بخشی از مقاله
نيــازمنــديهــاي بـدن آدمـــي
مقـدمــه
ساختمان پيچيده و شگرف بدن آدمي كه نشان كمال آفرينش و قدرت خلاقه خالق متعال مي‌باشد آن چنان منظم و آن چنان دقيق است كه اگر كوچكترين اختلال در يكي از ارگانها بوجود آيد بدن را دچار ناراحتي و رنج و بيماري مي‌نمايد و چون قدرت دفاعي و نيروي حياتي بدن بايد براي ادامة حيات و حفظ تندرستي و مبارزه با ميكروبها و بيماري‌ها همواره آماده بوده و پيوسته ما را سلامت بدارد . اينست كه نخست آنچه براي حفظ اين نيرو و تأمين سلامتي بدن در مقابل عوامل خارجي ضرورت دارد بيان مي‌داريم .
× × × × × ×
سرفصل نگهداري سلولهاي بدن تغذيه است و چون مواد غذايي مورد نياز بدن از منابع مختلف بدست مي‌آيد اينست كه معمولاً مواد غذايي را دو نوع تقسيم‌بندي مي‌نمايند .
1ـ تقسيم بندي مواد غذايي از نظر شيميايي
2ـ تقسيم‌بندي مواد غذايي از نظر مبدأ
1ـ تقسيم‌بندي مواد غذايي از نظر شيميايي :
در اين تقسيم بندي مواد غذائي را از نظر نيازمندي بدن به چهار دسته يا چهار نوع تقسيم نموده‌اند .
الف : پروتئين‌ها يا آلبومينها كه عبارتند از مواد گوشتي و تخم مرغي
ب : چربيها ـ روغن‌ها و كره‌ها
ج : گلوسيدها ـ نان و مواد قندي
د : مواد معدني ـ مانند آهن ، كلسيم
2ـ تقسيم بندي از نظر مبدأ مواد غذايي :
در اين نوع تقسيم بندي مواد غذائي به سه دسته تقسيم مي‌شوند .
الف : مواد غذائي كه از حيوانات بدست مي‌آيد مانند گوشت ـ كره ـ تخم‌مرغ و غيره
ب : مواد غذائي كه از گياهها حاصل ميشود. مانند : ميوه ، سبزيجات ، غلات
ج : مواد غذائي معدني كه در مواد غذائي حيواني و نباتي و جداگانه يافت مي شود چون مواد غذائي چهارگانه مورد نياز بدن يعني آلبومينها ، چربيها ، گلوسيدها و مواد معدني به تناسب مختلف در اغذيه گوناگون چه حيواني و چه نباتي يافت مي گردند .
كلسيم
اين ماده سلامتي بخش و اين عنصر حياتي كلسيم مي‌باشد كه شما روزانه نامش را مي‌شنويد آيا مي‌دانيد چيست و چه اثري دارد . كلسيم در بين عناصر معدني بدن بيشتر از حد ( 97 درصد ) و پرارزشتر مي‌باشد در استخوانها به شكل فسفات دوكلسيم ( 85 درصد ) و كاربنات دو كلسيم ( 12 درصد ) مي باشد .
كلسيم نسوج و مايعات بعكس كلسيم استخوانها در فعل و انفعالات شيميايي بدن دخالت دارد وتشكل يون ازاد (20 درصد ) و املاح فسفات و بي‌كربنات (45 درصد ) و تركيبات آليه و بحالت كلوئيد الي ( 35 درصد ) يافت مي‌گردد . بايد دانست كه مقدار كلسيم خون صد ميلي گرم در ليتر و تركيبات زير يافت مي شود بي‌كربنات 60 تا 70 درصد كه قابل تجزيه به ين مي‌باشد بقيه از فسفات و كربنات تشكيل شده است .
