بخشی از مقاله
حركت و جنبش از ويژگيهاي حيات انسان و داراي انگيزه و ريشه اي در سرشت او وعاملي براي رشد و سلامت و نشاط اوست. انسان نيازمند به حركت و ناگزير از حركت است ، منع انسان از حركت نه تنهاي موجب توقف رشد بلكه سبب افسردگي ، بروز رفتار ناهنجار و از دست رفتن شور و نشاط زندگي وي مي گردد . نياز انسان به حركت و فعاليت در طول حيات تاريخي او همواره با كسب تجارب و كشف روشهاي جديد براي رفع آن همراه بوده است . تربيت بدني و ورزش در طول تاريخ زندگي انسان به شيوه هاي گوناگوني متجلي شده است . ورزشهاي امروزي صور مختلفي از فعاليتهاي جسمي و تربيت بدني است كه چهارچوب نظام تعليم و تربيت هر جامعه و همراه با ارزشهاي فردي و اجتماعي آن موجبات پرورش فكري و جسمي كودكان و جوانان را فراهم مي كند .
تربيت بدني و ورزش جزء لاينفك تعليم و تربيت و وسيله اي براي رسيدن به سلامت جسمي و روحي نسل جوان است . نبايد چنين تصور شود كه تربيت بدني امري بي ارزش و تفنني است ، و صرفاً وسيله اي است كه موجبات سرگرمي و مشغوليت كودكان و جوانان را فراهم مي سازد ، برعكس بايد آن را جزء مهمي از فعاليتهاي زندگي به شمار آورد مفاهيمي مانند تندرستي بهداشت رشد فردي و اجتماعي وسلامت روحي ارتباط نزديكي با تربيت بدني و ورزش دارد .
نگاهي به تاريخ نشان مي دهد كه ملل متمدن جهان همواره به نقش و اهميت ورزش توجه داشته اند و از آن در پرورش جوانان خود و آماده كردن آنها براي مشكلات فردي و اجتماعي استفاده مي كردند ارزشهاي قبول و مورد تايئد در جامعه مي تواند تعيين نوع فعاليت ها و روشهاي اجرايي تربيت بدني باشد .
هرگاه فعاليت ها و ورزشهاي بومي و سنتي ملل و اقوام مختلف جهان را مورد مطالعه قرار دهيم ، تنوع و صور مختلفي از بيان حركتي را مشاهده خواهيم كرد .شرايط اضطراري و جنگهاي عقيدتي سياسي ملت ما با استكبار جهاني ضرورت توجه بر توسعه تربيت بدني را در بين اقشار مختلف جامعه دو چندان مي سازد تا آنان را در مقابله با ترفند هاي استكبار جهاني هرجه بيشتر مهيا و آماده سازند .
اهداف تربيت بدني و در جوامع گذشته و امروز
مطالعه و تحليل تاريخي احوال اقوام گذشته و حال نشان مي دهد كه سعي و تلاش انسان در اين رابطه قدمت تاريخي دارد ، تا انجا كه مي توان گفت ادامه حيات اقوام ابتدايي بدون حركت و فعاليت ميسر نبوده است اجراي مهاريتهاي از قبيل زوبين اندازي ، تيراندازي با تيركمان ، كوه و غار پيمايي ، كشتي گيري و حتي اجراي مسابقه هاي دو كه در قران كريم داستان برادران يوسف نيز از آن ذكري به ميان آمده است ، جملگي حاكي از رواج فعاليت هاي جسماني و تربيت بدني در نزد ملل و اقوام روزگاران گذشته بوده است.
در زندگي فردي و اجتماعي بسياري از جوامع و ملتهاي امروز جهان تربيت بدني و ورزش بخش مهم و جدايي ناپذير از برنامه هاي كلي و تربيت كودكان و جوانان به حساب
مي آيد. امروز ملل مختلف براساس جهان بيني و شناخت¬كلي ازانسان به طرح و تنظيم برنامه هاي ورزشي و تربيت بدن مي پردازند. و اينگونه برنامه¬هايي را در زندگي خانودگي و آموزشگاهي نسلهاي حال و آينده خود قرار مي دهند .
اهداف عمده تربيت بدني در تاريخ زندگي انسان عبارت است از حفظ سلامت تعميم بهداشت ، رشد و تقويت قواي جسم ، آمادگي براي فعاليت هاي دفاعي ، كسب شادابي و نشاط ، و نيل به موفقيت در وظايف حرفه اي و شغلي بوده است اهداف فوق تا به امروز با مختصر تغييري در نزد اكثريت جوامع بشري ترغيب مي شود و بر حسب ضرورت تاريخي بر يك يا چند هدف تاكيدي بيشتري به عمل مي آيد.
