بخشی از مقاله
چکیده
بعلت محدودیت هایی که در خصوص مناطق مرزي وجود دارد، بسیاري از مطالعات که با هزینه زیادي در سازمانهاي مختلف انجام می شود، قابلیت انتشار پیدا نمی کند و امکان نقد آنها فراهم نمی شود. از طرفی اغلب داده هاي جمع آوري شده توسط سازمانهاي مختلف با یکدیگر سازگار نیستند و حتی در مورد داده هایی که داراي محدوده مکانی و موضوع مشابهی هستند این امکان وجود دارد که در تولید آن ها از مبنا ها و استانداردهاي متفاوتی استفاده شده باشد. در شرایطی که نیازمند به تصمیم گیري هایی هستیم که محدوده آنها فراتر از یک حوزه قانونی و عملیاتی است، مشکل ناسازگاري میان داده ها شدید تر خواهد بود. بعلت حساسیت هاي موجود براي مناطق مرزي اکثر منابعی که سازمانها براي داده هاي مکانی هزینه می کنند. صرف تولیدو جمع آوري مجدد داده هایی می شود که ممکن است قبلأ توسط سایر سازمانها تولید شده اند. بدین ترتیب داده هاي مکانی مشابه چندین بار ایجاد می شوند. در این پژوهش به قابلیت ها، چالش ها و راهکار هاي پیش روي ایجاد یک زیر ساخت داده مکانی در مناطق مرزي کشور با تاکید بر مناطق خاوري پرداخته شده است.
واژگان کلیدي: مناطق مرزي، زیر ساخت داده مکانی((SDI ، سیستم اطلاعات جغرافیایی
مقدمه:
در رشد و توسعه اصولی هر کشور، اطلاعات مکانی از پیش نیازها و عوامل ضروري به شمار می آید، با توجه به اهمیت تولید داده هاي مکانی در امر مدیریت مناطق مرزي و جلوگیري از هزینه هاي اضافی و دوباره کاري ها، لازم است که در این زمینه سیاست گذاري اساسی در سطح ملی صورت گیرد. در اجراي پروژه ها در سطوح مختلف، تعیین زیر ساخت هاي ملی داده هاي مکانی ضرورتی اجتناب ناپذیر است. زیرا امر تولید، توزیع و مدیریت بهینه داده هاي مکانی در کشور نیاز به خط مشی ها و تدوین قوانین و استاندارهاي ملی دارد و اجراي سیاست گذاري یکسان در کل کشور نتایج مطلوبی چون صرفه جویی اقتصادي و زمانی، جلوگیري از دوباره کاري، تسهیل تبادل اطلاعات، جلب مشارکت بخش خصوصی و توسعه پایدار را به همراه دارد (قهرودي تالی، منیژه، : 1387 ص .( 53
پا بر جا بودن برخی باورهاي قدیمی مبنی بر لحاظ کردن داده ها به عنوان منابع قدرت و اعمال محدودیت هاي فراوان در مورد آنها حتی در عصر شبکه هاي رایانه اي، مانعی در راه دستیابی و استفاده موثر از اطلاعات مکانی لازم توسط کاربران می باشند. این مساله سبب نیمه کاره رها شدن پروژه ها و نیز صرف هزینه هاي غیر ضروري در جهت دوباره کاري تولید اطلاعات مکانی گردیده است ( حمید، حسین، :1389ص .( 5 از این رو وضع نابسامان اطلاعات مکانی در سازمانهاي مرتبط و از طرفی دیگر عدم وجود و بکارگیري استراتژي و سیاست گذاري ملی در زمینه اطلاعات مکانی مانع اصلی در جهت سازماندهی و استفاده بهینه ازآنها محسوب می گردد.
