بخشی از مقاله
مقدمه
هر فرد در زندگي روزمره از حركات و فعاليت هاي زيادي استفاده مي كند اما نمي توانيد فاكتور تمرينات بدني از برنامه هاي روزمره حذف كنيد. چرا كه علاوه بر عضلاتي كه در فعاليت هاي خاص و يكنواخت درگير هستند، بايستي ديگر عضلات و از همه مهم تر عضلات مخالف و مقابل حركات روزمره نيز تقويت شده و باعضلات فعال، هماهنگ شوند تا ارگانيسم و ساختار اصلي و كاربردي بدن را حفظ و متعادل گردانند.
بنابراين توصيه مي شود كه همه ي افراد در خلال كارهاي روزمره به تمرينات بدني و برنامه هاي ورزشي پرداخته تا علاوه بر اثرات مفيد جسماني، خود را نيز از نظر روحي و رواني براي زندگي فعال آماده نمايند.
امروزه به پيشگيري بيش از درمان توجه مي شود و بهترين، ساده ترين و كم هزينه ترين راه انجام فعاليت ها و تمرينات ورزشي است تا جايي كه حتي از اين روش براي درمان نيز استفاده مي شود و اثرات آن بسيار مثبت و مفيد بودن كه همواره تسعي شده تا با راهنمايي هاي پايه اي براي همه ي افراد زمينه ي آشنايي با گوشه اي از اين تمرينات فراهم آيد.
كمردرد چيست؟
فردي را نمي توان يافت اعم از مرد، زن، پير، جوان، لاغر يا چاق كه فعاليتي سنگين نداشته باشد و در مرحله اي از زندگي به طور يكباره و يا مرحله اي دچار كمردرد نشده باشد. درد كمر با بالا رفتن سن، كار و يا انجام برخي ورزش ها كه مناسب بدن نمي باشند افزايش مي يابد.
زنان بيش از مردان به كمردرد مبتلا مي گردند. ليكن در خانم هاي مسن و كمتر از 65 سال حدود % 63 دردهاي كمري هنگامي بروز مي كند كه كار دستي يا فعاليت دارند و در % 37 موارد، هنگامي كه فرد فعاليتي انجام نمي دهد مشاهده گرديده است.
بلند كردن و يا حمل بار سنگين در حال كشيده، خم شدن تنه به جلو، لرزش و تكان هاي مداوم علل اصلي ايجاد درد كمر مي باشد. همچنين درد كمر در تمام مشاغلي كه به نوعي با نيرو و با فشار سر و كار دارند مانند كارگران معدن، افرادي كه بار تخليه مي كنند، بناها، كشاورزان، باغ داران، كارگران سنگ فرش و خاك بردار، نجاران، بناهاي موزاييك فرش و ... بيشتر مشاهده مي گردد. به ويژه هنگامي كه شروع به كار كردن زودرس و قبل از بيست سالگي مي نمايند.
راننده هاي كاميون هاي سنگين و تراكتور اغلب در بين بيماران كمردرد مشاهده مي شوند ميكروتروماتيسم (ضربات كوچك) به علت سرعت و لرزش هاي اتومبيل كه ناحيه انتهاي خاجي را مي كوبد، از جمله مواردي است كه سبب بروز درد كمر در رانندگان مي گردد.
سنگيني كار ناشي از مشاغل تنها علت كمردرد نمي باشد. آمارهاي مختلف در بين ورزشكاران نشان مي دهد كه نسبت دردهاي كمري در بين اين گروه به ويژه در ورزش هاي شديد مثل راگبي، پرش، كشتي و ... آن هايي كه در ناحيه كمر يك خميدگي شديد و چرخش مهره ها را ايجاد مي كند. مثل: هالترزن ها و پرتاب كننده هاي چكش اكثراً سبب ايجاد ضايعات ديسك مي گردد.
