بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این تحقیق بررسی اثر تمرینات یوگا برسطح ACTH و کورتیزول زنان مبتلا به بیماری ام اس بود. بدین منظور 24 زن مبتلا به بیماری ام اس با شدت ناتوانی 1 تا 5/5 به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند و به طور تصادفی به دو گروه کنترل - n=10 - و تمرین - n=14 - تقسیم شدند. گروه تمرین به مدت 8 هفته و 3 جلسه در هفته و هر جلسه 90 دقیقه تمرینات یوگا انجام دادند. قبل و پس از اتمام دوره تمرین ارزیابیهای ترکیب بدن و خونگیری انجام شد. نتایج تحقیق نشان داد سطح ACTH در گروه تمرین نسبت به گروه کنترل افزایش معنی دار و سطح کورتیزول کاهش معنی داری پیدا کرده است . - P<0/05 - علاوه بر این اگرچه ارتباط معکوسی بین تغییرات ACTH و کورتیزول مشاهده شد اما این ارتباط از لحاظ آماری معنی دار نبود. به طور کلی به نظر میرسد تمرینات یوگا موجب تعدیل سطح هورمونهای ACTH و کورتیزول در زنان مبتلا به ام اس میشود.
واژههای کلیدی: تمرین یوگا، ACTH ، کورتیزول، بیماری ام اس
مقدمه
مالتیپل اسکلروزیسٌ یا به اختصار بیماری ام اسٍ یک بیماری خودایمن ژنتیکی همراه با التهاب مزمن سیستم عصبی مرکزی است که در آن میلین زدایی، تحلیل آکسون و آتروفی مغز روی میدهد - شفیعی حاجیانی و خوشنویس انصاری، . - 2011 ام اس به صورت حملات ناگهانی تصادفی بر میلین، مادهای از جنس چربی در جسم سفید مغز، طناب نخاعی و اعصاب بینایی بروز میکند. این اختلال به لایه عایق محافظ احاطه کننده رشتههای عصبی - آکسون - َآسیب وارد میکند و در نتیجهی این آسیب جریان تکانههای عصبی که حامل پیامهای عصبی از مغز و نخاع میباشند دچار نقص میگردد و به موجب آن عملکرد جسمانی بدن کاهش مییابد. یکی از رایج ترین مشکلات بیماران ام اس، اختلالات هورمونی و به خصوص اختلال در محور HPA است.
ورزش نه تنها در بهبود وضعیت سلامت و روحی افراد مفید است بلکه در بهبود بسیاری از علایم بیماری ام اس مفید می باشد. بر اساس مطالعه انجام شده اثرات مفید ورزش در بیماران مبتلا به ام اس ثابت شده است. براساس این مطالعه بیمارانی که در ورزشهای هوازی شرکت می کردند، از نظر وضعیت قلبی- عروقی، قدرت بدنی، عملکرد مثانه و روده، خستگی و افسردگی نسبت به بیماران دیگر در موقعیت بهتری قرار داشتند - ویت و همکاران . - 2004 عدم تحرک چه در بیماران مبتلا به ام اس و چه در سایر افراد طبیعی منجر به عوارض قلبی - عروقی، سستی عضلات، کاهش تراکم استخوان و افزایش شکستگی استخوان می شود .
علاوه بر این، ورزش و تمرین محرک موثری در سیستم غدد داخلی بوده و نقش مهمی در الگوی ترشح هورمونی دارد. شواهد حاکی بر این است که فواید فیزیکی و روحی یوگابه تنظیم محورHPA و سیستم عصبی سمپاتیک کمک میکند - رس و همکاران ، . - 2010 مطالعات نشان میدهد که یوگا موجب کاهش سطح کورتیزول بزاقی - وست وهمکاران، 2004؛میشلن و همکاران - 2005 و قند خون می شود. با این وجود اثر یوگا بر بیماران ام اس همچنان ناشناخته است و پژوهشهای کمی در این زمینه انجام گرفته است. لذا تحقیق حاضر با هدف بررسی اثر یک دور تمرن یوگا بر سطح سرمی کورتیزول و ACTH زنان مبتلا به ام اس انجام شد.