١١١
ھما ش م ی ی زی و ا ؛ چا ش و ر یا
30 و 31 فروردین - 1391 دانشگاه سیستان و بلوچستان
National Congress on Border Cities and Security; Challenges and Strategies – CBCS 2012
مبانی نظري، پیشینه، روش و فرضیه هاي تحقیق:
فناوري اطلاعات و ارتباطات به عنوان یک تکنولوژي فراگیر بر ابعاد مختلف زندگی ما تأثیر گذاشته و تنوع دامنه تغییرات ناشی از آن بر الگوهاي زندگی، آموزش، مدیریت، کسب و کار، حمل و نقل، تفریحات و سرگرمی و ... را در بر گرفته است. امروزه مفاهیمی چون قدرت و اقتدار در زیر سایه فناوري نوین اطلاعاتی معنا پیدا کرده اند و بی توجهی به آن به معناي نداشتن جایگاهی مناسب در عصر اطلاعات خواهد بود و چون قدرت به عنوان شرط و محدود کننده سیاست، فرهنگ و اقتدار با ساخت هاي شکل دهنده به این موارد سرو کار دارد، عدم بکارگیري تکنولوژي هاي نوین وجهه کشورها را دگرگون می کند در جهان امروز، اطلاعات عامل اصلی و زیربنایی توسعه اقتصادي و اجتماعی کشورها محسوب می شود و نقش مهمی در زمینه فعالیت هاي انسانی ایفا می کند . به عبارت بهتر امروزه فناوري اطلاعات و ارتباطات، بعنوان عمده ترین محور تحول و توسعه در جهان مطرح شده و دستاوردهاي ناشی از آن نیز آنچنان با زندگی مردم عجین شده که روي گردانی و بی توجهی به آن، اختلال عظیمی را در نظم جامعه بوجود می آورد (جلالی، علی اکبر، . (6 :1383
تشکیل بانک هاي اطلاعاتی سازمانی و بهره گیري ازفناوري اطلاعات در کنترل مرزهاي شرقی کشور اولویت اولی است که باید مورد توجه قرار گیرد (ذوالفقاري،حسین و دیگران، :1389 ص. (190 دسترسی به بانکهاي اطلاعاتی متمرکز و توسعه ارتباطات و مخابرات به عنوان مهمترین بخش کارکرد صحیح مرز به شمار می رود. در اصل برخورداري از فناوریهاي اطلاعات پیشترفته در کنترل حیات مرزها از مهمترین مسائل دولت ها است (همان:ص .(180 با پیشرفت هاي صورت گرفته در فناوري نظامی، شناخت زمین و آشنایی با ویژگی هاي مختلف آن هنوز عامل مهمی در برتري هاي نظامی محسوب می شود .
انتخاب مکان مناسب براي استقرار نیروها، انتخاب مسیرهاي مناسب براي دستیابی به اهداف، اندازه گیري دقیق فاصله ها، زاویه ها، مساحت و مواردي از این دست از مهمترین مشغله هاي فکري فرماندهی نظامی بوده و هست . اعمال آخرین تغییرات ایجاد شده بر روي نقشه ها در حداقل زمان ممکن و حداکثر دقت، از نیازهاي اصلی فرماندهان و برنامه ریزان عملیاتی قلمداد می شود (فخري، مجید و پرهیزکار، اکبر .(133 : 1379 در قانون نیروي انتظامی، مصوب 1370 که حراست از مرزها به عهده این نیرو گذاشته شده ، . تاکید معاون امنیتی انتظامی وزیر کشور بر اینکه، امنیت داخلی کشور، یکی از مولفه هاي اقتدار ملی است و لازمه آن استفاده از تجهیزات الکترونیکی و پیشرفته در کنترل مرزها می باشد . (News.police.ir) لذا برخورداري مناسب و به روز از داده هاي مکانی یکی از ابزار هاي موفقیت این نیرو بشمار می رود، لذا این نیرو در انجام امور محوله می تواند به جمع آوري مجموعه داده هاي سازمانهاي مختلف که اقدام به انجام مطالعاتی در مناطق مرزي می کنند، در جهت یک زیر ساخت داده مکانی قدم بردارد .
