بخشی از مقاله
کیست هیداتیک
بیماری انگلی و مشترک بین انسان و دام که توسط نوزاد یک انگل روده سگ در انسان و دام ایجاد می شود. کرم بالغ در روده سگ و نوزاد در بدن انسان و حیوانات اهلی (نشخوارکنندگان) زندگی می کند. عامل ایجاد بیماری مرحله نوزادی انگل اکینوکوکوس گرانولوزوس است.
راههای انتقال بیماری :
بلع تخم انگل از طریق تماس با سگ و نیز سبزیجات آلوده
علائم بیماری :
پس از بلع تخم هر اندامی از بدن می تواند محل بوجود آمدن کیست باشد و بسته به اینکه در چه اندامی کیست ایجاد شده اختلال در عملکرد عضو را داریم. کیست های ریوی و کبدی شایع تر هستند. تنگی نفس ، سرفه های خشک ، عفونتهای ثانویه بدنبال پاره شدن کیست در اعضای داخلی ، شوک آنافیلاکسی.
کنترل و پیشگیری :
1 - رعایت بهداشت فردی و محیط
2 - ضد عفونی نمودن سبزیجات
3 - معدوم ساختن اندام های آلوده به کیست هنگام ذبح دام
4 - خوراندن داروهای ضد انگلی به سگهای شناسنامه دار و گله
5 - عدم تماس با سگ سانان
6 - محصور نمودن مزارع کشت سبزیجات
کیست هیداتیک، بیماری انگلی است که به وسیله مرحله نوزاد کرم « اکی نوکوکوس گرانولوزوس» ایجاد می شود تنیا اکی نوکوک، کوچکترین کرم پهن نواری است که شناخته شده و اندازه آن(۹-۵/۲ میلی متر)است.این کرم در روده کوچک سگ و سگ سانان (گرگ، روباه و بندرت گربه) زندگی می کند.و معمولاً دارای ۳ بند یا حلقه می باشد. کرم بالغ از دو قسمت سرو بدن تشکیل شده است .قسمت سر دارای دو ردیف قلاب و چهار باد کش است و بدن از ۳ تا ۴ بند تشکیل شده که بندهای آخر دارای تعداد زیادی تخم است.کرم بالغ در بدن انسان، گوسفند و گاو تشکیل نمی شود و تنها فرم بالغ کرم، در دستگاه گوارش سگ یاسگ سانان تشکیل می شود.
کیست هیداتیک، بیماری انگلی است که به وسیله مرحله نوزاد کرم « اکی نوکوکوس گرانولوزوس» ایجاد می شود تنیا اکی نوکوک، کوچکترین کرم پهن نواری است که شناخته شده و اندازه آن(۹-۵/۲ میلی متر)است.این کرم در روده کوچک سگ و سگ سانان (گرگ، روباه و بندرت گربه) زندگی می کند.و معمولاً دارای ۳ بند یا حلقه می باشد. کرم بالغ از دو قسمت سرو بدن تشکیل شده است .قسمت سر دارای دو ردیف قلاب و چهار باد کش است و بدن از ۳ تا ۴ بند تشکیل شده که بندهای آخر دارای تعداد زیادی تخم است.کرم بالغ در بدن ان
سان، گوسفند و گاو تشکیل نمی شود و تنها فرم بالغ کرم، در دستگاه گوارش سگ یاسگ سانان تشکیل می شود.