عمل كلسيم
اگر كلسيم به بدني كه در حال رشد و نمو مي‌باشد نرسد استخوانها نرم و نشو و نما مختل ميشود . اين تجربه در روي كبوتر و سگ به عمل آمده و مشاهده گرديده است كه اگر كلسيم در غذاي آن نباشد نموشان متوقف و پس از مدتي تلف مي‌شوند ولي اگر كارنبات دوكلسيم به غذاي كبوتر و استخوان به غذاي سگ اضافه كنند آن‌ها به طور عادي رشد خواهند كرد .
غير از موارد فوق كمبود كلسيم موجب حساسيت زياد شدن قابليت تحريك اعصاب ميشود . مقدار لازم كلسيم براي يك شخص كه رشدش تمام شده باشد روزانه در حدود يك گرم‌و نيم و براي اطفال در حدود دو گرم مي‌باشد ولي هنگام حاملگي و شيردادن مقدار كلسيم بيشتر از مواقع ديگر مي‌باشد زيرا در موقع حاملگي هم مقدار كلسيمي كه از راه پيشاب و براز دفع ميشود . بيشتر از حال عادي مي‌باشد و هم مقداري كلسيم براي استخوان‌بندي جنين به كار مي برد مخصوصاً در ماه آخر كه جذب كلسيم بوسيلة جنين در حدود پنجاه سانتي‌گرم در روز مي‌باشد البته بايد بخاطر داشت در زمان حاملگي جز با اجازة طبيب از دادن كلسيم زياد به زن حامله خودداري كرد . زيرا ممكن است باعث سختي استخوان‌هاي جمجمه جنين و زيادي وزن او گردد . و در نتيجه زايمان دچار زحمت ميشود .بهترين نوع و شكل كلسيم نوع كلوئيدال آنست كه در سبزيجات تازه و در شير يافت ميشود . كلسيم در تحريك و تنظيم حركات عضله قلب و انعقاد خون موثر است ولي مقدار زياد آن براي قلب پاراتيروئيد در بدن يك عامل مهم تنظيم كننده جذب و دفع كلسيم مي‌باشد و تنبلي آن موجب ميشود كه كلسيم خون كم شده و توليد بيماري تتاني نمايد و همچنين زيادكاركردن‌آن باعث زياد شدن‌كلسيم خون وبيماري استئوكييستيكosteokystigue ميشود.
موادي كه حاوي كلسيم مي باشد عبارتند از :
شير گاو 20/1 پنير 41/9 كره 15/0 شكلات 92% كلم 45% اسفناج 67%
كاهو 43% سيب 7% پرتقال 45% دانه جو 34% فندق خشك 87/2 عدس 08/1
گيلاس 19% نان سفيد 27% نان معمولي 50%
ذرت 20%
فسفــر
اين ماده همواره با كلسيم توأم نام برده ميشود در استخوان بشكل املاح و در عظلات و خون و شير به شكل املاح محلول و تركيب آلي مانند ليستين‌ها كازئين و نوكلئوپرتين‌ها يافت ميشود . فسفر مانند كلسيم در رشد و نمو مؤثر است و ديده ميشود كه هر چه مقدار اين عناصر در شير يك حيوان بيشتر باشد رشد بچه‌اش سريعتر است . فسفر اگر به مقدار كافي به بدني كه در حال رشد مي‌باشد نرسر موجب راشيتيسم ميشود بطوريكه اگر ويتامين D به چنين بدني برسد با اينكه عمل استخوان‌بندي انجام مي‌گيرد اما بدن ضعيف و نحيف خواهد ماند .
منيزيم
اين ماده وجودش براي موجود زنده لازم و در بسياري از اعضاء بدن يافت ميشود . بيشتر در مغز سر و غده هاي فوق‌كليه‌ها و در خون و عضلات مي‌باشد . مقدار منيزيوم در اين اعضاء بيش از مقداركلسيم مي‌باشدباآزمايشاتي‌كه برروي موش‌سفيد نموده‌اند عملاً لزوم منيزيم‌را براي‌رشدو نمو ثابت نموده‌اند . مقدار زياد منيزيم اختلالي ايجاد مي‌كند كه مانع جذب كلسيم در بدن‌خواهد بود .
