بخشی از مقاله
چکیده
هدف از خلقت انسان توسط پروردگار، رسیدن انسان به سعادت و کمال ابدی است. خدا به عنوان خالق و رب انسان، هیچ گاه مخلوق خود را در پیمودن مسیر دست یابی به هدف نهایی اش، رها نمی کند و همواره نیاز های اورا برآورده است تا آدمی با به فعلیت رساندن قوای جسمی و روحی خود، هر چه بیشتر در جهت رسیدن و نزدیک شدن به کمال مطلوب خود - هدف خداوند از خلقتش - گام بردارد.
با توجه به تاکید فراوان موجود در آموزه های اسلامی بر امر ازدواج و تشکیل خانواده و این که خدای متعال افزون بر ایجاد زمینه های طبیعی و نیازهای جسمی و روحی در زن و مرد در این باره، وعده فرموده است که امداد ویژه و فضل خود را نیز شامل حال زوج در خانواده می گرداند،سوال مهم و اصلی آن است که ازدواج و شکل گیری نظام خانواده چه نسبتی با هدف آفرینش انسان دارد؟
به نظر می رسد که چهار پیامد مهم ازدواج، یعنی حفظ دین، اطفاء غرایز و دست یابی به آرامش جسمی و روحی، گشایش مادی، و تداوم و بقای نسل،نقشی اساسی در وصول انسان به مقصد نهایی اش دارد. این نوشتار با روش توصیفی - تحلیلی و استناد به آیات و روایات و همچنین سخنان علما و اندیشمندان در این حوزه، سعی نموده است تا به اثبات نقش ازدواج و تشکیل خانواده در رسیدن انسان به سعادت و کمال بپردازد.
.1 مقدمه و بیان مسئله
خداوند هیچ موجودی را عبث و بیهوده نیافریده است. هدف از خلقت انسان توسط پروردگار رسیدن به سعادت و کمالی است که خداوند برایش در نظر دارد، آدمی به این کمال نخواهد رسید مگر آن که به آنچه که خدا، در ارتباط با طبیعت مادی و معنوی او و با توجه به خصوصیات و ویژگی هایش به وی ابلاغ کرده ، عمل کند زیرا همان طور که می دانیم هیچ موجودی نسبت به احوال و طبیع آدمی از خدای او واقف تر و آگاه تر نیست، زیرا خداوند است که او را با همه دقایق و ظرایفش آفریده است و احاطه کامل نسبت به احتیاجات و طبیعت او برای زندگی و پیمودن راه تکاملش دارد.
با توجه به روایات در دین اسلام، یکی از راه های کامل تر شدن آدمی و ایمان وی، تشکیل نظام خانواده و ازدواج است. پیامبر اکرم می فرمایند:
» من تزوج فقد احرز نصف دینه، فلیتق االله فی النصف الباقی.« یعنی »هر که همسری اختیار کند نیمی از دینش را محفوظ نگه داشته است پس باید در نیم دیگر از خدا بترسد.
این حدیث از حضرت رسول که ذکر شد به بعد تکامل معنوی آدمی توسط ازدواج اشاره می فرماید، در حالی که در دین اسلام به بعد مادی ازدواج نیز توجه شده است که در مباحث آینده بدان خواهیم پرداخت. در حدیثی دیگر از رسول خاتم می خوانیم: »تناکحوا تناسلوا تکثروا فإنی اباهی بکم الامم یوم القیامه.«
یعنی »ازدواج کنید تا نسل شما رو به فزونی بگذارد زیرا من روز قیامت میان امت های دیگر مباهات می کنم. -
از این حدیث در می یابیم تکثیر نسل به عنوان یک پیامد مهم و به ظاهر مادی، در دین اسلام دارای اهمیت به سزایی است تا جایی که نوعی تکامل مادی و معنوی برای آدمی محسوب می شود.
.2 ازدواج و تشکیل نظام خانواده عامل تکامل آدمی
می دانیم سیر تکامل حیات انسان در اسلام، امری ابدی و ادامه دار است، زیرا با توجه به اصل معاد و اعتقاد به بازگشتآدمی به مبداء و موطن و سرایی که از آن، به این سرا آمده است، و نیز آیات الهی مبنی بر بازگشت همه چیز به سوی پروردگار، و از آن جایی که که خداوند دنیا را مزرعه آخرت قرار داده است، حرکت به سوی کمال و سعادت نیز امری نیست که در جایی متوقف شود بلکهآدمی همواره می تواند در مسیر کمال خویش قدم بر دارد تا آنگاه که به لقای پروردگارش نایل آید :
و اینکه برای انسان جز حاصل تلاش او نیست و ]نتیجه[ کوشش او به زودی دیده خواهد شد. سپس هر چه تمامتر وی را پاداش دهند و اینکه پایان ]کار[ به سوی پروردگار توست. "نجم39/الی"42
اهمیت ازدواج برای انسان از نظر اسلام تا حدی است که فرستاده الهی، حضرت خاتم الانبیاء ص فرموده اند:
ما بنی بناء فی الاسلام احب الی االله عز و جل من التزویج یعنی در اسلام بنایی و کانونی نهاده نشده است که از ازدواج نزد خداوند عز وجل محبوب تر باشد
از آنجاکه سر اصلی بعثت پیامبران هدایت انسان به مسیر سعادت و کمال اوست، پیداست که این همه تأکید پیامبر خدا - ص - بر ازدواج و تشکیل خانواده در همین راستاست و ازدواج از نظر ایشان، قرارگیری آدمی در مسیر کمال خویش است.
