بخشی از مقاله
چکیده
در این پژوهش تلاش شد کاربرد اقتصاد آزمایشگاهیدر نظام بانکداری اسلامی با تمرکز بر بهرهگیری از آزمونهای آزمایشگاهی در تخصیص منابع بانکی در ایران تبیینگردد و مفهوم اقتصاد آزمایشگاهی در قالب ارائه تسهیلات بانکی بومیسازی شود. این مقاله در بخش تبیین ادبیات اقتصاد آزمایشگاهی از روش توصیفی و تحلیل محتوی و درصحنه آزمایشگاه، از آزمونهای آزمایشگاهی بهره برده است.
پژوهش حاضر با در نظر گرفتن اهمیت بومیسازی و توسعهیِ نظام بانکداریِ اسلامی در چارچوب قانون عملیات بانکداری بدون ربا، چهار شیوه از شیوه های تخصیص منابع بانکی در قالب عقود مرابحه و اجاره به شرط تملیک که از عقود مبادلهای هستند و مشارکت مدنی و مضاربه که از عقود مشارکتی هستند طی10 مرحله آزمونهای آزمایشگاهی و با حضور 30 نمونه شامل دانشجویان و شاغلان به نمایندگی از مشتریان بانک رفاه کارگران شعبه مجتمع گلستان تهران بر طبق استانداردهای اقتصاد آزمایشگاهی مورد آزمون قرار داد و تلاش کرد تابهترین ترکیبِ حداکثرکنندهیِ سود بانک در تخصیص منابع را از بین این10 مرحله آزمایش شناسائی کند. نتایج حاصل ازپژوهش نشان داد متولیان امر بانکداریِ اسلامی در شعب مختلف بانکهای کشور میتوانند با درنظرگرفتنمشاغلِ متقاضیان تسهیلات بانکی، تورم و رشد اقتصادی دوره قبل، زمان حاضر و دوره آینده، سبدی از تسهیلات را ارائه دهند که بیشترین سودآوری را از حیث تخصیص منابع برای بانک به ارمغان آورد.
1. مقدمه
.1.1 بیان مسئله:
شکل امروزین بانکداری که بیش از ششصد سال از پیدایش آن میگذرد، ابتدا به صورت مؤسسههای مالی ساده و با معاملات محدود در کشورهای اروپایی شروع شد. سپس همزمان با گسترش معاملات بانکی، از نظر کمی و جغرافیایی نیز توسعه یافت به طوری که در قرنهای گذشته وارد همه کشورها از جمله کشورهای اسلامیگردید که به دلیل ربوی بودن معاملات بانکیِ غربی امکان استفاده از آن به همان شکل اولیه وجود نداشت.
زیرا اساسا بانکداری اسلامی در درون خود پیشنیازها و مقتضیات اسلام را لحاظ کرده و همگام با این مقتضیات حرکت میکند و مهمترین تفاوت بین بانکداری اسلامی و با بانکداری غربی ممنوعیت ربااست که در تمامی معاملات بانکیِ نظام بانکداری اسلامی جریان دارد.
در نتیجه این نوع بانکداری را میتوانیم مدل بانکداری مطابق با شریعت و یا بانکداری حلال بنامیم. از طرف دیگر در ساختار های اقتصادی پیشرفته، بانک به عنوان یکی از منابع معتبر و نزدیک برای تامین منابع سرمایه گذاری است. از اینرو بانک با تعداد زیادی از درخواست های مختلف برای دریافت تسهیلات بانکی مواجه میباشد که باید با جذب و بکارگیری منابع حاصل از سپردهگذاری افراد، بنگاهها و حتی دولت در قالب عقود اسلامی سود کسب نموده و پس از برداشت سهم خود، آن را بین سپردهگذاران تقسیم کند
. بنابراین بکارگیری ابزارهای مناسب،کارا و همسو با بنیانِ نظام بانکداری اسلامی در جهت تخصیص منابع بانکی از اهمیت بسیارزیادی برخوردار است. به نظر میرسد اقتصاد آزمایشگاهی قابلیت اتخاذ تصمیم های درست و لااقل کم ریسک را در این حیطه دارا میباشد.
اقتصاد آزمایشگاهی ابزاری است که با تکیه بر آزمون های آزمایشگاهی و کنترل شده میتواند به تولید داده های قابل استناد و نزدیک به جریان واقعی اقتصاد بپردازد و بستر های لازم برای پیشرفت علمی و عملی در علم را فراهم آورد. لذا در این پژوهش سعی بر آن میشود کاربرد اقتصاد آزمایشگاهی در تخصیص منابع بانکی در نظام بانکداری اسلامی ایران تبیین-گردد و مفهوم اقتصاد آزمایشگاهی در قالب ارائه تسهیلات بانکی بومیسازی شود.
.2.1اهمیت موضوع
با توجه به اهمیت استفاده از روش های مطمئن و کارا که منجر به تبیین شرایطی شوند که نزدیک به فضای واقعی اقتصاد باشد، کاربرد اقتصاد آزمایشگاهی به عنوان روشی قابل اتکا در شاخه های علم اقتصاد نظیر بانکداری پذیرفته شده است. زیرا درگسترش و توسعه نظام بانکداری اسلامی درکشورهای اسلامی و غیراسلامی برطرف نمودن مشکلات وکارآ نمودن آن از اهمیت ویژهای برخورداراست و تصمیمات حوزه بانکداری - به عنوان یکی از ارکان مهم اقتصاد و تامینکننده اصلی سرمایه-میتواند تاثیرات منفی جبران ناپذیری را بر بدنه اقتصاد کشور وارد کند.