سواركاري به ويژه در افراد جوان، و همچنين درجودو كاران تا 68 درصد درد كمر مشاهده شده است. از جمله ديگر ورزش ها مي توان به اسكي اشاره نمود كه ناحيه انتهاي خاجي را تحت فشارهاي مداوم و شديد قرار داده و در نتيجه ديسك آخر را كشيده و تحت فشار قرار مي دهد. تقريباً همه افراد و در همه مشاغل به نوعي ممكن است مبتلا به درد كمر بشوند. ليكن در ساير عوامل مساعد كننده فردي همانند عدم تحرك و يا ورزش، عضلات ضعيف، حالت بدن، نوع استفاده از وسايل راحتي و وسايل كار مانند ميز، صندلي، ميز كارگاه، دستشويي منزل و غيره در بروز درد كمر بسيار موثر مي باشند. در اين ميان ذكر اين نكته ضروري است كه هر نوع كار سنگين و مشكل چنانچه به طور صحيح انجام شود، هيچ گونه ناراحتي را ايجاد نخواهد كرد.
گاهي اوقات اين سوال پيش مي آيد كه چرا تعداد مبتلايان به درد كمر كه شغل نسبتاً سنگين دارند نسبت به آن هايي كه داراي مشاغل اداري و يا كار سبك تر مي باشند كمتر است؟ دليلش واضح است فردي كه به طور مثال شغل او بيل زدن است بدنش براي آن كار ساخته و پرداخته و آمادگي پيدا كرده و همه روزه نيز اين فعاليت را ادامه مي دهد، لذا همانند ورزشكاراني كه عضلات و بدن آماده و ساخته و پرداخته اي دارند خيلي كمتر مبتلا به درد كمر مي گردند.
ورزش و نرمش مرتب، بدن را در مقابل درد هاي كمر بيمه مي كند. لذا به توصيه هايي كه در ادامه خواهد آمد عمل كرده و خود را از ابتلا به قسمت اعظمي از دردهاي كمر برهانيد. به منظور روشن نمودن اذهان، به يك نمونه بسيار ساده اشاره مي كنيم. چه بسا اتفاق مي افتد كه شخصاً برف بام و يا حياط خودمان را جمع مي كنيم، در اين حالت، تعداد كمردردها در روزهاي بعد از بارش برف بسيار زياد مي شود و به ويژه آن هايي كه در طول هفته كار سبك اداري و غيره داشته و ورزش و تحرك اضافي نداشته اند. لذا بدون آمادگي، توانايي كار اضافي در يك روز تعطيل را نخواهند داشت، در نتيجه، اين گونه افراد د روز استراحت هفتگي در منزل و يا در پيك نيك بيش از حد تحمل از بدن خود كار كشيده و نظير موتور اتوموبيل كه داغ مي شود همان روز يا روز بعد مبتلا به كمردرد شده وبه اجبار دست از كار عادي كشيده و مجبور به استراحت در رختخواب شده و يا براي تسكين درد خود به پزشك مراجعه مي نمايند.
علل كمردرد
متخصصين علل مختلفي براي كمردرد بيان نموده اند. اما به طوركلي دلايل بروزكمردرد عبارتند از:
صدمات ناشي از عملكرد ستون مهره ها
انحناهاي s شكلي كه در ستون مهره هاي يك جوان هست در يك نوزاد وجود ندارد، زماني كه مراحل باليدگي، خزيدن و راه رفتن نوزاد پيشرفت مي كند اين انحناها نيز توسعه مي يابند. خطوط گرانشي نيرو بر ساختار دو انتهاي ستون مهره ها تأثير گذاشته، تعادل مهره اي را تغيير مي دهد تا سرانجام يك ساختار مناسب به وجود آيد. لذا يك منحني در نواحي كمر و گردن شكل گرفته و منحني ديگر در نواحي خاجي و پشتي قرار مي گيرد. ستون مهره ها در دو انتهاي خود، وزن را از طريق اجسام و ديسك هاي مهره اي و از طريق سطوح مفصلي بين مهره ها تحمل مي كند. كپسول هاي مفصلي كه در اطراف سطح مفاصل قرار دارند حاوي مقدار زيادي رشته هاي عصبي مي باشند، لذا تصور شده است كه مركز درد كمر ممكن است اطراف اين نواحي باشد.
