کسب و کار با آن مواجه هستند.
با این حال دشواریهای SMEها نیز در تأمین مالی به یک مشکل عمومی در دنیا تبدیل شده است. همچنین به دلیل فشار اقتصادی حاصل از بحران مالی که خود ناشی از رکود اقتصاد جهانی میباشد، تعداد زیادی از این بنگاهها، در معرض زیان قرار گرفتهاند. بسیاری از این بنگاهها اقدام به توقف تولید خود نموده و یا حتی بدلیل بحران ورشکست شدهاند و همچنین مؤسسات مالی بزرگ که درگیر بحران نیز بودهاند در سرمایهگذاریهای نامعقول و غیره منتظره دچار زیان مالی گردیدهاند. مؤسسات مالی نیز برای حفظ موقعیت خودشان جهت کاهش زیان و ریسک مالی و ایجاد سلامت اقتصادی، دستور العمل مبتنی بر قطع اعتبار را اجرا میکنند. این دستورالعملها شرایط سختتری را برای SMEها ایجاد نموده است زیرا آنها بدون تزریق جریان مالی از بین میروند .
بحران مالی سال 2008 که به دلیل مسائل مربوط به اوراق رهن بُنجل به وقوع پیوست، منجر به رشد سریع SCFها در بخش اعتباری گردید. SCF برای اولین بار در سال 2003 توسعه یافته است. بانک توسعه شِنزِن در جولای 2003 خدمات SCF را عرضه نمود و در سال 2005 بعنوان یک ابزار تأمین مالی جدید به شرکتها یاری رسانده و از اینرو، SCF کانالهای تأمین مالی جدید را توسعه بخشید. مجله یورو مانی1، از SCF بعنوان یکی از داغترین موضوعات در مبادلات بانکی و امور مالی تجاری یاد کرده است. از آنجاییکه مسئله دشواریهای تأمین مالی SMEها از دیرباز به عنوان یک مشکل وجود داشته است، SCF بعنوان ابزار تأمین مالی نوآورانه مدت زمان زیادی نمیباشد که مورد استفاده قرار گرفته است.
بسیاری از مؤسسات مالی این خدمت را ارائه می دهند. در ادبیات آکادمیک مدیریت زنجیره تأمین - SCM - 1، جریانهای مالی زنجیره تأمین بین شرکتهای پاییندست2 و شرکتهای بالادست 3 اغلب مورد غفلت قرار گرفته و بطور منحصرفردیب اخیراً مورد توجه قرار گرفته است. از اینرو SCF یک مفهوم مبتنی بر SCM میباشد ومنجر به کاهش ریسک می گردد امّا اگر بانکی نتواند مانع از ریسک های مالی خود گردد، ریسک عملیاتی و دیگر ریسک ها نیز افزایش می یابد .[15] هدف این مقاله نیز کشف مفهوم SCF و تشریح کاربرد آن در شرکتها میباشد.
روشهای تأمین مالی SMEها
شیوهها و روشهای مختلفی جهت تأمین مالی SMEها وجودارد. یکی از این روشها عاملیت یا فاکتورینگ میباشد، در این روش پس از تحویل محصول، فروشندگان صورتحساب صادر مینمایند که به عنوان یک حساب دریافتنی توسط فروشنده و یک حساب پرداختنی توسط خریدار ثبت میشود. عاملیت یک نوع تأمین مالی در شرکتهایی است که حسابهای دریافتنی خود را به کسر - برابر بهره بهعلاوه هزینه کارمزد - یعنی به قیمتی پایینتر از آنچه که باید دریافت نمایند، به یک موسسه مالی - که عامل نامیده میشود - واگذار میکنند و در عوض آن در مدت زمان معین و کوتاهی وجه نقد دریافت مینمایند.
در گذشته تأمینکنندگان اغلب نسبت به تأخیر زیاد پرداختهای عاملیت واکنش نشان میدادند چرا که حسابهای دریافتنی به جای اینکه در رهن باشد - به عنوان وثیقه - به فروش میرفته است، بطورکلی، تأمینکنندگان اسناد دریافتنی را به فروش میرسانند. عاملین قبل از خرید فاکتورها به توافق لازم میرسند. از اینرو عاملیت یک منبع گران مالی در بازارهای در حال ظهور را ایجاد کرده است .[15] عاملیت فروش یک دارایی است، نه یک وام.
لیزینگ نیز یک ابزار میانمدت تأمین مالی است که با هدف پوشش دادن نیازهای سرمایهگذاری شرکتها به ماشینآلات، تجهیزات، خودرو و ساختمان مورد استفاده قرار میگیرد. شرکتهای لیزینگ تجهیزات را خریداری مینمایند، معمولاً تجهیزاتی را که مستأجر انتخاب نموده است و امکان استفاده تجهیزات توسط مستأجر را برای یک دوره تعیین شده فراهم مینماید. از دیگر روشهای تأمین منابع مالی تبدیل به اوراق بهادارسازی میباشد. این روش یکی از نوآوریهای اخیر مهندسی مالی است که، با پشتوانه قرار دادن انواع داراییها منجربه ایجاد جریان نقدی میگردد. از دیگر روشها تأمین مالی،
دریافت اعتبارات و وامهای داخلی، منطقهای و بینالمللی میباشد که به دو دسته کوتاهمدت و بلندمدت قابل تقسیم میباشند - موسوی و همکاران، . - 1389 تأمین مالی از طریق سرمایه - صاحبان سهام - دیگر روش تأمین مالی محسوب میگردد. زیرا اتکاء صرف بر بدهی و استقراض برای تأمین مالی راهاندازی و یا رشد و توسعه شرکت، ممکن است مشکلات بیشماری را به وجود آورد. سرمایه به دست آمده از استقراض، سرمایهی صبوری نیست. مدت زمان وامهای آن به ندرت از 3 تا 5 سال فراتر میرود.
از سوی دیگر سرمایه ناشی از بدهی - استقراض - ، سرمایه متعهدی نیست. گرچه تأمین مالی ناشی از بدهی - استقراض - هزینههای کمتری را نسبت به تأمین مالی از طریق سرمایه به شرکت تحمیل میکند، اما نمیتواند به عنوان منابع متعهد مورد توجه قرار گیرد. از سوی دیگر، اگرچه منابع مالی ناشی از سرمایه مستلزم پرداخت بهره نیست، ولی میتواند با رقیق کردن مالکیت کارآفرین، توان کنترل وی را در فرایند تصمیمگیریها کاهش دهد .
تأمین مالی از طریق منابع داخلی یعنی سود انباشته روشی دیگر میباشد. این روش کم هزینهترین منابع تأمین مالی میباشد که در مرحله جوانی، رشد یا بلوغ، شرکتها می توانند استفاده کنند [2]و نهایتاً اینکه از دیگر روشهای تأمین مالی می توان به سرمایهگذاری این بخش شامل همه فرایندهای درگیر در توزیع و تحویل محصولات به مشتریان نهایی است. اینجا فعالیتها شامل بسته بندی، انبار و حمل است.
این بخش شامل تامین کنندگان اولیه - که خودشان می توانند مونتاژکننده و یا سازنده باشند - و تامین کنندگانشان هستندکه همه این مسیرها از مواد سرچشمه می گیرد. فعالیتهای اصلی این قسمت خرید و حمل است.
