بخشی از مقاله
هورمون هاي گياهي و کاربرد آن
• سايتو کنين:
در سال 1955 دانشمندي بنام ميلر موفق شدکه از DNA تجزيه شده اسپرم شاه ماهي اولين انگيزننده تقسيم ياخته اي را جدا کندو آن را کنين نام نهاد و بعدها معلوم شد که اين ماده مصنوعي در گياه وجود ندارد و اولين ماده طبيعي استخراج شده از گياه که در واقع سيتو کنين طبيعي مي باشد از بذر ذرت به دست آمده که آن را زآتين ناميده شد. زآتين يکي از فعالترين سايتوکنين شناخته شده است که داراي اثرات رونق بخشي دارد که مهمترين آن تقسيم سلولي است . سايتوکنين ها بطور عمده در مريستم هاي انتهايي ريشه ، گل آذين ها وميوه هاي در حال رشد ساخته مي شود. . سايتوکنين ساخته شده در نوک ريشه بوسيله شيره خام آوند هاي چوبي و در بخش هاي بالايي گياه توسط آوند هاي آبکشي بسمت پايين انتقال مي يابد.
نقش سايتوکنين در گياه:
1- بزرگ شدن و طويل شده سلولها: سيتوکنين ها در مرحله طويل شدن سلول يا بزرگ شده آن رشد تاثير مي گذارد ولي اينکه اثر رونق بخشي يا باز دارنده است بستگي به اندام مربوط نوع بخصوص سايتوکينين و غلطت آن دارد.
2- ايجاد جوانه گل و نمو آن: در برخي از گياهان افزايش نسبت سايتوکنين به اکسين سبب پيدايش جوانه ها و در نتيجه شاخه هاي برگدار مي شود.
3- تشکيل ريشه: سايتوکنين با غلظت خيلي کم به تشکيل ريشه کمک کرده وليکن در غلظت زياد از تشکيل آن جلو گيري مي کند.
4- پيري دير رس: اين هورمون پيري را در برگها با غلظت نسبتاً کم به تاخير مي اندازد و از ريزش گلهاي و برگه و ميو ها جلوگيري مي کند.
5- پارتنوکارپي: جيبرلين همانند هورمون هاي گروه آکسين و جيبرلين باعث پارتنوکارپي مي شوند.
6- تاثير روي گل دادن: سايتوکنين باعث توليد گل در گياهان روز بلند شرايط روز کوتاه و برعکس مي شود.
7- شکستن دوره خواب بذر: سايتوکنين ها در غلظت مناسب با جيبرلين ها و نور قرمز خاصيت شکستن دوره خواب بذور حساس به نور را دارد.
کاربرد در باغباني:
1- کاربرد سايتوکنين در کشت بافت جهت توليد گياهاني مانند داودي، ميخک که هم اکنون بطور تجاري در سطح بزرک انجام مي گيرد.
2- بکار گيري جهت بي اثر کردن چيرگي اتنهايي در گلکاري مانندحسن يوسف ، فلفل زينتي، و توليد بوته هاي منشعب و متراکم و بازار پسند.
3- طولاني کردن عمر گلهاي بريدني و سبزيها برگي در مراحل بعد از برداشت.
4- استفاده از اين هورمون در اوايل تابستان مي تواند باعث شاخه زايي مي شود.
5- بکارگيري اين هورمون در سيب 10 روز بعد از اينکه باز شدند باعث توليد ميو هايي دراز تر خواهد شد.
6- خيساندن بذور در محل سايتو کنين يک روز قبل باعث افزايش جوانه زني مي شود.
7- محلول پاشي با سايتوکنين روي برگها نسبت رشد ريشه به شاخه را کاهش مي دهد در حالي که کاربرد آن روي ريشه اين نسبت را افزايش مي دهد.
8- جايگزين سرماي مورد نياز درختاني باشد ريشه هايشان در معرض سرما قرار نگرفته اند.
9- رشد اوليه تخمدان در ميوه ها را باعث مي شود.
10- ريزش ميوه در نهالهاي جابجا شده مي تواند به علت کمبود سايتوکنين باشد.
11- بوجود آوردن جوانه هاي اتفاقي روي شاخه هاي درختان ميوه و همچنين وتبديل پيچک به خوشه در درخت انگور.