به مرور زمان ديسك هاي بين مهرها اي دچار كم آبي مي شوند. در حقيقت در طول روز، ديسك ها تحت فشار وزن بدن، كم آب مي شوند و در نتيجه، يك شخص در انتهاي روز نسبت به شروع روز تا اندازه اي، كوتاه تر به نظر مي رسد. زوال ديسك ها در 20 سالگي شروع شده و در طول عمر ادامه مي يابد.
لذا اين زوال طبيعي باعث كمردرد نمي گردد، هنگامي كه شخص پير مي شود، قدرت و انعطاف پذيري را به طور كامل از دست مي دهد. بيرون زدگي ديسك مهره اي را، عموماً به عنوان ديسك ليز خورده مي شناسند كه مي تواند سبب بروز فشار بر اعصاب، به ويژه در قسمت خلفي ديسك مهره اي گردد. هر چند اين بيرون زدگي ناشي از زوال ديسك ها، به دليل خستگي، يا باز شدن بيش از حد تنه به طور كامل اثبات نشده، ليكن از جمله عوامل تاثير گذار مي باشد.
وارد شدن ضربه و فشارهاي مكانيكي
وارد شدن ضربه ها و فشارهاي مكانيكي كه باعث آسيب ديدگي و صدمه به قسمت هاي مختلف ستون مهره ها مي گردد. از جمله علل بروز كمر درد شناخته شده است. كه اين امر در بين افرادي كه مشاغل پرتنش و سنگين داشته و يا ورزشكاراني كه در سطوح قهرماني ورزش هاي پربرخورد قرار دارند شايع تر است.
چنانچه به طريقي بخش هاي مختلف ستون مهره ها آسيب ببيند دردهايي درناحيه كمر ايجاد مي گردد كه سبب بروز ناراحتي در اين ناحيه مي شوند. به طور مثال هر گونه شكستگي و ساييدگي در مهره ها و زايده ها ممكن است بر اثر وارد شدن ضربه هاي ناگهاني و يا فشارهاي مكرر بر روي اين مهره ها به وجود آيد.
در اكثر مواقع در تصادف ها و حوادث شكستگي در ناحيه زايده خاري و تنه مهره مشاهده مي شود و اين شكستگي ها غالباً همراه با درد شديد در اين ناحيه بوده كه معمولاً به علت عبور اعصاب نخاعي مي باشد. (تصوير زیر)
وضعيت هاي نامناسب در انجام كارهاي روزانه
وضعيتهاي نامناسب و نحوه قرار گيري بدن به صورت غلط در انجام كارهاي روزمره و تكرار اين عادات يكي از مهم ترين علل كمردرد محسوب مي گردد. روش هاي غلط نشستن، خوابيدن، ايستادن، راه رفتن، بلند كردن اجسام و غيره از جمله عللي است كه به طور شايع در ميان افراد ايجاد كمردرد مي كند كه در ادامه به آن خواهيم پرداخت.
وارد شدن صدمه بر ديسك هاي بين مهره اي
امروزه پزشكان و متخصصين ارتوپد معتقدند ديسك در 4 مرحله ايجاد درد و ناراحتي مي كند كه آن ها را در اصطلاح مراحل 1، 2، 3 و 4 مي نامند. در مراحل 1 و 2 ديسك پاره نشده بلكه برآمده و بيرون مي زند. ليكن در مراحل 3 و 4 لايه پوششي اطراف ديسك پاره شده و ژله از آن خارج مي شود.