منابع طبيعي فسفر و منيزيم
منيزيم ( گرم ) فسفر ( گرم ) مادة غذايي
13/0 03/1 شير بز
13/0 93/0 شير گاو
26/0 29/2 ماهي
34/1 58/3 گردو خشك
40/1 54/3 فندق خشك
51/2 65/4 بادام خشك
37/0 83/6 پنير
49/0 -/4 نخود خشك
37/0 68/0 اسفناج
33/0 93/0 نان سفيد
پتاسيم
پتاسيم از مواد حياتي سلولهاي بدن مي باشد . اين ماده كه بحالت فسفات در عضلات و به شكل كلرور در گلبولهاي قرمز يافت ميشود . مقدار پتاسيم نسبت به مقدار سديم در اعضاء فعال بدن زيادتر مي باشد و مخصوصاً در عضلات و غدد پتاسيم بعلت تركيب شدن با كلر بدن باعث دفع سديم و كلر مي‌گردد . و به اين ترتيب مقدار آب بدن را كم مي‌كند زيرا سديم موجب نگاهداري آب در بدن ميشود . اثرات املاح پتاسيم در بدن وقتي ظاهر و محسوس مي‌باشد كه از راه رگ داخل بدن شود .
1ـ تنظيف تمام اعضاء
2ـ آهستگي ضربان قلب و پايين آمدن فشار خون ولي اگر مقدار تزريق ملح پتاسيم كم و مكرر باشد موجب ترشح آدرنالين و بنابراين بالارفتن فشار خون نيز قدري زياد ميشود .
اگر مقدار تزريق املاح زياد باشد قلب دچار فيبريلاسيون گرديده و متوقف مي‌گردد . تزريق املاح پتاسيم به مقدار كم موجب تحريك عضلات و تشديد انقباض آن ها و يه مقدار زياد عمل عكس را انجام مي‌دهد . اثر آن در روي الياف عضلات لس مانند ساير عضلات مي‌باشد املاح پتاسيم مضر مي‌باشند زيرا موجب دفع سديم و كلر مي‌شوند و بعلاوه قابليت دفع كليه‌ها را زياد مي كنند اثر كلسيم در روي قلب و عضلات بعكس پتاسيم مي‌باشد .
منابع طبيعي پتاسيم
كلسيم 47/2 شير بز 45/1 شير گاو 43/1
پنير 89/0 كره 14/0 گوشت 39/3
ماهي 34/3 فندق 18/6 انجير 64/9
ليموترش 75/1 كرفس 16/3 ذرت 39/3
لوبيا خشك 44/19 كاهو 39/3 گيلاس 23/2
آهـن
آهن در تركيب و ساختمان تمام سلولها . باخته‌هاي بدن ما وجودش لازم و ضروريست اما عمل بزرگ و پر ارزش آهن ساختن گلبولهاي قرمز خون و قدرت زندگي‌بخش آن مي باشد وجود آهن است كه به گلبولهاي سرخ قرمزي مي‌دهد و هموگلوبين خون را بوجود مي‌آورد .
و اگر بدانيم كه گلبول قرمز و هموگلوبين خون باعث زندگي ماست و حيات ما و نيروي جسماني در پرتو اين ماده است‌آن وقت مي‌بينيم‌كه‌آهن چگونه براي زندگي‌بشر گرامي و پرارزش مي‌باشد.
