دانلود مقاله گزارش کارآموزی گاوداری

بخشی از مقاله

گزارش کارآموزی گاوداری

تاريخچه گاوداری :
تاریخچه گاوداری در جهان:
هزاران سال است كه گاو, جزئی از زندگی روزانه كشاورزی به شمار می‌آید انسان در برابر حفاظت, نگهداری و تغذیه این حیوان, از فراورده‌های گوناگون آن استفاده می‌كرد. نزدیك به 6 هزار سال پیش از میلاد مسیح, بشر شیوه زندگی خود را تغییر داد, شكار حیوانات را كنار گذاشت, به زراعت پرداخت و به اهلی كردن حیوانات همّت گذاشت . نخست, سگ, و سپس گوسفند و بز و بچه گاو را اهلی كرد.

اگر چه چگونگی اهلی شدن گاو كاملاً مشخص نیست, اما زمان آغاز آن از آثار باستانی و نشانه‌های باستانشناسی پیدا است, یكی از تمدنهای نخستین كه به اهلی كردن گاو پرداخت, درخاور میانه قرار داشت. كتیبه‌ای از معبدی در عراق به دست آمده كه مربوط به 4500 سال پیش از میلاد مسیح می‌باشد وشخصی را در حال دوشیدن شیر از گاو نشان می‌دهد.

باستان شناسان چنین نتیجه گیری می‌كنند كه اهلی شدن گاو در آسیا خاور میانه بین 4500 تا 6000 سال قبل از میلاد انجام شده است. شواهدی دیگر نشان می‌دهد كه در همین زمان, اهلی شدن گاو در اروپا به طور جداگانه‌ای نیز انجام شده است.

برخلاف دنیای قدیم, دنیای جدید تا پیش از ورود اسپانیاییها به آمریكا, هیچ گاو اهلی در این قاره وجود نداشت. نخستین گاوهای اهلی, در آغاز سده شانزدهم, به وسیله مهاجران اسپانیایی به قاره آمریكا آورده شد. البته آمریكای شمالی دارای نوعی گاومیش بنام باسیون بود كه سرخ‌پوستان موفق به اهلی كردن آن نشده بودند. در آمریكای جنوبی نیز اصولاً گاوی موجود نبود در استرالیا نیز هیچ گاو, خواه وحشی یا اهلی, وجود نداشت و نخستین گاوهای این قاره در 18 ژانویه1788 به وسیله مهاجران انگلیسی به این كشور وارد شد.

بشر اولیه که سالیان درازی را ازمیوه درختان و شکار حیوانات امرار معاش می نمود رفته رفته درصدد بر آمد برای مواقعی که دسترسی به شکار نداشت حیواناتی را که مفید و مطیع اند تشخیص داده بود به تدریج رام و اهلی سازد و کم کم در اثر تماس مداومی که به یک طریق با گاو ،بز ،میش کوهی حاصل کرد علاوه بر فواید گوشت ،از مزایای شیر هم برخوردار شد و بعداًجایی برای نگهداری آنها در نزدیکتر منزل خود ساخته اند.

اهلی کردن حیوانات 8 هزار سال قبل از میلاد مسیح ابتدا در اورمیانه انجام شده است و بعدا ً در قرون وسطی در کشورهای اروپایی بعلت پیشرفت علم از یک طرف و استعداد زمین و شرایط مساعد جوی مراحل اول اصلاح نژادهای گاوها متداول شده وتکثیر یافت امابعلت بیماریهای مختلف خصوصا ً طاعون گاوی که همواره از کشورهای افریقایی یا مرکزی سر چشمه می گیرد تلفات و خسارات زیادی به گاوداریهای اروپاوارد می کرد لذا دانشمندان درصدد جلوگیری از این کار برآمدند از این رو فرانسویان در 210سال قبل اولین دانشکده در لندن افتتاح کردند و بعداً دانشجویان سایر کشورها با مراجعت به آنجاو فراگیری علم دامپزشکی توانستند در جهت ریشه کن بیماری مختلف گاو وگوسفند گام بردارند .
اهمیت اقتصادی گاو :

