بخشی از مقاله
چکیده
امنیت و گردشگري، پارامترهاي یک معادله هستند که نسبتی مستقیم با هم دارند. در واقع همانطور که یکی از عوامل مهم توسعه گردشگري وجود امنیت است، رونق گردشگري در یک منطقه و تردد گردشگران در یک مقصد، موجب به وجود آمدن امنیت میشود. افزایش شمار گردشگران موجب رونق گرفتن کسب و کار و افزایش درآمد شرکتها و موسساتی میشود که، در این عرصه فعالیت میکنند. توسعه گردشگري به ویژه در کشورهاي کمتر توسعه یافته، عامل موثري براي مقابله با فقر است و موجب افزایش درآمد قشرهاي مختلف، کاهش بیکاري و رونق اقتصادي و اجتماعی میشود. هدف پژوهش حاضر، شناخت میزان احساس امنیت و تعاملات مرزنشینان با گردشگران است. روش پژوهش این مقاله توصیفی- تحلیلی و نوع پژوهش کاربردي- نظري میباشد. براي جمعآوري دادهها از روش کتابخانهاي و میدانی استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان میدهد که؛ بین احساس امنیت و گردشگري رابطه مستقیمی وجود دارد. به عبارتی ضریب رگرسیون احساس امنیت، حاکی از آن است که، به ازاي یک واحد افزایش در احساس امنیت، 0/569 واحد در تمایل به سفر مجدد گردشگران به نواحی مرزي افزایش وجود دارد.
واژگان کلیدي: احساس امنیت، گردشگري، توسعه گردشگري، شهرستان مرزي آستارا.
مقدمه
مناطق مرزي کشور به دلیل کمبود امکانات و عدم سرمایهگذاريهاي مناسب همواره از نقاط محروم کشور محسوب میشوند، بررسیهاي انجام شده نشان میدهد پدیدههایی چون قاچاق کالا، مواد مخدر، شرارت و کشیده شدن مرزنشینان به فعالیت-
هاي غیرقانونی ناشی از فقر و بیکاري و کمبود امکاناتی است که بر اثر عدم توجه به مناطق مرزي کشور به وجود آمده است
(محمودي، .(37:1389 صنعت گردشگري که بزرگترین صنعت در دنیا است موقعیت ممتازي در اقتصاد جهانی داشته، بر ظرفیتها و بخشهاي واقعی به ویژه بخش خدمات که براي رشد دراز مدت مناسب بوده است. پدیده جهانگردي که به بزرگترین تحرك و جاجایی انسانها در زمان صلح یک پدیده اجتماعی – فرهنگی است. در جهان روزي 2/4 میلیارد دلار درآمد حاصل از جهانگردي و گردشگري نصیب کشورهاي مقصد میشود به طوري که این صنعت توانسته خود را در رده چهارم جدول پر درآمدترین صنایع دنیا بعد از سوخت، دارو، تجهیزات پزشکی و وسایل نقلیه موتوري برساند (سلطانی،
.(78:1388
امنیت و گردشگري، پارامترهاي یک معادله هستند که نسبتی مستقیم با هم دارند. در واقع همانطور که یکی از عوامل مهم توسعه گردشگري وجود امنیت است، اصولا تا امنیت برقرار نباشد، سفري شکل نخواهد گرفت و سخن گفتن از گردشگري،
٤١٨
ھما ش م ی ی زی و ا ؛ چا ش و ر یا
30 و 31 فروردین - 1391 دانشگاه سیستان و بلوچستان
National Congress on Border Cities and Security; Challenges and Strategies – CBCS 2012
بیهوده خواهد بود. هرگاه در سطح جامعه جهانی بستر مناسبی فراهم باشد، افراد سفر میکنند و در پی آن است که فعالیتهاي مربوط به گردشگري رونق مییابند و اگر گردشگران نسبت به مقصدي احساس ناامنی داشته باشند، هرگز به آنجا سفر نمیکنند. رونق گردشگري در یک منطقه و تردد گردشگران در یک مقصد، موجب به وجود آمدن امنیت میشود. توسعه آن، عامل موثري در مقابله با فقر است و موجب افزایش درآمد قشرهاي مختلف، کاهش بیکاري و رونق اقتصادي و در نتیجه بهبود کیفیت زندگی مردم و افزایش رفاه اجتماعی میشود. البته این قضیه همیشه هم صادق نیست، چرا که در برخی مواقع، وجود پدیده گردشگري و رفت و آمد گردشگران باعث ناامنی شده است. با این وجود، صنعت گردشگري و مقوله امنیت ارتباط تنگاتنگی با هم دارند، لذا ملاك امنیت در گردشگري، احساس امنیت توسط گردشگران است.