سپس درمجاورت با مواد ديگر و خارج شدن از غشاي خود سفت و سخت شده و بر نخاع و اعصاب نخاعي فشار وارد مي كنند. البته موضوع كمردرد براي بيماران آسيب ديده از ناحيه اين ديسك ها بسيار حساس و وسيع مي باشد كه بايد با دانش كافي، احتياط و تحت نظر پزشك متخصص مورد بررسي قرار گيرد. (تصوير شماره 26) با توجه به s شكل بودن مهره هاي كمر، بيشتر فشار وزن كه توسط انحناها تقسيم شده، به بخش مهره هاي كمري وارد مي شود و اكثرا ديسك هاي بين مهره اي، در اين ناحيه آسيب مي بينند. دكتر پل سي ويليامز در اين باره مي گويد:
بيشتر افراد در سنين كودكي دچار پارگي ديسك مي شوند كه يك پيش آمد شايع است و درد خفيف ايجاد مي كند و اين درد ممكن است در سنين پنج و شش سالگي موجب آزردگي كودك شوند كه به آن ها دردهاي رشد گفته مي شود.
بايستي به اين نكته توجه نمود كه پارگي ديسك دو پيامد را در پي خواهد داشت. نخست اين كه پارگي ديسك باعث كم شدن فاصله مهره ها و بر هم خورد تعادل سطوح اتكا مي گردد كه اين عامل به نوبه خود باعث مي شود مهره ها بيش از حد معمول به هم نزديك تر شده، سايش پيداكرده و روي هم فشار وارد نمايند، و ديگر اين كه پارگي ديسك، هماهنگي مهره ها را مختل ساخته و باعث در رفتگي مهره ها و جابجا شدن زوايد مفصلي مي گردد، كه اين امر به نوبه خود موجب تنگ شدن سوراخ هاي عبوري اعصاب مي شود كه در نتيجه سبب وارد آمدن فشار مداوم بر اعصاب مي گردد.
حال چنانچه اين درد مداوم نبوده و به هنگام خم شدن ستون فقرات درد شديدي در ناحيه كمر شروع شده و به سمت پا كشيده گردد، به آن عارضه سياتيك مي گويند، همچنين به هنگام پارگي ديسك، احساس مي گردد كه فشار وارد به سمت عقب ميباشد كه در اين حالت خارهاي شوكي كه حالت افقي داشته اندكي به يكديگر نزديك شده، تماس مي يابند. لذا بر هم فشار وارد ساخته كه اين عمل به نوبه خود سبب بروز درد مي شود.
هر چند ديسك هاي بين مهره اي داراي يك لايه محافظ مي باشند، ليكن در مقابل فشارهاي ناگهاني و مضاعف دچار پارگي و يا برآمدگي مي گردند و همان گونه كه پيش از اين نيز متذكر شديم، اين فشار بر طناب نخاعي و اعصاب نيز فشار وارد كرده و ايجاد درد مي نمايد. با وجود اين كه ديسك بين مهره اي مانند يك كمك فنر، ضربه گيري كرده و مانند يك بلبرينگ سبب تسهيل حركت ميگردد، ليكن به همين اندازه نيز آسب پذير و حساس است، بررسي مراجعين به پزشكان ارتوپد نشان مي دهد اكثر كساني كه به پزشك مراجعه كرده و درد كمر
آن ها را مي آزاد دچار آسيب ديدگي ديسك مي باشند، چرا كه مانند ديگر دردهاي كمر به خودي خود از بين نمي رود، اين درد نسبت شديد بوده و سبب ايجاد اختلالات حركتي بسياري مي گردد. در اين ميان مهره هاي چهارم و پنجم ناحيه كمر نسبت به ساير مهره هاي ستون فقرات بيشتر در معرض بروز چنين آسيب ديدگي مي باشند، همچنين بروز آسيب ديدگي در ناحيه اتصال مهره پنجم كمري با خاجي نيز به علت وجود شيب در ساختار استخوان از يك سو و از سويي ديگر فشارهاي وارده بر اين نقطه، بيشتر مشاهده مي گردد.
