بخشی از مقاله
كيست هاي تخمدان در گاوهاي شيري
كيست هاي تخمداني كاهش قابل ملاحضه اي روي توليدمثل در اغلب فارم هاي پرورش گاو شيري در امريكا دارند.
تخمين زده شده كه كيست هاي تخمدان در دامنه اي از 5%-25% در اغلب گله ها شيوع پيدا كرده اند.
مجموع تحقيقات اخير دانشگاه ويسكانزين بر روي گاو هاي شيري نشان داده است كه شيوع كيست هاي تخمداني در دامنه اي از پائين ترين 16.2%تا بالاترين 47.4% وجود دارد.
گاوهاي بالغ شيوع بالاتري (39%)از كيست ها نسبت به تليسه هائي كه اولين گوساله خود را زائيده اند (11%) دارند.در سن تلقيح تليسه ها شيوع كمتري از كيست هاي تخمداني (3%-6%) دارند.
جالب توجه است كه بيماري كيست تخمدان در گاوهاي گوشتي شيوع كمتري دارد.
كيست هاي تخمداني به علت كاهش راندمان توليدمثل باعث خسارات شديد اقتصادي در اغلب گله هاي گاو شيري مي شوند.
شرح:
كيست هاي تخمداني (شكل 1)با ساختمان فوليكولار ، قطري كمتر از 2.5سانتيمتر (در حدود 1اينچ) دارند.كيست هاي تخمداني براي ده روز و يا بيشتر در غياب جسم زرد عمل كننده (CL) بر روي تخمدان ظاهر ميشوند.
تنها روش عملي شناسائي بيماري كيست تخمدان معاينه به روش توشه ركتال در ناحيه توليدمثلي گاو مي باشد.
اين موضوع بر اهميت تست هاي مرتب و برنامه ريزي شده براي سلامت گله بعد از زايمان گاوها توسط يك دامپزشك ماهر با تكنيك لمس از طريق توشه ركتال تاكيد مي كند.
كيست هاي تخمداني مي تواند به كيست هاي فوليكولار يا كيست هاي فوليكولار لوتئينه شده دسته بندي شود.
جدول 1 خصوصيات كيست هاي فوليكولار يا كيست هاي فوليكولار لوتئينه شده را فهرست مي كند.
جسم زرد كيستي (CLبا يك حفرهء پوشيده از مايع ) نبايد با كيست هاي تخمداني اشتباه شود ، زيرا آن ها بيماري زا نيستند وبه طور نرمال هم در طول سيكل فحلي و هم در آبستني عمل مي كنند.
شكل يك –تخمداني با سه كيست فوليكولار (ساختماني شبيه تاول)
علائم عمومي:
گاو هائي با كيست هاي تخمداني رفتار فحلي غير نرمال دارند (در جدول يك مشاهده مي شود) و در بسياري از نمونه ها عدم فحلي (آنستروس) يك نشانه مشترك براي گاوهائي با بيماري كيست تخمدان مي باشد.
ظاهر گاوهائي با كيست تخمدان معمولا با گاوهاي ديگر تفاوتي ندارد.هر چند علائم عمومي كه گاوهائي با كيست تخمداني ممكن است داشته باشند عبارتنداز:
1) گردن رحم ضخيم و برجسته.
2) كاهش يا نبود حالت عضلاني در فرج ، واژن و رحم.
3) آزادي ليگامان «ساكرولياك» و ليگامان «ساكرولياتيك» كه نتيجه آن بالا رفتن انتهاي دم ميباشد.
4) تغيرات ناگهاني در توليد شير.
بايد مد نظر داشت كه اين علائم عمومي فقط در تشخيص مقدماتي بيماري كيست تخمدان مفيد هستند و براي تشخيص قطعي بيماري نياز به تكنيك توشه ركتال مي باشد.