هدف پژوهش حاضر، شناخت میزان احساس امنیت گردشگران در نواحی مرزنشین، شناخت تعاملات مرزنشینان با گردشگران، بررسی میزان تمایل گردشگران براي سفرهاي بعدي به نواحی مرزي میباشد. سوال هاي اصلی پژوهش: -1 میزان احساس امنیت گردشگران در نواحی مرزنشین چقدر است؟ -2 آیا تعامل مثبت و سازنده بین گردشگران و مرزنشینان وجود دارد؟ -3
تا چه حدي تمایل گردشگران براي مسافرتهاي بعدي به نواحی مرزي وجود دارد؟ در انتها راهکارهایی در زمینه هاي برنامهریزي و مدیریت گردشگري بخصوص احداث مراکز اقامتی، پذیرایی، جاده، خط پرواز مستقیم خارجی و متخصصان گردشگري، تبلیغ فرهنگ گردشگري، امنیت اجتماعی و غیره ارائه داده میشود.
مبانی نظریهاي تحقیق
مفهوم امنیت
امنیت به مفهوم رهایی از ترس و خطر و احساس دوري از هر گونه تعهد، یکی از نیازهاي اصلی و اساسی انسانها از آغاز زندگی بوده است. امنیت به این معنا پیوند عمیقی با ساختارهاي اقتصادي، اجتماعی، فرهنگی جامعه دارد. تعاریف لغوي امنیت در فرهنگهاي لغت عبارت است از در امان بودن، آرامش ، حفاظت در مقابل خطر، احساس آزادي از ترس و رهایی از تهدید. بر اساس نگرشهاي جدید امنیت به همان اندازه که مقولهاي فیزیکی است یک مقوله روانی نیز محسوب میشود (هزار جریبی، .(2:1389 به عبارت امنیت هم مسالهاي عینی و ذهنی است. در بعد عینی آن گونه که ولفرز معتقد است امنیت یعنی نبود تهدید، براي ارزشهاي کسب شده و در بعد ذهنی عبارت است از فقدان هراس از حمله به ارزشهاي مزبور( (Colman,
.2002).
مفهوم احساس امنیت
احساس امنیت پدیدهاي روان شناختی و داراي ابعاد گوناگون میباشد. این احساس ناشی از تجربههاي عینی و اکتسابی افراد از شرایط و اوضاع پیرامونی است. بنابراین، افراد به صورتهاي گوناگون آن را تجربه میکنند. باید توجه داشت آنچه مد نظر است احساس امنیت در معناي واقعی آن است و لازم است بین این مساله و ناامنی مرضی که جنبه کاملاً شخصی دارد تفکیک قایل شد. احساس امنیت در واقع یک تولید اجتماعی است یعنی همه نهادهاي اجتماعی در شکلگیري آن نقش ایفاء میکنند.