● سیر تکاملی و مرحله بیماریزایی سگ دفع می شود.تخم انگل بسیار کوچک وغیر قابل رویت است.تخمها در خاک مرطوب و سایه به مدت چند ماه به حیات خود ادامه می دهند . میزبانان واسط( گاو، گوسفند، انسان و
) با خوردن تخمها آلوده می شوند.تخم ها دارای چند لایه و لایه هااز جنس کراتین و نسبت به تغییرات محیط بسیار مقاوم و می توانند در ۲ درجه سانتی گراد به مدت ۲ سال و در طبیعت بر حسب درجه حرارت و شرایط جوی بین ۳تا۸ماه زنده بمانند.هر ۷ تا ۱۴ روز یکبار تخمها توسط سگ تولید و دفع می شود. تخمها بعد از خورده شدن توسط انسان یا دام در روده باز شده و جنین کوچکی از آن خارج شده که شش قلاب دارد.جنین قلابدار در مخاط روده نفوذ کرده و از طریق عروق خونی می تواند به کلیه نقاط بدن برود. جنین پس از توقف در اعضاء مختلف بدن (کبد، کلیه، ریه،مغز، استخوان ، طحال و غیره ) شروع به رشد می کند و به شکل کیسه ای در می آید که به آن کیست هیداتیک گویند . هر کیست پر از مایع شفاف است که حاوی جنین یا لاروهای متعدد می باشد. کیستها به مرور رشد کرده و قطر آن به ۵ تا ۲۰ سانتی متر افزایش و گاهی حجم درون کیست به ۲ لیتر نیز می رسددر صورتی که کبد یا ریه یا عضو مبتلا به کیست هیداتیک درگاو و یا گوسفند به نحوی مورد تغذیه حیوانات دیگر مانند سگ قرار گیرد، کیستها در داخل روده کوچک باز شده و جوانه های داخل کیست به جداره روده کوچک می چسبند و بالغ می شوند و سر انجام کرم بالغ با تولید تخم چرخه را در طبیعت ادامه می دهد.
● چرخه انتقال بیماری
۱) ذبح غیر بهداشتی دام ، بیرون انداختن امعاء و احشاء آلوده به کیست و قرار گرفتن این اندامها در دسترس سگ و سگ سانان
۲) خوردن کیستهای حاوی جنینتوسط سگ و تبدیل آنها به کرمهای پهن نواری شکل در روده سگ
۳) رشد کرمها (تنیا اکینوکوک) در روده سگ و دفع تخمها متعدد توسط مدفوع سگ در محیط.
۴) خوردن علوفه و آب آلوده به تخمهای دفع شده سگ توسط دامها(گوسفند، گاو، شتر
)
۵) تبدیل تخمها به جنین ها ی مختلف و تبدیل جنینها به کیست
هیداتیک در اندامهای مختلف دام
مجدداً با ذبح غیر بهداشتی دام و بیرون انداختن امعاء و احشاء آلوده به کیست و قرار گرفتن این اندامها در دسترس چرخه انتقال بیماری تکرار می گردد.
● سیر تکامل عامل بیماری کیست هیداتیک
۱) میزبان نهایی : میزبانی است که انگل دوران بلوغ یا مرحله تکثیر جنسی خود را در بدن آن موجود می گذراند.
۲) میزبان واسط : میزبانی است که انگل دوران قبل از بلوغ جنسی خود را در بدن آن موجود می گذراند۰
● راههای انتقال بیماری به انسان
۱) تماس نزدیک و مستقیم با سگ های آلوده .
۲) تماس مستقیم با مدفوع سگ های آلوده .
۳) مصرف آب،غذاوسبزیجات آلوده شده به مدفوع سگ
دوره کمون بیماری: دوره کمون ممکن است بین ۵تا۲۰ سال طول می کشدو بر حسب محل، نوع و شدت ضایعات علائم بالینی فرق می کند.
● علائم بیماری در انسان
بیماری درسگ هیچ علامت مشخصه ای معمولاً ندارد .علائم کیست در انسان بستگی به اندازه و محل جایگزینی آن دارد ( حدود ۹۰% کیستهادر ریه و کبد تشکیل می شود.) اگر بافت اطراف کیست نرم با شد کیست می تواند بزرگ و حتی به اندازه یک توپ فوتبال نیز برسد.
ـ کیست تشکیل شده در استخوان معمولاً کوچک وم
ایع داخلی آن کم می باشد و عمدتاً حفره میانی استخوان را مورد تهاجم قرار داده و باعث فرسودگی و شکستگی استخوان می گردد.
ـ در کیست های کبدی علائمی مثل بزرگی کبد ، قولنج کبدی و زردی دیده می شود.