هدف تحقیق: هدف اصلی تحقیق حاضر بررسی وضعیت داده هاي مکانی، فرصت ها و چالش هاي پیش روي ایجاد زیر ساخت داده مکانی در مناطق مرزي و نقش و تاثیر آن بر مدیریت و کنترل مرزهاي کشور است.
فرضیات تحقیق:
-1 به نظر می رسد وضعیت داده هاي مکانی در مناطق مرزي نسبت به سایر مناطق از وضعیت نامناسبی برخوردار است
-2 در حال حاضر،اطلاعات مکانی جایگاه ویژه اي در مدیریت و کنترل مرزهاي کشور ندارد.
تعاریف:
داده مکانی : داد هاي مکانی به یک موقعیت ویژه و معین در روي سطح زمین ارجاع داده شده و به پدیده هاي بشري و طبیعی وابسته است. این مرجع می تواند هم بصورت مستقیم (طول و عرض جغرافیائی و یا مختصات ملی) و هم به شکل
١١٢
ھما ش م ی ی زی و ا ؛ چا ش و ر یا
30 و 31 فروردین - 1391 دانشگاه سیستان و بلوچستان
National Congress on Border Cities and Security; Challenges and Strategies – CBCS 2012
غیرمستقیم ( شهر، شهرستان، آدرس و (… باشد. سیستم هاي اطلاعات مکانی (GIS) در مدیریت اطلاعات مکانی نقش اصلی و محوري ایفا می نماید.
فراداده: اطلاعات تکمیلی از داده مکانی، خلاصه ساختار یافته از اطلاعات مکانی، اطلاعات لازم براي بازیابی، جستجو، مدیریت، ارزیابی، دسترسی، تلفیق و استفاده از داده مکانی، ساختار یافتگی فراداده این اجازه را به کاربر و ماشین می دهد که به راحتی محتواي آن را استخراج و استفاده نماید.
فراداده که به آن “متادیتا” و “اَبرداده" ” دیکشنري داده ها " نیز گفته می شود به معناي اطلاعات در مورد اطلاعات می باشد.
به زبان عامیانه، مجموعه اي از اطلاعات و توضیحات که توصیف کننده یک داده خاص می باشد را فراداده گویند. به طور مثال
: فرمت داده، مقیاس داده، موقعیت و مختصات جغرافیائی محدوده اطلاعات، تهیه کننده، سازمان تهیه کننده، تاریخ تهیه، میزان دقت اطلاعات، نرم افزار و روش تهیه اطلاعات، آدرس و مشخصات تهیه کننده اطلاعات، نوع سطح دسترسی و میزان امنیت اطلاعات و … فراداده، سیستم هاي جستجوي اطلاعات را قادر می سازد به جاي جستجوي اطلاعات حجیم، تنها “فراداده” آن اطلاعات را
جستجو نموده و اطلاعات مورد نیاز کاربران را در مورد موجودیت و چیستی اطلاعات، بدون دسترسی به اصل آن، در اختیار آنها قرار دهد.
زیر ساخت اطلاعات مکانی : (SDI) مجموعه اي از بسته هاي سیاستی، استانداردها و دستورالعمل ها، شبکه هاي و سرویس هاي دسترسی، فنĤوریها، داده هاي فضائی مکانی، سازمانها و نیروي انسانی(مغزافزار) می باشد، که امور مختلف دسترسی و استفاده بهینه از داده هاي مکانی را تسهیل و هماهنگ می سازد .(http://insdi.ir)
زیر ساخت اطلاعات مکانی داراي چهار رکن اساسی می باشد. -1 قوانین و مقررات -2استانداردها و دستورالعمل ها -3
ابزارهاي جستجو در تبادل داده هاي مکانی -4 لایه هاي اطلاعات مکانی ( قوامیان، شاهین، .(47-50 :1379
مرز : آخرین حد قلمرو حاکمیت زمینی ،هوائی و دریایی هر کشور را مرز می گویند.یا آخرین حد قلمرو زمینی ،هوائی،دریایی و تحت الارض هر کشور را مرز گویند.