در عصر حاضر ، در سايه تحولات اجتماعي و سياسي در جهان به جهان به ويژه در دنياي غرب ، مقاصد ديگري به اهداف فوق افزوده شده و مفهوم ورزش به جاي تربيت بدني رنگ و صورتي ديگر پيدا كرده است و در بيشتر موارد خدمت استعمال در آمده است و عاملي براي تخدير و سرم گرم نگه داشتن ملل مستضعف جهان گرديده است . تربيت بدني كه در آغاز پيدايش آن صورتي فردي و در نهايت كلي داشت اينك به صورت جمعي و بين الملي در آمده است تا وسيله اي براي بهره برداري مقاصد سياسي كشورهاي استعمار طلب باشد .
اهداف تربيت بدني در جامع اسلامي
پيش از اينكه ديدگاه اسلام در زمينه ورزش و تربيت بدني مطرح گردد ضروري است مظر اين آيين الهي درباره بدن شناخته شود . در آيين مقدس اسلام ، بر خلاف بسياري از آيينهاي ديگر ، بدن آدمي مورد تحقير نيست . اسلام بدن انسان را چيزي بي ارزش نمي شمارد ،زيرا بدن انسان ابزار تكامل روح اوست . تحقير بدن در حكم تحقير شخصيت آدمي است و كسي كه مرتكب اين عمل شود مستوجب كيفر و قصاص است .
در اسلام حفظ بدن از خطرها و آسيبها و تامين موجبات سلامت و بهداشت آن وظيفه اي الهي است و تضعيف و يا تخدير بدن امري ناروا و مذموم است. امام سجاد (ع) در رساله حقوق مي فرمايد : ان لبدنك عليك حقاً . بدن و تو بر تو حقي دارد و حق ان اين است كه آن اين است كه ان را سالم ، نيرومد ، مقاوم در برابر شدايد و سختيها و در كمال نشاط نگاه داري . طول عمر و صحت بدن و ايمن بودن از بلاها و رنجها از اموري است كه پيشوايان دين همواره در ادعيه خود از خداوند مسئلت مي نموده اند. در اسلام متون زيادي هست كه در آنها بر حفظ بدن از خطر و تامين سلامت و بهداشت آن تاكيد شده و طرق مختلفي براي اين منظور ارائه گرديده است .
ارزش بدن و سلامت آن در اسلام به حدي است كه بعضي از دانشمندان اسلامي گفته اند : پيامبران الهي در آغاز نبوت و رسالت خود بايد سالم و از نقص بدني دور و بر كنار باشند .
در بينش اسلامي ، بيماري تن از مهمترين بلاها و گرفتاريها محسوب مي شود . صدمه زدن عمدي به بدن ظلم به شمار مي ايد و آدمي را مستحق كيفر و عقوبت مي سازد . بدن هديه اي است الي كه براساس حسن و كرامت آفريده شده است و ظرافت شگفت انگيزي در آن به كار برده شده است و مطالعه و تامل در ان موجب افزايش معرفت انسان نسبت به خداوند متعال مي گردد . بدن وسيله اي براي به جاي آوردن فرائض ديني و عبادت است . نماز، روزه ، جهاد و انواع خدمتها به خلق خدا با توانايي بدن و سلامت آن مسير مي شود . نماز شب و قيام در خلوت شب در سايه توان بدني امكان پذير مي شود .
در بينش اسلامي ، ميان بدن و روح تاثير و ارتباط متقابل و انفاك ناپذير وجود دارد . سلامت يا ضعف و بيماري بدن در نشاط و فعاليت ويا افسردگي و ناتواني روح اثر مستقيم دارد.
تربيت و تقويت بدن و آمادگي همه جانبه آن مورد توجه اسلام است و در صورتي كه همراه با ذكر و ياد خدا باشد عين عبادت است . بر خلاف آنچه بعضي از نا آگاهان مي پندارند و ورزش كاري لغو نيست . كار لغو اسلام گفتار و يا رفتاري است كه در آن فايده اي مشروع و يا عقل پسند وجود نداشته باشد ، و ورزش اين چنين نيست .در خواست سلات و قوت بدن از خداوند جزء دعاي مسلمانان است ، چنانكه در دعاي ابوحمزه ثمالي مي خوانيم :
الهم اعطني السعه في الرزق … والحصه في الجسم و القوه في البدن .