مزایای اقتصاد آزمایشگاهی - قابل کنترل بودن متغیرها، امکان بررسی فروض نظریه ها و میزان صحت و سقم آنها و همچنین تجدید پذیری آزمون ها و... - این ضرورت را ایجاد میکند که با استفاده از آزمون های تجربی، بتوانیم دستاوردهای با ارزش، کم هزینه و مطمئنی برای کنترل و رفع هرچه بهتر مشکلات و موانع اقتصادی جمهوری اسلامی ایران داشته باشیم در این زمینه بسیاری از کشورها دست به اقدامات جدی زدهاند و حتی شاهد وجود آزمایشگاه های اقتصاد در برخی دانشگاه های جهان هستیم که مطمئنا در پیشبرد اهداف اقتصادی و همچنین در تخمین کارائی یا عدم کارائی سیاست اقتصادی قبل از اعمال بر بدنه جامعه، میتواند بسیار موثر واقع شود.
.3.1ادبیات موضوع و پیشینه تحقیق
ازدهه 1930 تا به امروز بکارگیری اقتصادآزمایشگاهی درضبط و درج عکسالعمل پدیده های اقتصادی و تبیین روابط اقتصادی فی ما بین در شاخه های مختلف علم اقتصاد نظیر بانکداری، روندی صعودی را طی کرده است. بنابراین به نظر میرسد این روش توانسته باشد با تولید داده های قابل استناد اعتماد پژوهشگران اقتصادی را جلب کند. در ادامه به بررسی مهمترین مطالعات داخلی و خارجی انجام گرفته پیرامون اقتصاد آزمایشگاهی و کاربرد آن در بانکداری پرداخته میشود:
*نظرپور - 1384 - ، در مقاله خود با عنوان "آزمون های تجربی در اقتصاد وکاربرد آن در اقتصاد اسلامی" درصدد است مزایا و معایب این روش و ارائه اجمالی برخی تحقیقات انجام شده در خارج از کشور، درقالب روش توصیفی بیان کند. نتایج حاصل از پژوهش نشان میدهد در صورتی که در محیط آزمایشگاهی، افرادی از جامعه معتقدان به مکتب اقتصادی اسلام به صورت نمونه ای برگزیده شوند و نهادهای برگرفته از مکتب اقتصادی نیز در این محیط حاکم باشد، میتوان در جهت تدوین علم اقتصاد، به آزمون فرضیه ها در اقتصاد اسلامی پرداخت و به نظریه هایی دست یافت.
*جباری - 1391 - در مقاله ای با عنوان" اقتصاد تجربی و کاربرد های آن " برای درک بهتر اقتصاد تجربی در عالم واقعیت یک آزمایش با عنوان پروژه حذف محدودیت زمانی رأی در انتخابات طراحی کرده است .برای این امر، دانشگاه اصفهان و 4 مؤسسه آموزشی در شهر اصفهان انتخاب و 10 کلاس از بین این مؤسسات آموزشی شامل 267 دانشجو انتخاب گردید. نتیجه بدست آمده از اجرای کار آزمایشگاهی نشان داد که با حذف محدودیت زمانی رأی در7 کلاس مورد بررسی، کارایی - به عنوان مجموع تغییرات وزنی احتمال موفقیت نامزدهای انتخاباتی بر اثر حذف محدودیت زمانی رأی در پایان ترم - کلاس افزایش یافته و در سه کلاس دیگر نیز کارایی کلاس کاهش مییابد.
*دافن برگ - 2012 - 1 در مقاله خود با عنوان" بانکداری در بوته آزمایشات"قصد دارد نشان دهد که چگونه آزمایشاتِ تجربی در قالب استانداردهای اقتصاد آزمایشگاهی در کنار دیدگاهی مالی- بانکی، برای فهم بحران مالی و بانکی مفید است و نیز آیا آزمایشگاه میتواند پاسخ مفید درباره سیاست های مختلف به ما بدهد؟ آزمایش طراحی شده براساس مدل دی اند دی2می-باشد، نتایج نشان داد که دیدگاههای مشترکی از اقتصاد آزمایشگاهی و اقتصاد مالی کشف شد که میتواند روش ها و دیدگاه-هایی مانند ارزیابی انتقادی از اعتبار خارجی را پوشش دهد.
*پرینا - 2013 - 3 در پژوهش خود تحت عنوان" بانکداری فقرا از طریق حساب های پس انداز : استنادی بر اقتصاد آزمایشگاهی" درصدد یافتن پاسخ این سوال است که آیا خانواده های فقیر اگر دسترسی به آنها داده شود حساب های پس انداز را باز میکنند؟ آیا پس انداز دارایی ها آنها را قادر میسازد که سرمایه گذاری خود را افزایش دهند؟ وی در آزمایش خود با استفاده از سازوکارهای اقتصاد آزمایشگاهی، حساب های بانکی - حساب های بدون هزینه های گشایش، نگهداری و برداشت - 1236 خانواده در 19 محله فقیر نپال که سرپرستان خانوارها زنان بین 55-18 سال بوده اند مورد بررسی قرار داده. نتایج نشان داد خانواده های فقیر اگر به حساب پس انداز های خاص - بدون هزینه های گشایش، نگهداری و برداشت - دسترسی داشته باشند، پس انداز بیشتری انجام میدهند. در نتیجه دسترسی به حساب های پس انداز، داراییهای پولی را افزایش می-دهد و نهایتا دسترسی های مالی فقرا، سرمایه گذاری آنها را در سلامت و آموزش و پرورش افزایش میدهد.
.5.1اهداف پژوهش
*طراحیِ آزمونی آزمایشگاهی در جهت تخصیص منابع بانکی براساس عقود مبادله ای - مرابحه و اجاره به شرط تملیک - و مشارکتی - مشارکت مدنی و مضاربه -
