بخشی از مقاله
علم پزشکی
خطاي پزشكي چيست؟
جام جم آنلاين: در دنياي امروز، ميان پزشك و بيمار رابطهاي حقوقي برقرار است. براساس اين رابطه، پزشك مكلف است در معالجه بيمار از تمام استعداد و قابليتهاي خويش بهره بگيرد و چارچوب قانوني را نيز فراموش نكند. گاه پيش ميآيد پزشك آن گونه كه بايد در انجام وظايف خويش عمل نميكند و به صورت اتفاقي و غيرعادي نتيجهاي متفاوت از نتيجه معمول حاصل ميشود در اين موارد مساله خطا، تخلف، قصور يا تقصير پزشك مطرح ميشود كه پيامد حقوقي آن براي پزشك و بيمار متفاوت است.
انتظار بيمار از پزشك داشتن دقت و مهارت است. متاسفانه گاهي نبود اين 2 عامل سبب بروز حوادث و تشديد بيماري افراد و حتي گاهي به فوت بيمار منجر ميشود. از چنين اتفاقاتي معمولا به عنوان خطا و قصور پزشكي ياد ميشود زيرا معمولا ماهيتي عمدي ندارند.
در تعريف خطاي پزشكي نظرات مختلفي وجود دارد.برخي نيز معتقدند اصولا عنوان خطاي پزشكي عنواني نادرست است به هر حال، در تعريفي كه مورد قبول است، خطاي پزشكي را به اين صورت بيان ميكنند: قصور خدمت يا ارتكاب عمل اشتباه در برنامهريزي يا اجرا كه به طور بالفعل يا بالقوه باعث يك نتيجه ناخواسته ميشود. اين تعريف به طور مشخص حيطههاي كليدي علل خطا (قصور يا ارتكاب، برنامهريزي و اجرا) را دربرميگيرد.
قصور پزشكي مترادف غفلت و خطايي است كه از روي سهو سر زند و در مقابل تقصير است كه به خطاي عمدي گفته ميشود. قصور پزشكي به 4دسته تقسيم ميشود: 1 بيمبالاتي، 2 بياحتياطي، 3نداشتن مهارت (كه خود به 2 دسته نداشتن مهارت علمي و عدم مهارت عملي تقسيم ميشود.) و 4رعايت نكردن نظامات دولتي.
بيمبالاتي به معناي بيتدبيري، بيفكر و انديشه بودن، بيپروايي، بياعتنايي و نارسايي در دقت و توجه لازم است. به زبان ساده، بيمبالاتي يعني كاري كه بايد انجام شود و انجام نميشود. بياحتياطي به معناي انجام فعل بدون دقت لازم است. منظور از بياحتياطي آن است كه شخص بيتوجه به نتايج عملي كه عرفا قابل پيشبيني است، به عملي اقدام كند كه به صدمات بدني و يا وارد شدن ضرر به ديگران شود.
قانون چه ميگويد؟
در ماده 60 قانون مجازات اسلامي آورده شده است: چنانچه طبيب پيش از شروع درمان يا اعمال جراحي از مريض يا ولي او برائت حاصل كرده باشد، ضامن خسارت جاني يا مالي يا نقص عضو نيست و در موارد فوري كه اجازه گرفتن ممكن نباشد، طبيب ضامن است. با وجود اين، بسياري از حقوقدانان معتقدند چنانچه پزشك در تشخيص بيماري دچار اشتباه شود، خطاي شغلي براي وي محرز است و اساسا خطاي وي در معالجه يا عمل جراحي، خود نوعي از خطاست و به نظر ميرسد چنانچه پزشك متبحر و حاذقي به دليل سهلانگاري، بياحتياطي، بيمبالاتي و رعايت نكردن نظامات دولتي مرتكب خطاي پزشكي شود و به بيمار صدمهاي بزند، ضامن است؛ حتي اگر اعمال وي با اجازه بيمار يا ولي او باشد.
چنانچه پزشك مهارت و دقت متعارف و معمول را در رشته خود به خدمت گرفته باشد، مرهون اجر و پاداش است. حتي اگر در مداواي بيمار موفق نشود.