ورزشكاران به دليل كوشش به منظور ارائه قدرتمند حركات، بيشتر دچار عارضه ديسك مي گردند كه از آن جمله علل آن مي توان به موارد زير اشاره نمود:
1- ضربه و حادثه اي كه به طور ناگهاني پس از انجام يك فعاليت غلط و نامتناسب و حتي شايد حركات صحيح كه شدت عمل داشته باشند، اتفاق مي افتد.
2- چنانچه ورزشكار بدون آمادگي و گرم كردن حركات شديدي راانجام دهد در ناحيه كمر خود درد شديدي احساس مي كند، كه اين درد در ناحيه باسن و پاها منتشر شده و آن قدر شدت مي يابد كه حتي سرفه يا عطسه آن را تشديد مي كند. (تصوير زیر)
3- اگر ضايعه و يا عارضه اي در ناحيه كمر و يا باسن ايجاد و سپس بر طرف شده و آثار آن از بين نرفته باشد، بر اثر حادثه اي ديگر مجدداً كمر درد بروز كرده و درد آن ناحيه نيز نشانه ضايعه ديسك مي باشد.
4- گاهي اوقات افراد، درد در ناحيه پاها و باسن را از درد كمر جدا دانسته و خود راساً به برطرف كردن آن مي پردازند، در صورتي كه در بيشتر موارد اين نوع دردها ناشي از ديسك بين مهره اي بوده و فقط درد آن به سمت پاها كشيده مي شود، اين عارضه معمولاً مربوط به ديسك بين مهره اي، مهره هاي 4 و 5 كمري و يا مهره 5 كمري و اولين استخوان خاجي مي باشد. (تصوير زیر)
كوفتگي كمر
كوفتگي عموماً عضلات را در برمي گيرد، با اين وجود ممكن است گاهي اوقات استخوان نيز دچار صدمه شود، اين صدمه چندان شديد نبوده و ورزشكار يا فرد را از جلسات تمرين يا كار روزمره بازنخواهد داشت، با اين وجود، درد و حساسيت موضعي كماكان وجود خواهد داشت. علت كوفتگي كمر، وارد شدن ضربه به ناحيه مذكور است و با استفاده از بالشتك محافظ از وقوع كوفتگي كمر مي توان پيشگيري نمود.
رگ به رگ شدن كمر
رگ به رگ شدن كمر، عضلات و رباط ها را در بر مي گيرد. از جمله علايم آن مي توان به احساس درد به هنگام حركت، فقدان حركت، حساسيت موضعي و تورم اشاره نمود. رگ به رگ شدن هنگامي رخ مي دهد كه كمر دچار پيچش شديد شود به گونه اي كه حركت آن از دامنه طبيعي فراتر رود.
در اين گونه موارد مي توان با تقويت عضلات كمر از رگ به رگ شدن كمر پيشگيري نمود.
اختلالات و بيماري هاي زنان
از جمله علل عمده بروز كمردرد در ميان زنان، اختلالات و بيماري هاي زنان و نيز زايمان مي باشد. با توجه به اين كه دستگاه تناسلي زنان در حفره لگني قرار دارد، همواره اين سوال پيش مي آيد كه چرا بيماري هاي زنان موجب بروز درد درناحيه كمر مي شود.
براساس برخي از مطالعات و تحقيقات مشخص گرديده كه دستگاه تناسلي زنان به وسيله فيبرهاي حسي خودكار عصب دهي مي شوند كه شاخه هاي عصبي آن، منشعب از شاخه خلفي نخاع است. بنابراين هرگاه فشار، كشش و يا عارضه بيماري بر بافت هاي آن وارد آيد، نتيجه و اثر آن در بافت ها و اعصاب نخاعي خود را نشان داده و يا بالعكس در برخي مواقع شخص در ناحيه زير شكم و لگن خاصره احساس درد و ناراحتي مي كند. ليكن پس از معاينه هيچ گونه ضايعه اي مشاهده نمي گردد و در ادامه مشخص مي شود كه علت ناراحتي در ناحيه كمر بوده و فقط اثر آن در لگن بروز كرده است.