ـ در کیست های ریه علائم مختلفی از جمله سرفه ، تنگی نفس ، دردهای قفسه سینه و خلط خونی دیده می شود.
ـ کیست در مغز موجب اختلالات عصبی تاری دید ، لرزش و صرع می گردد.
ـ کیست در کلیه با سوزش ادرار و وجود خون در ادرار خودنمایی می کند.
ـ کیست قلبی ممکن است باعث تپش قلب ، تنگی نفس، اختلال عمل قلب گردد.
ـ در پاره ای از موارد به علت ضربه ممکن است کیست پاره شده و محتویات آن وارد خون شده و شوک ایجاد کند که خود موجب سقوط سریع فشار خون و مرگ بیمار می گردد.
● راه درمان بیماری در انسان
تنها راه درمان بیماری در انسان عمل جراحی و خارج کردن کیست از داخل بدن است که آن هم بایستی با ظرافت خاصی انجام شود زیرا اگر در هنگام جراحی
مایع موجود در کیست ها و یا قطعاتی از آن در بدن پخش شود کیست های ثانویه و جدید ایجاد می گردد.گاهی به علت گسترش کیستها در اعضاء مختلف بدن و یا وجود کیست در منطقه حساس و خطرناک که دسترسی و عمل جراحی آن مشکل است از داروی آلبندازول جهت درمان استفاده می شود ضمناًبعد از عمل جراحی نیز برای حذف کامل کیستها از داروی فوق استفاده می گردد .
● درمان بیماری در سگ
در صورت آلودگی سگ به راحتی با دادن داروی ضد انگل درمان می شود. توصیه می شود مرتباً زیر نظر دامپزشکی هر چند ماه یک بار از داروی ضد انگل برای حیوانات استفاده شود.بنابراین کسانی که دارای سگ خانگی و گله می باشند، بایستی این موضوع را مدنظر داشته باشند.
● پیشگیری و کنترل
بیماری کیست هیداتیک انتشار جهانی دارد و بطور کلی در مناطقی که شغل دامپروری رونق دارد وتماس نزدیکی بین گاو، گوسفند، انسان و سگ زیاد می باشد، از شیوع بیشتری برخوردار است. بنابراین در کنترل بیماری باید موارد زیر را مد نظر قرار داد:
۱) آموزش بهداشت :آگاه نمودن مردم در زمینه استفاده از سبزیجات به نحوی که سبزی باید کاملاً با مواد ضدعفونی کننده شسته و بعد مصرف گردد.
۲) کسانی که دارای سگ خانگی و گله هستند، می بایست تماس محدودی با آنها داشته باشند.(زیرا موی بدن آنها ممکن است به تخم انگل آلوده باشد.)نگهداری این حیوانات باید تحت نظر دامپزشک با معاینه دوره ای مرتب و استفاده از داروهای ضد انگل همراه باشد و از لمس کردن آنها نیز خودداری گردد.
۳) از کشتار حیوانات(گاو، گوسفند و بز ) در خارج از کشتارگاه اکیداً خودداری شود و این کار باید در کشتارگاههای بهداشتی صورت پذیرد.ضمناً مردم در این خصوص همکاری لازم را باید معمول دارند و از خرید گوشت و فراورده های دامی که معاینه نشده و مهربهداشتی ندارند خودداری کنند.
۴) بازرسی لاشه و اندام ها در موقع کشتار، ضبط و معدوم نمودن اندام های آلوده به کیست به نحوی که اندام آلوده از دسترس سگ دور نگه داشته شده و حتماً سوزانده و یا دفن بهداشتی گردند.
۵) مبارزه با سگ های ولگرد شامل معدوم نمودن آنها
از طرق مختلف و همچنین جمع آوری و دفن صحیح زباله نقش مهمی در کاهش جمعیت سگ ها و مبارزه با این بیماری و سایر بیماری هایی که از طریق سگ به انسان منتقل می شود را خواهد داشت.
۶) آموزس به مردم در مورد اهمیت شستشوی دستها با آب و صابون