به عبارت ديگر، هرجا پزشك از انجام تعهد خويش (نظير مراقبت از بيمار كه مقتضاي اصول فني پزشكي است) سرباز زند، مرتكب خطاشده است؛ نه به آن معنا كه هرگونه شكست و عدم موفقيت يا حادثه در هنگام معالجه، ضرورتا خطاي پزشكي به حساب آيد، زيرا اعمال پزشكي فينفسه و به حكم طبيعت خود از خطا جدا نيست.
جبرات خسارت
اگرچه قصور پزشكان عمدتا عمدي نيست، ولي براي جبران زيانهاي مادي آن ديه يا ارش پيشبيني شده است. اما در قوانين فعلي از نظر پيشبيني جبران خسارات معنوي و رواني بيمار با خلا روبهروست.
بر اساس قوانين بيشتر كشورهاي جهان، مقصر غير از خسارات مادي، خسارات معنوي، ازكارافتادگي را نيز بايد پرداخت كند.
سابق بر اين در ايران در قانون مجازات عمومي با پيشبيني ازكارافتادگي جزيي، نسبي، دائم و نقصان جسمي، اين گونه خسارات را نيز اعمال ميشد. پس از تصويب قانون مجازات اسلامي و تعزيرات در سال 61 و 62 براساس ديدگاههاي فقهي، كليه خسارات جسمي در قالب ديه مقرر و پيشبيني شد و در مواردي كه به بخشي از توانمندي جسم آسيب برسد، ارش تعيين ميشود. در اين شرايط امكان پرداخت خسارات معنوي در قوانين فعلي وجود ندارد و ازكارافتادگي و نقصان عضو جز در قالب ديه قابل جبران نيست.
اما در مواردي، خسارات مادي مقرر شده حتي كفاف هزينههاي پزشكي را نيز نميدهد. به عنوان مثال، اگر كسي براي نقص عضوي 10 ميليون تومان ديه از طريق دادگاه دريافت كرده باشد؛ اما بيش از 20ميليون تومان هزينه پزشكي صرف كرده باشد، ميتواند دادخواست ضرر و زيان بدهد و دادگاهها نيز پس از جلب نظر كارشناس و ملاحظه صورتحساب هزينهها نسبت به مبلغ مازاد مبادرت به صدور حكم خواهند كرد.
نانو پزشکی چیست؟
ایران صدا: به جز پیشرفت هایی که در علم پزشکی مدرن، در قرن اخیر صورت گرفت، پزشکی جدیدتری ظهور کرده است که بیش از اینکه یک علم باشد ، یک هنر وابسته به ابزار است. در پنجاه سال اخیر، دانش پزشکی بررسی بیماری ها را در ابعاد مولکولی به پیش برده است ...
در پنجاه سال اخیر، دانش پزشکی بررسی بیماری ها را در ابعاد مولکولی به پیش برده است. از دیدگاه مولکولی ، پزشکی مدرن هنوز در ابتدای راه خود قرار دارد. مثلاً امروزه از داروهایی استفاده می کنیم که شامل ساختار محدودی از مولکول ها هستند. این ملکولها برای درمان یک بیماری خاص به کار می روند. به کمک نانو پزشکی، محصولات دارویی می توانند مثل ماشین های هوشمند برنامه ریزی شوند. آنها به حسگرهایی مجهزند که می توانند قدرت تصمیم گیری و تأثیر پذیری از محیط را برای ماشین فراهم کنند. این ماشین ها می توانند جلو عوارض جانبی و واکنش های حساسیت زا را بگیرند. داروهای جدید خود را با بدن سازگار می کنند و تنها با رسیدن به مقصد نهایی عمل اختصاصی خود را که در واقع همان درمان است انجام می دهند. آنها می توانند قبل از فعال شدن دارو از آزاد شدن مقدار بیشتر از حد آن جلوگیری کنند و مانع بروز مسمومیت شوند.
نانو پزشکی چیست؟
درمان و پیشگیری بیماری ها از قابلیت های خوب فناوری نانو به شمار می رود. این فناوری با استفاده از نانو ابزارها و نانو ساختارهای مهندسی شده، اعمالِ ساخت، کنترل، دیدن و ترمیم سیستم زیستی انسان در مقیاس مولکولی را انجام می دهد.