حفظ سلامت بدن و رعايت آن تا جايي توصيه شده است كه حتي در مواردي تكليف غسل و وضو به تيمم و تكليف گرفتن روزه به افطار مبدل مي شود . در اسلام به مومنان ، قوي زيستن و سالم و با نشاط بودن و برخوردار شدن از قدرت تن توصيه مي شود . ازاين رو تربيت بدني بايد جزئي از برنامه زندگي و بخشي از مراحل آموزش و پرورش هر مسلمان قرار گيرد .
مطالعه تاريخ جيات رسول گرامي (ص) و ائمه هدي عليهم السلام و نيز صحابه و تابعين گرانقدر آنان نشان مي دهد آنان نيز به ورزش و تربيت و تقويت بدن خود مي پرداختند و در فعاليتهاي از قبيل مسابقه هاي دو ، سواري و تيراندازي شركت مي كردند . مباحثي چون احكام سبق و رمايه و حتي شنا كردن ،بخشي از محتواي كتب فقهي و روايات ما را تشكيل مي دهد .
هدف نهايي تربيت بدني و ورزش از ديدگاه اسلام ،تامين سلامت و بهداشت بدن و تقويت و رشد آن در نتيجه حركت به سوي كمال است . در جامعه اسلامي ورزش وسيله بسيار موثر و شيوه اي بسيار پسنديده براي رسيدن به اهداف زير است :
اهداف تربيت بدني و ورزش
1- هدفهاي بهداشتي و تندرستي
-تامين سلامت و بهداشت بدن و تجهيز آن در برابر عوارض و بيماريها نگاهي اجمالي به اهميت اجتماعي ورزش .
- تامين و تسهيل شرايط رشد و تقويت بدن در حد امكان و توان و رعايت جنبه اعتدال در آن ، ايجاد ورزيدگي و هماهنگي در بين اعضاء و اندامها به منظور برخوردارشدن از قدرت ، سرعت، چابگي و مهارت ،
- ايجاد مقاومت و افزايش ميزان تحمل و عادت دادن آدمي به صبر و استقامت در برابر شدايد و سختي ها ،
- دست يابي به قدرت ضبط ارادي اعضاي بدن و كار انداختن ارادي آنها ،
- باز سازي و ناتواني بدن به منظور رفع نقايش جسمي و نارسايي هاي فيزيكي و افزايش ميزان كارآيي آن .
2- هدفهاي پرورش و اخلاقي
- پرورش روان و ايجاد زمينه براي استقلال شخصيت سعه صدر ، همت بلند ، ايثار و فداكاري ،
- دستيابي به مرتتب قوت قلب ، جرات ، شهامت ، استقامت و پايداري و تقويت روحيه ،
- رشد و پرورش ، رقابتهاي مثبت و جهت دهي آنها به سوي خير وكمال ،
- توجه به كرامت و والاي خود خويشتن داري در برابر نابه ساماني ها و مفسده ها ،
- شناخت مسئولت هاي انساني و اسلامي و سعي در انجام دادن هر چه بهتر تكاليف و وظايف خود ،
- افزايش توان و قدرت تصميم گيري هاي سريع ، عادلانه ، اقتصادي و مشروع ،
- رشد و پرورش توجه و دقت ، مقايسه و تشحخيص و جهت دادن به آنها ،
- خوداري از پذيرش تحميلي افكار و عقايد مذموم و ارشاد و هدايت ديگران در صراط مستيقيم .
3- هدفهاي رواني و اجتماعي
- تقويت روان و افزايش و توانمدني آن در مبارزه با اهواء نفساني و غلبه بر جسادت ، خودپسندي و كينه توزي .
- تعديل عواطف و در ضبط آوردن حالاتي چون خشم ،ستيز ، ترس و محبت .
- رفع عوارض روان از نگرانيها ، انزواجوييها ، ياسها و ترسها .
- تعديل رقابت و پذيرش اصول و ضوابط معقول در زندگي روزمره .
- دستيابي به شادابي و نشاط كه همواره براي تداوم و رشد حيات ضرويري است .
- پرورش فرد ، هوش و قوه كنجكاوي و ديگر ذخاير وجودي انسان .
- متحقق ساختن امكانات بالقوه موجود در انسانها و بهره مند كردن انها از ذخاير وجودي خود .
- شناخت اصول و قانونمندي ها وتبعيت ازآنها به هنگام برخوردهاي فردي و اجتماعي.
- تمرين تشكل و تحزب و تن دادن به سازماندهي و تعاون براي پيشبرد اهداف و عادت به انضباط و دقت در امور .