جدول 1 : مشخصات كيست هاي فوليكولار و كيست هاي فوليكولار لوتئينه شده
كيست هاي فوليكولار لوتئينه شده كيست هاي فوليكولار شاخص
ديواره ضخيم با يك بافت لوتئينه آستر مانند در درون فوليكول
ديواره نازك ، غشاي تكا ضخيم شده و تغيير در سلول هاي گرانولوزا ساختمان
اغلب روي يك تخمدان تنها هستند يكي و يا چندين عدد روي يك و يا هر دو تخمدان تعداد كيست و گسترش روي تخمدان
تقريبا 30% نمونه ها تقريبا 70% نمونه ها وقوع نوع كيست
معمولا بالا معمولا پايين غلظت پروژسترون و سرم در شير
معمولا آنستروس آنستروس(اكثريت) ، فحلي نامشخص يا دائم فحل بودن رفتار گاو
30%-70% ، اگر وقوعشان قبل از اولين تخمكگذاري باشد-20%-30%اكر وقوعشان بعد از اولين تخمكگذاري باشد 30%-70% ، اگر وقوعشان قبل از اولين تخمكگذاري باشد-20%-30%اكر وقوعشان بعد از اولين تخمكگذاري باشد شانس بهبود بدون درمان
100 واحد GNRH(شايد لازم باشد 9روز بعد يك دوز از پروستاگلاندين {PG} تكرار شود 100 واحد GNRH (شايد لازم باشد 9روز بعد يك دوز از پروستاگلاندين {PG} تكرار شود) روش هاي درماني پيشنهاد شده
21روز بدون PG (دامنه 9-30) روز ، تقريبا 12 روز با يك محصول حاوي PG 21روز بدون PG (دامنه 9-30) روز ، تقريبا 12 روز با يك محصول حاوي PG روزهاي فحلي بعد از درمان
70%-80% 60%-70% پاسخ به درمان
45%-60% 45%-60% نرخ آبستني در اولين فحلي بعد از درمان
علل بيماري:
دلائل قطعي كه باعث شكل گيري كيست ها مي شود ناشناخته هستند.
هر چند اغلب محققان بر اين باورند كه يك عمل نادرست مسئول آزاد شدن هورمون لوتئينه كننده(LH)مي شوند.
زماني كه كيست ها گسترش پيدا مي كنند فوليكول ها در عوض اوولاسيون و آزادكردن تخمك به سايز غيرنرمال توسعه پيداميكنند(شكل2).
حضور كيست گاو را از داشتن يك سيكل فحلي 21 روزه نرمال باز مي دارد.بنابراين تا زماني كه كيست خود به خود برگشت كند(از بين برود)و يا پاسخ به درمان بدهد گاو نمي تواند آميزش داده شودو آبستني گاو به تآخير خواهد افتاد.
شكل2- تركيب كيست دليلي براي يك فرايند غير نرمال است.
تا ثيرا ت ژنتيكي:
در مطالعه اي كه در سوئد انجام گرفت همه گاوهاي نر اگر دختر هايشان كيست تخمداني داشتند گلچين مي شدند.
بيش از يك دوره20 ساله(1954-1974) شيوع همگاني از كيست ها در سوئد از10% به 3% كاهش پيدا كرد.
اين كاهش در شيوع كيست هاي تخمداني مشخص كرد كه ژنتيك نقش مهمي در انتقال بيماري كيست تخمداني از يك نسل به نسل ديگر دارد.
بنابراين حذف كردن گاوها و تليسه هائي با كيست هاي تخمداني بايد به عنوان يك روش براي كاهش قطعي وقوع كيست هاي تخمداني در گله هاي گاوهاي شيري مد نظر قرار گيرد.متاسفانه تعداد زيادي از گاوهاي مبتلا به كيست اغلب توليد كننده هاي عالي هستند كه اين شرايط روي مشكلات حذف در بسياري از نمونه ها موثر است.
تا ثيرا ت تغذيه اي:
تا اين زمان دانش فراگير نتوانسته ارتباطي را بين تغذيه و كيست هاي تخمداني در گاوهاي شيري به اثبات برساند حتي زماني كه طبق آزمايشات غذاي آن ها را با يك جيره بالانس و صحيح تغيير دادند.
در ديگر كشورها مشخص شد كه اگر جيره همه احتياجات غذائي گاوها را براورده كند و به اضافه مقداري از مواد غذائي انتخاب شده (بتاكاروتن وسلنيم و...) كيست هاي تخمداني از بين نخواهند رفت.البته اين امر حداكثر اهميت دارد كه جيره به طور صحيح بالانس شود و مقدار مناسبي از احتياجات را براي گاوها برآورد كند.