با این دید طبیعتاً همه ارکان جامعه از جمله مردم- حاکمیت- پلیس و.... در تولید و ارتقاي سطح آن نقش کلیدي و لاینفک دارند (هزار جریبی، .(6:1389
احساس امنیت حالتی است که احاد جامعه هراس و بیمی نسبت به حقوق و آزاديهاي مشروع خود نداشته و به هیچ وجه حقوق آنان به مخاطره نیفتد. احساس امنیت در یک جامعه به احساس روانی شهروندان به میزان وجود جرم و شرایط جرم خیز بالاتر باشد احساس امنیت شهروندان پایینتر است(سعیدآبادي و دیگران، .(4:1389
٤١٩
ھما ش م ی ی زی و ا ؛ چا ش و ر یا
30 و 31 فروردین - 1391 دانشگاه سیستان و بلوچستان
National Congress on Border Cities and Security; Challenges and Strategies – CBCS 2012
پیر بوردیو به رابطه بین ساختارهاي عینی(امنیت) و ساختارها یا پدیده هاي ذهنی( احساس امنیت) تأکید کرده و اعتقاد دارد از یکسو ساختارهاي عینی قرار میگیرند که مبناي صورت هاي ذهنی را تشکیل میدهند و الزامهاي ساختاري را که بر کنش-
هاي متقابل وارد می شوند تعیین میکنند و از سوي دیگر اگر کسی خواسته باشد تلاشهاي روزانه فردي و جمعی را که در جهت تغییر یا حفظ این ساختارهاي عمل میکند باید این صورتهاي ذهنی را در نظر گیرد (همان منبع:.(7
ارزیابی ذهنی افراد به عنوان کنشگران در تصمیمگیري و شکلدهی الگوهاي عملی رفتاري در جامعه نقش بنیادي ایفا می-
نماید. بنابراین، بررسی و تبیین ابعاد و زوایاي احساس امنیت و متغیرهاي تأثیرگذار بر آن در فضاي اجتماعی ضرورت غیر قابل انکار پیدا میکند.
بررسی رویکردهاي موجود در حوزه احساس امنیت
• رویکرد سنتی: این رویکرد با پس زمینه تمرکز بر قدرت سخت افزاري از یکسو و مقابله با تهدیدات دشمنان خارجی از سوي دیگر، نقش و جایگاه جامعه (افراد) را به پایینترین حد آن نازل میکند. از این رو زمینه بالقوه براي احساس ناامنی ایجاد میگردد(زرقانی،.(43:1386
• رویکرد اجتماعی: در مقابل دیدگاه فوق را نفی کرده و بر عکس اعتقاد دارد که شرایط مناسبات دو سویه بین دولت و مردم است که امنیت تولید و مبناي توسعه همه جانبه و پایدار قرار می گیرد. در این رویکرد همه افراد جامعه به تناسب در تولید امنیت نقش دارند و مبناي آن هم رضایتمندي افراد جامعه است (همان منبع:.(44
انواع مکتبها
• کارکردگرایی: با تأکید بر توافق حاکم بر روابط اجتماعی در نظام اجتماعی وجود امنیت را در سایه هماهنگی ساختاري و یکپارچگی و انسجام اجتماعی قابل تحقق میبیند(. (Giddens , 2000
• کنش متقابل نمادي: امنیت را با تفسیر ذهنی (احساس امنیت) افراد از شرایط حاکم بر جامعه که از یک سو بر رفتار
چارچوب مشخص سازد و از سوي دیگر به نوعی تحت تأثیر کنش افراد بر ساخته می شود، بنا می سازد. در این دیدگاه احساس امنیت تبیین می شود(.(Darban ,2006
روش شناسی مردمی: این مکتب براي مقررات در زندگی روزمره اهمیت زیادي قائل است و نظم و امنیت را در سایه پیروي مردم از مقررات روزمره بین آنها قابل تبیین می داند. این دیدگاه نظم و امنیت را با تأکید بر اهمیت محوري زبان و سخن درك میکند . (Giddens , 2000)
احساس امنیت در گردشگري
گردشگري بزرگترین و پر رونق ترین صنعت جهان است، انتظار میرود که در قرن بیست و یکم نیز این صنعت پیشتاز بوده و سیر صعودي آن ادامه یابد. جهانگردي یک قدرت اقتصادي، اجتماعی و زیست محیطی بزرگ و البته پدیدهاي بسیار سیاسی است و بنابر عقیده پک و لپی طبعیت جهانگردي در هر جامعهاي، متأثر از عوامل پیچیده و در هم بافته سیاسی و همچنین ویژگی هاي جغرافیایی است که دیگران را مجذوب خود می کند (پاپلی و سقایی، .(11:1385 گردشگري دانشی است چند رشتهاي که اگر بدون انجام تجزیه و تحلیلهاي امنیتی و سیاسی دقیق توسعه و تکامل یابد قطعاً کامل نخواهد بود (سلطانی،
.(102: 1388