12- سايتو کنين دوره نونهالي را را در در ختان ميوه کو تاه مي کند.
13- هورمون سايتو کنين رقابت بين رشد مريستم انتهايي شاخه و رشد ميوه را مي شکندوباعث رشد بهتر ميوه ها مي شود.
14- سايتو کنين ها فعاليت جوانه هاي جانبي را در شاخه ها را افزايش داده و باعث توليد و ايجاد شاخه هاي فرعي در درختان ميوه شده که اين ناشي از شکستن غالبيت انتهايي و نتيجتاً کاهش رشد طولي مي باشد.
15- هومورن سايتوکنين در حرکت بخشيدن مواد غذايي موثر است بطوري که اين ماده به عضوهايي ميوه ها و برگها و غده هاي جوان که خود توليد کننده هورمون هستند انتقال مي يابد.
• اتيلن:
اين هورمون که هورمون پيري نام گرفته است معلوم شده است که بصورت گاز اتيلن در بافتهاي گياهي شاخه شده و مانع از رشد ريشه و ساقه گرديده و پيري و ريزش برگهاي را تسريع مي کند و از طرفي نمو جوانه هاي جانبي را به تاخير انداخته و اصولا همه صفات خاص يک هورمون را دارا مي باشد اتيلن در شرايط عادي يعني درجه حرارتهاي معمول بصورت گاز است و با توجه به اينکه خواص معيني از خودشان نشان مي دهد اتيلن همچنين ممکن است از گياه خارج شود و رشد و فعل انفعال هاي فيزيو لوژيکي گياهان را مجاور را تحت تاثير قرار دهد و برخلاف ساير هورمونهاي گياهي که در نقاط خاصي توليد مي شود اين هورمون به صورت موضعي در هر نقطه اي از گياه ممکن است توليد شود و حرکت آن در داخل بافتها بصورت انتشار گاز مي باشد و تحت تنش هاي فيزيکي در قسمتهاي زيادي از گياه ساخته مي شود.
اثرات اتيلن در گياه:
برگ بسياري از گونه ها در معرض غلطت هاي بسيار کم اتيلن اپينايتي(گرايش به پايين) از خود نشان مي دهد. اصولاً غلظت لازم براي ايجاد اپيناستي خيلي کمتر از غلظتي است که براي ريزش برگ مي شود.
2- زمين گرايي افقي: استفاده از اتيلن در برخي گياهان که شاخه هاي آنها معمولاً عمودي رشد مي کند و زمين گرايي منفي دارد در جهت افقي رشد مي کند.
کاربرد در باغباني:
1- رسيدن کامل و توسعه رنگ ميوه روي درخت و داخل انبار.
2- در غلظت بالا باعث تحريک و ريزش برگ و ميوه مي شود.
3- آغاز تشکيل جوانه گل را تحريک مي نمايد.
4- باعث توليد صمغ در بعضي از گونه ها و هم آهنگ با آکسين از نمو جوانه جانبي جلوگيري مي نمايد.
5- بکاربردن اتيلن در روي ميوه هايي که هنوز به حد کامل نرسيده اند مانند خرمالو، موز و طالبي باعث تسريع در رسيده مي شود و از طرفي باعث ترکيدن پوست ميوه ها مي شود و مصرف آن باعث رنگ پذيري بهتر در گوجه فرنگي، مرکبات ، هلو، انگور، گيلاس، آلوو آلبالو مي شود.
6- استفاده از اتيلن حدود 10 روز قبل از برداشت در غلظت بالا باعث تحريک ريزش ميوه مي شود مانند ميوه هاي سيب، گلابيٍ، گيلاس، آلو و هلو.
7- اتيلن در آناناس باعث توليد گلدهي وبروز جنسيت در خياربصورت عکس هورمون جيبرلين باعث افزايش توليد گل ماده نسبت به گل نر مي شود.
8- اتيلن در غلظت هاي کم باعث تحريک جوانه زني و در غلظت هاي زياد باعث جلوگيري از جوانه زني مي شود.
9- اتيلن بازار پسندي محصولات مختلف را افزايش داده ودر گوجه فرنگي از مرحله گرده افشاني تا زمانيکه سبز و بالغ مي شود باعث افزايش محصول مي شود.