جالب توجه است که اهمیت این امر از نگاه عالمان ودانشمندان نیز دور نمانده و مورد غفلت قرار نگرفته است .مثلا ویل دورانت معتقد است:
»اگر راهی پیدا شود که ازدواج در سال های طبیعی انجام گیرد، فحشا، امراض روانی، تنهایی بی ثمر، عزلت ناپسند، و انحرافات جنسی که زندگی را لکه دار کرده است، تا نصف تقلیل خواهد یافت - ویل دورانت، 1373، «. - 174
روشن است که هریک از موارد یاد شده توسط ویل دورانت در همین جمله، کافیست تا سیر تکامل حیات آدمی و دست یابی او به سعادت ابدی را، مختل گرداند. توجه به این مطلب، اهمیت ازدواج را در قرار دادن آدمی در مسیر تکاملش، کاملا روشن می کند.
.3 پیامدهای ازدواج و تشکیل نظام خانواده به عنوان عامل اصلی کمال انسان
در این بخش به چهار پیامد اصلی ازدواج - حفظ دین، اطفاء غرایز، گشایش مادی، و بقای نسل - ، با توجه به آیات الهی و روایات می پردازیم و همچنین ذیل هر عنوان، نقش هر کدام از آن هارا در مسیر کمالی انسان با توجه به سخنان و دیدگاه های اندیشمندان و علما به قدر وسع این نوشتار، مطرح می کنیم.
-1-3 حفظ دین
یکی از مهم ترین تأثیرهایی که امر ازدواج و تشکیل نظام خانواده برای انسان دارد و در اسلام نیز همان طور که در مقدمه این پژوهش، ذیل سخن حضرت رسول به آن اشاره شد، حفظ دین است.
انسان باورمند و معتقد، همیشه می کوشد تا رضای پروردگارش را مد نظر داشته باشد و خدا را همیشه ناظر و حاضر بر احوالش می داند و به این باور دارد که در آینده و در جهانی دیگر باید پاسخگوی تمامی اعمال و کردار و سخن و گفتارش باشد، چنین انسانی در همه حال به دنبال پیدا کردن راهی برای هر چه بهتر اطاعت کردن از پروردگارش است. خداوند در انسان قوا و نیروهای مختلفی را نهادینه کرده است و قوه و نیروی شهوت نیز یکی از آن ها محسوب می شود، می دانیم این نیروها تا تحت سیطره و سلطه عقل نباشند آدمی را از مسیر تکامل و حرکت به سوی سعادت ابدی باز می دارند و تنها عقل به مدد دین است که می تواند این نیروهای طبیعی و غریزی را در آدمی به تعادل برساند.
راه حل پروردگار به عنوان خالق و رب انسان، در زمینه کنترل و متعادل کردن نیروی شهوانی که به طور غریزی در همه انسان ها وجود داشته و در سن به خصوصی به اوج خود می رسد، ازدواج و تشکیل نظام خانواده است و یکی از سنن الهی در دنیا، همان طور که پروردگار در قرآن فرمودند، این است که همه چیز زوج آفریده شده است:
- نحل « - 72؛ بنابراین طبق آیات الهی و روایات ائمه اطهار، مخصوصا حضرت رسول که فرمودند: »هیچ جوانی در ابتدای جوانی ازدواج نمی کند، مگر این که - با این کار - ناله ابلیس را در می آورد، چنانچه فریاد می کشد، ای وای، ای وای دو سوم دینش را از من در امان داشت، پس لازم است در ثلث باقی مانده آن، تقوای الهی را رعایت کند
این نتیجه به دست می آید که مهم ترین و مؤثر ترین گام در جهت پیمودن راه تکامل و سعادت ابدی در دنیا توسط آدمی، ازدواج به هنگام و نیکو در جهت حفظ دین است، که سلامت دین موجب سعادت اخروی انسان نیز می شود، زیرا حفظ و سلامت دین، خود مستقلا پیامدهایی دارد که راه تکامل را برای انسان هموار می سازد