ابزارهای بسیار ابتدایی نانو پزشکی می توانند برای شناسایی بیماری و توزیع دارو، و همچنین توزیع هورمون در بیماری های مزمن و نقص های سیستم بدن به کار روند. ابزارهای بسیار پیشرفته تر، از قبیل نانو روبات ها هستند که به عنوان جراحان کوچک داخل بدن عمل می کنند. نانو روبات ها، روبات هایی هستند که اندازه آنها در حد نانومتر باشد.
چنین ماشین هایی می توانند با ورود به داخل سلول ها ساختار آسیب دیده آنها را تغییر دهند و درصدد تعمیر آنها برآیند. آنها قادرند خود را تکثیر کنند یا نواقص ژنتیکی را با جا به جا کردن یا دستکاری مولکول های DNA برطرف سازند.( DNA ماده اصلی سازنده موجودات زنده و وارث ژنتیکی موجود زنده شناخته می شود. )
توانمندی های نانو پزشکی
دانشمندان معتقدند با پیشرفت هایی که در مهندسی ژنتیک، فناوری نانو و پزشکی ایجاد شده و درک عمیقی که از اعمال سلولی حاصل گردیده است، می توان ماشین های میکروسکوپی نیرومند و متخصص را برای مبارزه با بیماری ها طراحی کرد و توسط آنها در ابعاد سلولی به تعمیرات فیزیولوژیکی پرداخت.
در تشخیص بیماری ها نمی توان به نتایج آزمون های آزمایشگاهی و تاریخچه بیماری متکی بود. اما با جا دادن نقشه ژنتیکی انواع عوامل بیماریزا در بانک اطلاعاتی نانو روبات، می توان حملات باکتریایی را نابود کرد. بدین ترتیب، با انجام عملیات ترمیمیِ قابل برنامه ریزی برای اصلاح بیماری های سلولی ناشی از افزایش سن، جلوگیری از پیری و درمان آن به یک واقعیت علمی تبدیل می شود.
محققان قادرند با حرکت دادن مولکول ها، موتورهایی در ابعاد نانو بسازند.
اولین شرکت تخصصی نانوتکنولوژی، شرکت Zyvex است که در سال 1997 با هدف ساخت ابزارهای کلیدیِ ایجاد فناوری نانومولکولی آغاز به کار کرد. محصولات این شرکت، با تلاش گسترده گروههای مختلف تا ده سال آینده قابل استفاده خواهد شد؛ اگرچه ممکن است این پیشرفت، بعد از تجاری شدن نانو روبات های پزشکی صورت بگیرد.
مثال هایی از کاربرد نانوفناوری در پزشکی
1- هدف گیری و ارسال دارو به نقاط غیر قابل دسترس بدن با تجهیزات نانومتری
2- تولید بافت های مصنوعی سازگار با بدن
3- تولید سیستم های هوشمند برای شناسایی بیماری های در حال ایجاد در بدن
4- درمان برخی از بیماری های صعب العلاج مانند سرطان، ایدز و هپاتیت.
5- مراقبت بهداشتی بهتر با استفاده از تجهیزات نانومتری در داخل بدن
آینده اندیشی در مورد نانو پزشکی
مطمئناً رشته نانو پزشکی برای توسعه به چندین دهه زمان نیاز دارد. شاید پیش از اینکه ما به تخیلمان اجازه دهیم تا آزادانه در مورد قول های داده شده توسط نانو پزشکی خیالپردازی کند، بهتر است توانایی هایی را در نظر بگیریم که حقیقتاً قابل اجرا هستند. وقتی به نحوه حل مسائل مختلف توجه کنیم، متوجه می شویم بسیاری از مسائلی که امروزه دشوار به نظر می آیند راحت خواهند شد. چه بسا مسائلی که ساده تر جلوه می کنند، اما سخت تر از حد انتظار ظهور می یابند. زمانی فلج، واگیردار و علاج ناپذیر بود و امروزه به سادگی قابل پیشگیری است. سیفلیس زمانی انسان را تا حد دیوانگی و مرگ پیش می برد و اکنون با یک تزریق، خوب می شود و به نظر می رسد در آینده، قصه نانو فناوری در پزشکی، به قصه توسعه کنترل جراحی در ابعاد مولکولی تبدیل شود.