بخشی از مقاله
چکیده
بازارچه هاي مرزي به عنوان یکی از اهرم هاي مهم در ایجاد اشتغال، فعالیت هاي اقتصادي و امنیت به خصوص مرزنشینان مطرح بوده و در طی سالهاي اخیر مورد توجه برنامه ریزان و سیاست مداران قرار گرفته است. این در همین خصوص هدف این مقاله بررسی نقش بازارچه مرزي بیله سوار در امنیت اشتغال و درآمد مرزنشینان و همچنین قاچاق کالا در شهرستان بیله سوار می باشد و پی بردن به این مسئله که تأثیرات مثبت و منفی بازارچه مرزي بیله سوار در زمینه امنیت اقتصادي کدامند.
در این راستا مقاله جویاي این سوال است که، آیا با تأسیس بازارچه مرزي بیله سوار تاثیر مثبتی در زمینه ي امنیت اقتصادي این شهر رخ داده است؟ روش تحقیق این مقاله توصیفی- تحلیلی می باشد و براي جمع آوري اطلاعات از دو روش مطالعات کتابخانه اي و روش میدانی استفاده شده است جامعه آماري تحقیق را بازاریان (کسبه) شهر مرزي بیله سوار تشکیل می دهند که تعداد 45 نفر از آنها به عنوان نمونه تحقیق به صورت تصادفی ساده انتخاب شدند و براي تجزیه و تحلیل پرسشنامه، از آزمون t تک نمونه اي استفاده شده است. یافته هاي تحقیق نشان می دهد که بازارچه مذکور توانسته است در سطح %95 در امنیت اقتصادي شهرستان بیله سوار موفق باشد و تأثیرات مثبتی همچون، کاهش ریسک در سرمایه گذاري، افزایش اشتغال و تنوع شغلی، افزایش رفاه عمومی و کاهش قاچاق کالا را در پی داشته است ولی در زمینه درآمد براي بازاریان به دلیل کاهش سود با احداث بازارچه مرزي که سود حاصل از قاچاق را بیشتر از حال کنونی عنوان نموده اند موجب کاهش پس انداز و کاهش قدرت خرید نیازهاي اساسی شده است که در این خصوص راهکارهاي کاربردي ارائه شده است.
واژگان کلیدي: بازارچه مرزي، امنیت، امنیت اقتصادي، شهرستان مرزي بیله سوار
مقدمه
نواحی مرزي به واسطه دوري از مرکز، انزواي جغرافیایی و توسعه نیافتگی و... تفاوتهاي فاحشی از نظر برخورداري از رفاه و توسعه در مقایسه با مراکز عمده جمعیتی را دارند، که تفاوتها منجربه گسست این دو ناحیه و ایجاد یک رابطه استثماري به نفع مرکز می باشد(رضایی،.(17 :1380 در دهه هاي اخیر در تحقیقات توسعه اي اعم از تحقیقات اجتماعی و اقتصادي و اکولوژیک به مناطق مرزي و تاثیرات مرزي توجه بسیاري صورت گرفته است. این رغبت و علاقه وافر به مناطقی که در امتداد مرزهاي همگرایی کشورها قرار گرفته اند به طور مشخص از این تصور نشات گرفته که این مناطق جغرافیایی ویژه، ممکن است موجب ایجاد سازگاري و همسانی اقتصادي در همگرایی بین کشورها گردند(. (Niebuhr,2004:5 در مرزهاي اکثرکشورهاي درحال توسعه سطح قابل توجهی از نیاز مردم مرزنشین از طریق مبادلات مرزي تامین می شود. این گونه مبادلات علی رغم غیر رسمی و محلی بودن آن داراي نقش پر اهمیتی در مبادلات میان کشورهاي همسایه بوده و باعث بهبود
٢٦٧
ھما ش م ی ی زی و ا ؛ چا ش و ر یا
30 و 31 فروردین - 1391 دانشگاه سیستان و بلوچستان
National Congress on Border Cities and Security; Challenges and Strategies – CBCS 2012
وضعیت ساکنان نقاط مرزي می شود. از این روبرنامه اي کردن چنین مبادلات و جریانهایی در نوع خود به توسعه همکاري هاي متقابل اقتصادي، گسترش بازارهاي مرزي محلی، ایجاد ثبات در مناطق مرزنشین و بالاخره بهبود امنیت در این مناطق و بهبود زیرساختها و خدمات مورد نیاز این منطقه را به همراه می آورد(مراتب،.(2 :1384
امروزه امنیت ملی یکی از مهمترین اهداف سیاست خارجی هریک از کشورهاست. امنیت ملی، جوهره استقلال، تمامیت ارضی و حاکمیت است و حفظ اهداف دیگر و نیز بوجود آورنده و زمینه ساز هر هدف کلی و کلان در کشورها در گرو حفظ و ایجاد این هدف است و راز و وجود امنیت ملی داشتن مرزهاي مطمئن است(روشن،.(110 : 1389 با تغییر در مفهوم امنیت ملی در جهان، اختلاف هاي زیادي در معنی و مفهوم آن رخ داده است. در حقیقت بعد اقتصادي امنیت ملی چنان تغییراتی یافته که جاي بعد نظامی را گرفته است و به تدریح به عنوان نکته مرکزي از دیدگاه تحلیل گران استراتژي در آمده است. درباره امنیت اقتصادي تأکید ملی بر روي رقابت اقتصادي و موفقیت در بازارهاي بین المللی قرار دارد. کشور جمهوري اسلامی ایران با دارا بودي همسایگان متعدد طبیعتا در بعضی از نقاط مرزي داراي اختلاف هاي می باشد که گاه شدت این بحران ها به حدي می شود که علنا کشورها را رودروي یکدیگر قرار می دهد بنابراین این کشورها براي دور ماندن از اثرات مخرب این درگیري ها سعی می نمایند با اتخاذ تدبیري به این مهم دست یابند. یکی از روشهاي که این کشورها استفاده می کنند احداث بازارچه هاي مرزي می باشد(اژدري و مایل افشار،.(1 :1387