آهن در ساختن هموگلوبين خون وجودش لازم است و نيز بايد بدانيم كه هموگلوبين و خون است كه وجود ما را زنده نگاه مي‌دارد زيرا با جذب اكسيژن از ريتين و رسانيدن آن به سلولهاي بدن باعث زنده ماندن سلولهاي مختلف و فعاليت حياتي آنةا بالاخره زنده ماندن ما مي‌گردد . يادآوري اين نكته واجب است مقدار آهني كه براي يك شخص بالغ در روز لازمست 15 ميلي‌گرم بوده و براي اطفال بيش از اين مقدار تا حدود 18 ميلي‌گرم مي‌باشد زيرا در شير مقدار آهن كم مي‌باشد و بايد آهن را به صورت غذاهاي مختلف به كودكان داد . اينست كه توصيه ميشود به كودكان شير‌خوار در روز يك زردة تخم مرغ بدهند مقدار آهن كه در زردة تخم‌مرغ است نياز بدن كودك را به آهن تأمين مي‌كند . زيرا اگر كودك مدت زيادي با شير تغذيه كند دچار كم‌خوني خواهد شد .
منابع طبيعي آهن
عدس 072/0 كلم 011/0 نعنا 16/0
ليموترش 006/0 نان سفيد 0 99/0 كره 002/0
آرد 025/0 نخود 057/0 هويج 006/0
انجير 03/0 گوشت 03/0 دانه‌جو 041/0
لوبيا خشك 086/0 ماهي 011/0 زيتون 29/0
كوبالت
فلزي است نزديك به نيكل بطور وسيعي در بدن ولي به مقدار كم پراكنده است . كوبالت يكي از عوامل اصلي ويتامين 12B است كه اين ويتامين نقش مهمي در فعاليت كبد داشته و در درمان كم‌خوني‌ها مؤثر است . ميكرو ارگانيسم‌ها فقط قادر قادر به ساختن اين ويتامين‌ها هستند و تنها منابع رشد باكتري‌هاي روده و انساج حيواني مي‌باشند .
روي
بدن انسان تقريباً 2 ميلي‌گرم روي دارد . تمام انساج و اعضائي كه مورد امتهان واقع شده‌اند حاوي اين فلز مي‌باشند ولي قسمت اعظم آن در بيضه‌ها ـ موها ـ ناخن ـ استخوانها و انساج پيگمان دار چشم يافت ميشود .
اين فلز در تشكيل آنزيمي كه موجب تشكيل اسيداوريك ميشود . جزء ضروري است و از اين جا مي‌توان پي‌برد كه فلز نامبرده براي پستانداران لازم مي باشد آنزيم فوق محتويآمين نيز مي‌باشد . اخيراً در تحقيقات بر روي سرطان نقش روي بطور شگفت انگيزي در پيشرفت سرطان و بروز متاستاز يا ريشه دوا ميزان آن ديده شده است .
منگنـــز
مقدار منگنز بدن 20 گرم است كه از اين مقدار تقريباً 11 گرم در استخوانها و 6 گرم در عظلات و بقيه درساير انساج و هورمون‌ها پراكنده‌است .سرم‌خون تقريباً شاملli70 m /18 li است .
مهمترين عملش عبارتند از فعال كردن چندين سيستم آنزيمي است مانند آنزيم‌هائي كه موجب تجزيه پپتيدها و تركيبات فسفاته مي‌شوند همچنين بنظر مي‌رسد اين عنصر در مكانيسم انقباض عضلاني نقش ضروري داشته باشد .
يــــد
مهمترين شبه فلزي كه وجودش لازم است و حياتي و فعاليت بشر را تأمين مي‌كنديد است. اين ماده بيشتر در بدن در عضو تيروئيد تشكيل تيروكسين Thyroxine متمركز شده است و مقدار آن در آن عضو نامبرده برحسب نوع تغذيه و آب و هوا و فصل تغيير كرده و متفاوت مي باشد . در ساير نقاط بدن به مقدار خيلي كم يافت ميشود . بايد دانست وظائف مهم غده تيروئيد در بدن انجام مي‌دهد در رشد و نمو بدن در فعاليت و نشاط در هوش و استعداد ـ در رفع چاقي و ايجاد تعادل و تناسب بدن ـ در رفع خستگي اهميت يد در بدن واضح مي‌باشد . دفع يد بوسيله عرق بدن و موها و ناخن‌ها و خون قاعدگي و استثنائاً بوسيله كليه‌ها انجام مي‌گيرد .
