بخشی از مقاله
چکیده :
بحرانهای مالی در دهه های اخیر به روشنی نشان داده است که استراتژی و هدف "حداکثر سود یا منفعت گرایی " در موسسات مالی به صورت صرف ، چقدر می تواند خطرناک باشد و جامعه را با بحرانهای مالی و در پی آن بحرانهای اجتماعی و اخلاقی روبه رو نماید . از اینرو در سال های اخیر توجه شایانی به مقوله اخلاق در صنعت بانکداری پیشرفته دنیا شده است . این مقاله ضمن بررسی و عملکرد اخلاق در اقتصاد ، اخلاق در بانکداری و کدها و معیارهای اخلاقی موجود در صنعت بانکداری دنیا ، بانکداری اخلاقی را با بانکداری اسلامی مقایسه نموده و تفاوت و شباهت های آن را مورد مداقه قرار داده است.
اگرچه با توجه به گستردگی مفاهیم و مباحث مربوط به "بانکداری اخلاقی" ارائه تعریف و الگوی خاص به این منظور بسیار بعید به نظر می آید و از طرف دیگر مقایسه آن با بانکداری اسلامی که شالوده آن تحقق عدالت و جلوگیری از ظلم است چه بسا دشوارتر می باشد ، اما از آنجایی که تطابق شریعت در بانکداری متعارف با دشواری ها و تناقض های اجرایی روبروست و ممکن است سبب انحراف از هدف اصلی بانکداری اسلامی شود ، از اینرو بررسی و تطبیق این دو می تواند ما را در رسیدن به بانکداری اخلاقی و بانکداری اسلامی ناب کمک نماید .
.1مقدمه :
علیرغم اینکه سالیان متمادی از ظهور و اجرای بانکداری اسلامی در کشورهای مختلف می گذرد و شالوده آن نیز از یک اعتقاد و سرچشمه مشترک بنام شریعت نشات گرفته است اما تفاوت در دیدگاهها و روش های اجرایی چالش های بسیار وسیعی در این صنعت نوپا به وجود آورده است . صنعت بانکداری متعارف دنیا با ابزارهای گوناگون و آزادی عملی که در اختیار دارد کارکرد و وظایف خاصی را در اقتصاد بعهده داشته که این وظایف در بستر بانکداری اسلامی با توجه به محدودیت های تعریف شده در شریعت مطمئنا دچار تناقض هایی خواهد شد.
هزینه گزاف نظارت بر مصرف تسهیلات و مخاطره اخلاقی1 و انتخاب معکوس2 از جمله مهمترین چالش های پیش رو در بانکداری اسلامی است .از اینرو به منظور کارکرد صحیح ، ابزارهای متفاوت و جدیدی در بانکداری اسلامی تعریف شده و می شوند تا این نقش به خوبی ایفا گردد . به موازات توسعه و بلوغ بانکداری اسلامی ، ادبیات جدیدی در صنعت بانکداری دنیا با عنوان بانکداری اخلاقی3 نیز پدید آمده است که دیدگاه و اهدافی مشابه بانکداری اسلامی را داراست و اخیرا توجه شایانی در صنعت بانکداری دنیا به آن شده است . از اینرو مقایسه بانکداری اسلامی و بانکداری اخلاقی قیاسی دور و غیر عقلانی نبوده و تبادل نظرات ، ایده ها و روشها بین این دو می تواند موجب ارتقا کیفی بانکداری اسلامی و همچنین بانکداری اخلاقی شود .
از طرف دیگر از آنجایی که مبنای قراردادها وابزارهای مورد استفاده در بانکداری اسلامی ، تحقق عدالت و جلوگیری از ظلم است از اینرو به طور ذاتی نمی تواند غیر اخلاقی باشد اما با توجه به اینکه قراردادهای بانکداری اسلامی با وجود دشواری ها و تناقض های اجرایی در بستر بانکداری متعارف ، مطابق با شریعت تعریف شده اند به طور حتم دچار انحرافاتی در حین اجرا خواهند شد بنابراین تطبیق و مقایسه شرایط موجود در قرار دادها ی اسلامی از منظر اخلاقی می تواند راهگشای کشف موارد انحراف از هدف اصلی بانکداری اسلامی که همان برقراری عدل و عدالت است باشد . به این منظور در این مقاله ابتدا اخلاق و جایگاه اخلاق در اقتصاد و بانکداری مورد بررسی قرار گرفته و پس از آن ضمن بررسی معیارهای بانکداری اخلاقی ، بانکداری اسلامی و بانکداری اخلاقی مورد مقایسه قرار خواهند گرفت.