10- نظر به اينکه صرفه جويي در نيروي کار لازم در برداشت مکانيزه و رسيدن همزمان محصول يک امر مهم و موثر مي باشد استفاده از اين هورمون مفيد و حائز اهميت مي باشدمانندگردو، آلبالو، گيلاس و هلو
11-مصرف اين هورمون در اوايل پائيز در ميوه هايي هسته دار مانند هلو، گيلاس، شکفتن جوانه هاي را به تعويق انداخته و از سرماي بهاره محفوظ مي دارد.
12- اين هورمون مي تواند جايگزين در طول روز باشد بطور مثال درپياز خوراکي که جهت توليد پياز نياز به روز بلند دارد با مصرف اين هورمون مي توان آن را در شرايط روز کوتاه وادار به گلدهي کرد.
13- باتوجه به اينکه در صورت کمپوت سازي بايد ميوه هاي بدون دم باشند لذا استفاده از اين هورمون در ميوه هايي مانند گيلاس و آلبالو حائز اهميت است.
ساير موارد:
• اتيلن باعث افزايش ميزان شيرابه در ختان کائوچو که در صنايع لاستيک سازي اهميت دارد.
• باعث کوتاهي دوره نونهالي در درختان ميوه مي شود.
• باعث افزايش مقاومت محصولات انباري مي شود.
• باعث افزايش تعدادشاخه هاي گل دهنده در گل داودي مي شود.
بازدارنده ها:
دسته اي ازهورمون هاي گياهي هستند که به دو دسته طبيعي و مصنوعي تقسيم مي گردند . گروه طبيعي تنها شامل اسيد آبسيزيک است که در تمام گياهان وجود دارد و گروه مصنوعي خود به چهار دسته گروه:1- بازدارنده هاي رشد 2- موادکند کننده رشد 3- مورفکتين 4- مواد شاخه زا
1- اسيد آبسيزيک : حدود دهه 1960 دو ماده بنام هاي طور همزمان بنام هاي دورمين و آبسايزين از بافتهاي مختلف گياهي استخراج گشت بررسي هاي نشان داد که اولاً هر دو آنها در حقيقت يکي هستند که اسيد آبسيزيک ناميده شد ثانياً مهمترين قسمت بازدارنده هاي بتا را تشکيل مي دهند. اسيد آبسيزيک از ساير بازدارنده هاي طبيعي گياهان حدود يکصد مرتبه قويتر است و فرآيند هايي مانند رکود بذرها، جوانه ها و نيز ريزش اندام ها را کنترل مي کند . اين اعمال مشخصاً به همراهي ساير هورمون ها انجام مي پذيرد . بدين معنا که عوامل محيطي مانند کمبود مواد معدني ، خشکي خاک ، روزهاي کوتاه و سردي هوا که باعث ايجاد رکود مي شوند باعث افزايش اسيد آبسيزيک و کم شدن جيبرلين ها نيز مي شوند و عواملي ماند روزهاي بلند و سرماي زمستانه که رکود را از بين مي برند عکس اين عمل را انجام مي دهند . (ميزان اسيد آبسيزيک در گياه تحت تاثير کمبود آب ، اکسيژن و مواد
غذايي مورد نياز گياه مي باشد.) تغييرات سريع غلظت از مشخصات خاص اين بازدارنده است بدين معني که وقتي گياه تحت تاثير کمبود هاي آب ، اکسيژن و مواد غذايي قرار بگيرد. ميزان اسيد آبسايزيک به سرعت بالا مي رود و پس از برطرف شدن طي دو روز به حالت عادي بر مي گردد. همانند اتيلن براي ساخته شدن آبسايزيک محل خاص در درون گياه وجود ندارد و تمام اندامها مي توانند برحسب نياز به توليد اين ماده بپردازند. نقل و انتقال نيز مانند جيبرلين و سايتو کنين در بافت هاي آوندي انجام مي پذيرد . از اين هورمون بنام هورمون تنش ياد شده است چرا که از آسيب خشکي جلوگيري مي کندبدين صورت که باعث بسته شدن روزنه هاي گياه مي شود و در هنگام کم آبي مانع از دست رفتن آب گياه مي شود.