بازارچه هاي مرزي به عنوان یکی از اهرم هاي مهم در ایجاد اشتغال و توسعه فعالیت هاي اقتصادي مطرح بوده و در طی سالهاي اخیر تأثیر قابل توجهی در توسعه روابط تجاري ایران با کشورهاي همسایه داشته اند. از مزایاي احداث این بازارچه ها می توان به ایجاد مزیت هاي نسبی در تولید و فعالیت هاي بازرگانی در دو سوي مرز، مناسبات دو کشور و ایجاد اشتیاق در کشورهاي همسایه جهت توسعه مبادلات و بهبود روابط تجاري با ایران اشاره کرد. تأمین سطح مطلوب اشتغال در محل استقرار بازارچه ها و جمع آوري و هدایت سرمایه هاي راکد به سمت تجارت و بازرگانی، افزایش امنیت منطقه، کاهش روند قاچاق کالا، رشد و توسعه اقتصادي مناطق مرزي و تأمین مایحتاج ضروري مرزنشینان از دیگر مزایاي احداث بازارچه ها و پایانه هاي مرزي می باشد(کسرایی،.(13 :1389
پویا کردن اقتصاد نواحی مرزي است به عنوان یک شاخص اصلی در برقراري ارتباط بین کشورهاي همسایه و نیز بهبود امرار و معاش مردم مرزنشین به شمار می رود بدین معنی که از این طریق مردم ساکن در نواحی مرزي کشورهاي همسایه می توانند در کنار هم و با هم از فرصتها و منافع مشترك استفاده نمایند و این امر می تواند منجربه دوستی و تفاهم طرفین، امنیت و رونق اقتصادي و توسعه، ایجاد فرصتهاي شغلی و شکل گیري یک نوع مزیت نسبی در مناطق مرزي گردد(.(chandoevwit,2004:145
تجربیات کشورهاي درحال توسعه در سه دهه اخیر نشان می دهد که توسعه مبادلات مرزي درقالب هاي مقررات و قوانین حقوقی می تواند محرك خوبی براي افزایش مبادلات کالا به صورت رسمی و جهت دهی تجارت به سمت مزیتهاي نسبی، گسترش همکاریهاي همه جانبه بین مناطق آزاد، توسعه بازارچه هاي مرزي بین منطقه اي، ایجاد سودهاي تجاري، کاهش قیمت کالاها، همگرایی میان عرضه و تقاضا و ایجاد درآمد، اشتغال و امنیت براي مرزنشینان گردد (محمودي ،.(1384:107 به سخن دیگر توسعه یافتگی اقتصادي مناطق مرزي و رفاه نسبی در این مناطق می تواند موجبات کاهش برخی از مشکلات مرزي از قبیل قاچاق کالا، مواد مخدر، سرقت و ... را فراهم کرده و از تخلیه جمعیتی مناطق مرزي جلوگیري نماید(محمدپور،.(4 :1381 وجود محرومیت هاي شدید اقتصادي و میزان بالاي بیکاري در مناطق مرزي در افزایش عبور غیر مجاز افراد، قاچاق کالا و سایر اموري که با امنیت منافع ملی کشورها در تضاد است درشکل گیري اقدامات توسعه اي از جمله بازارچه هاي مرزي مؤثر بوده است(عندلیب،.(196 : 1380
٢٦٨
ھما ش م ی ی زی و ا ؛ چا ش و ر یا
30 و 31 فروردین - 1391 دانشگاه سیستان و بلوچستان
National Congress on Border Cities and Security; Challenges and Strategies – CBCS 2012
بیان مساله
مناطق مرزي از نقاط حساس و استراتژیک کشور به حساب می آیند. طبیعت منزوي و غیر حاصلخیز مناطق مرزي به خصوص در عرصه هاي کوهستانی و بیابانی ایران پیوسته به دلیل فقدان رفاه و نبود انگیزه هاي لازم براي زندگی، زمینه ساز مشکلات سیاسی، اقتصادي و امنیتی براي دولت هاي وقت بوده است. ناتواناي هاي بالقوه در تولید، فقدان اشتغال مناسب، نازل بودن درآمد و عدم دستري به نیازهاي اولیه، عمده ترین مشخصه اقتصادي- اجتماعی این مناطق است که زمینه را براي تخلیه ي این مناطق فراهم نموده است(سازمان مدیریت،.(93 :1378 تبعیض و نابرابري در بهره مندي از فرصتهاي اشتغال و درآمد از مهمترین عاملی است که بیشتر مناطق مرزي کشور گرفتار آن هستند که پیامدهاي چون فقر، مهاجرت و قاچاق را در پی دارد. در این میان بی توجهی مرکز نسبت به پیرامون دامنه این مسائل را گسترده تر کرده است. چنین امري، ساکنان این مناطق را وا داشته به دنبال شیوه هاي جدید کسب و کار از جمله قاچاق کالا بپردازند. دولت وقت نیز در برابر چنین وضعی به دنبال راهکارهاي جهت کاهش تبعات منفی اقتصادي و اجتماعی و فرهنگی است که یکی از این راهها رسمیت بخشیدن به داد و ستد در برخی از مبادي مرزي در قالب بازارچه هاي مرزي است(امینی نژاد و بوچانی، .(89 :1383