مرزبان: مرزبان افسري است از نیروي انتظامی که با دریافت استوارنامه از وزارت امور خارجه در مزر گمارده می شود تا علاوه بر استقرار نظم وامنیت در مرز و کنترل و مراقبت از خط مرز، با استناد به قراردادهاي مشترك مرزي با کشور همسایه با برقراري ارتباط با همتاي خود در آنسو مرز نسبت به حل و فصل مسایل مرزي و حفظ استیفاي حقوق دولت و مرزنشینان اقدام نماید.در ساختار جدید مرزبانی ناجا فرمانده هنگ هاي مرزي به عنوان مرزبان درجه یک و گروهان هاي مرزي مرزبان درجه دو محسوب می شود.
مرزدار: ماموري است مسلح که به منظور انجام دیده بانی ، حفظ و برقراري امنیت و انتظامات ،جلوگیري از هرگونه تردد غیر قانونی ( انسان ،کالا و حیوانان اهلی) و ممانعت از هر گونه تغییر مصنوعی غیر مجاز بر روي خط مرز و حاشیه آن زیر نظر مرزبان در مرز به خدمت گمارده می شود. کلیه کارکنان که در پاسگا هها ،گروهان ها و هنگ هاي مرزي خدمت می کنند مرزدار نامیده می شوند.
مرزنشین: به کلیه اشخاصی که در عمق نوار مرز سکونت دائم داشته باشند اطلاق می گردد.
عمق نوار مرز: فاصله اي از خط مرز با عمق معینی به داخل خاك دو کشور همسایه که به موجب قراردادهاي دو جانبه تعیین میگردد شرایط حاکم بر سکنه و مقررات ناظر بر نوار مرزي مذکور، ضمن توافق هاي دو جانبه با دولت همسایه تعیین می شود( قلی پور مبرهن، محمد رضا ، ( 4:1389
١١٣
ھما ش م ی ی زی و ا ؛ چا ش و ر یا
30 و 31 فروردین - 1391 دانشگاه سیستان و بلوچستان
National Congress on Border Cities and Security; Challenges and Strategies – CBCS 2012
سابقه زیر ساخت داده مکانی در ایران
کمیته استانداردهاي سازمان نقشه برداري کشور، در سال 1377 پیشنهاد ایجاد مرکز هماهنگی داده هاي مکانی را به عنوان راه حلی براي کاهش دوباره کاري در تولید اطلاعات مکانی به شوراي ملی کاربران سیستم اطلاعات جغرافیایی ارائه داد. بعلت مغایرت هایی که بین مرزهاي سیاسی کشور در دو مقیاس 1:250,000 و 1:25,000 وجود دارد.( براي مثال یک دهستان ممکن است در نقشههاي 1:250,000 در یک شهرستان و در نقشه هاي 1:25,000 در شهرستان دیگري واقع شده باشد). و
همچنین استفاده وزارت کشور از نقشههاي 1:250,000، مرکز آمار ایران از نقشه هاي 1:50,000 و سازمان نقشهبرداري کشور از نقشههاي 1:25000، باعث مشکلاتی درتعیین مرزهاي سیاسی کشور می گردد . به این منظور در یکصد و پنجاه و سومین جلسه شوراي ملی کاربران سیستم هاي اطلاعات جغرافیایی مقرر گردید کمیته اي متشکل از وزارت کشور، مرکز آمار ایران و سازمان نقشهبرداري کشور در خصوص هماهنگی براي مرزهاي سیاسی تشکیل گردد. دبیري کمیته فوق بعهده وزارت کشور می باشد( . (http://www.ncc.org.ir