روش پژوهش
جامعه آماری مطالعه حاضر را، تمامی بیماران ام اس عضو در انجمن بیماران ام. اس استان فارس تشکیل میدادند که از بین جامعه آماری تعداد 24 نفر زن بیمار با شاخص ناتوانی 5/5-1 - EDSS - که طی سه ماه گذشته داروی کورتون مصرف ننموده و یا دارای حمله ام اس نبودند، انتخاب شدند. آزمودنی ها بر اساس EDSS دو گروه کنترل - n=10 - و تمرین یوگا - n=14 - تقسیم شدند. 48 ساعت قبل از شروع اولین جلسه تمرینی از تمامی آزمودنی ها برای خون گیری در آزمایشگاه دعوت به عمل آمد. خون گیری به صورت نشسته و از شریان بازویی انجام شد. برای اندازه گیری ACTH از پلاسما خون به روش الکتروکمی لومینانس - ECLIA - توسط کیت ساخت کمپانی رووچٌ استفاده شد که حساسیت آن 2 ng/ml بود.
برای اندازه گیری کورتیزول از خون سرمی به روش الیزا با استفاده از کیت ساخت کمپانی مونوبانید با حساسیت 6 .3 ng/ml استفاده شده است. پس از آن شاخصهای آنتروپومتریک شامل اندازه قد و وزن اندازه گیری شد و تمام دادهها به عنوان پیش آزمون ثبت شدند. گروه تمرین در هر جلسه حدود 15 دقیقه به گرم کردن می پرداختند و بدنه اصلی تمرین شامل حرکات کلاسیک سبک آیینگر بود. حرکات شامل حرکات خم به جلو، خم به عقب، خم به پهلو، تعادلی و معکوس بود که در جلسات اول از پیش نیاز حرکات شروع شد تا در آخرین جلسات به سطح ایده آل حرکت نزدیک گردید. در طول کلاس آگاهی به تنفس و حرکت با هم تلفیق شد. بعد از انجام هر تمرین حدود 30 ثانیه تا 1 دقیقه استراحت بود.
در آخر کلاس حدود 15 دقیقه سرد کردن غیر فعال انجام شد و فرد در حالت شاواسانا - نعش یا جسد - به پشت دراز کشیده و با آگاهی به تنفس، بدن و ذهن را آرام میکرد. برنامه سرد کردن همراه با حرکات آرام سازی ذهنی و عضلانی در پایان هر جلسه، انجام شد. این برنامه به مدت 8 هفته، هر هفته 3 جلسه و هر جلسه 90 دقیقه اجرا شد و کلیه آزمونها پس از 48 ساعت بعد از اتمام آخرین جلسه تمرین مجدد تکرار شد. برای تعیین تغییرات متغیرها از آزمون های t همبسته و مستقل در سطح معنی داری P<0/05 و توسط نرم افزار SPSS نسخه 17 استفاده شد.
نتایج
همانطور که در جدول 1 مشاهده می شود، نتایج آزمون t همبسته نشان داد میزان ACTH در گروه کنترل تغییر معنی داری نداشته است t = -0/3 - و - P =0/7 در حالی که مقدار ACTH در گروه تمرین افزایش معنی داری نشان داد t = -3/8 - و . - P =0/002 نتایج آزمون t مستقل نیز حاکی از اختلاف معنی دار تغییرات ACTH بین دو گروه تمرین و کنترل بود. در خصوص تغییرات کورتیزول نیز نتایج آزمون t همبسته نشان داد میزان کورتیزول در گروه کنترل تغییر معنی داری نداشته است t = -0/9 - و - P =0/3 در حالی که مقدار کورتیزول در گروه تمرین کاهش معنی داری نشان داد t = 5/4 - و . - P =0/001 نتایج آزمون t مستقل نیز حاکی از اختلاف معنی دار تغییرات کورتیزول بین دو گروه تمرین و کنترل بود . - P<0/05 -