می توان ادعا کرد که گاو مهمترین حیوانی است که به وسیله ی بشر اهلی شده است فراورده های گاو از شیر،گوشت ،پوست ،مدفوع تا اندامهای درونی آن هر یک به نوبه ی خود مورد استفاده قرار می گیرند شاید کمتر حیوانی را بتوان یافت که تااین اندازه برای بشر مفید باشد . نزدیک به 1200 میلیون رأس گاو در دنیا وجود دارد که بیش از نیمی از آنها در نواحی گرمسیری به سر می برند واز این تعداد نزدیک به 40 درصد را گاوهای هندوستان تشکیل می دهند اگر چه که اهمیت گاو در نواحی معتدل بیشتر برای تغذیه انسان و فراورده های

فرعی آن است اما در نواحی گرمسیری اینگونه استفاده ها نسبت به نقش گاو در مذهب ، آداب و رسوم اجتماعی ثروت اندوزی و مظاهر تشخیص در درجه ی دوم اهمیت قرار دارد همان اندازه که انسان شهر نشین حاضر نیست ثروت و اندوخته ی مالی خود را از دست بدهد یک بومی نیز حاضر به از دست دادن گله خود نخواهد بود یک نفر هندو آماده است که از گرسنگی از بین برود ولی گوشت گاو خود را نخورد ،فراورده های گاوهای افریقایی نقش چندانی در اقتصاد جهانی ندارند اقیانوسیه که بیشترین تعداد گاورا نسبت به جمعیت انسانی دارد مقدار شایان توجهی شیرو گوشت تو لید کرده و مهم در بازار جهانی وارد کشورهای ارژانتین و برزیل در امریکای جنوبی نقش مهمی در تولید گوشت گاو دارند اروپا با تعداد زیادی گاو نقش مهمی در بازار جهانی گوشت و شیر دارد .

ارزش شیر در تغذیه انسان
شیر ،به عنوان کاملترین غذا در طبیعت تعریف شده است که تنها منبع غذایی برای نوزاد بیشتر پستانداران است .شیربرای نوزاد انسان ،در 2تا 3 ماهه ی نخست زندگی ،تنها منبع غذایی مورد نیاز است .در دوران رشد نیز شیر طبیعی و یا شیر خشک برای نوزادان اهمیت شایان توجهی دارد از سویی ،شیر می تواند ماده ی غذایی با ارزشی برای انسان کامل ،بویژه کهنسالان باشد وجود شیردر رژیم غذایی انسان از آن رو اهمیت دارد که تأمین کننده ی سه ماده ی غذایی ؛یعنی پروتئین ،کلسیم ،و ریبوفلاوین است . مهمترین اینگونه ترکیبها

،پروتئین است که بیشتر آمینو اسیدهای ضروری شیر خوار را تا 6 سالگی بر آورده می کند همین مقدار شیر نزدیک به 60 درصد از پروتئین مورد نیاز برای کودکان رو به رشد تاسن 14 سالگی ،و نردیک به 50 درصد از پروتئین لازم برای سنین 14 تا 20 سالگی را دارا است .هر لیتر شیر 2/1 گرم کلسیم دارد که تفریبا ً تمام نیازهای روزانه کلسیم انسان را در سنین گوناگون و در گاوهای مختلف تولید مثل (شیر دهی 2/1 گرم ،آبستنی 3/1 گرم ) بر آورده می سازد .بنابراین ،در افرادی که جیره ی آنها بدون شیر است احتمال کمبود کلسیم بیشتر از عناصر دیگر است بدون استفاده از شیر ، امکان تأمین کلسیم مورد نیاز ، دشوار خواهد بود ویتامین آ و ریبو فلاوین ،نمونه هایی از ویتامینهایی هستند که احتمال کمبود آنهادر رژیم

غذایی انسان ، نسبت به ویتامینهای دیگر زیادتر است یک لیتر شیر تمام نیازهای کودکان رو به رشد و انسان کامل (بجز زنهای شیر ده وآبستن )را از نظر ریبوفلاوین بر آورده می سازد با نوشیدن یک لیتر شیر در روز تقریبا ً تمام نیازهای ویتامن آ درکودکان کمتر از یک سال نزدیک به 72 درصد از نیازهای کودکان در سنین 1تا2 سال بیشتر از 40 درصد از نیازهای کودکان 8تا10 سال و 29 درصد از نیازهای افراد کامل بر آورده می شود .

ساختار بدنی
پستانداری علفخوار است و معده‌اش مانند دیگر نشخوارکنندگان چهار قسمتی و شامل سیرابی، نگاری، هزارلا و شیردان می‌‌باشد.0
در آرواره فوقانی گاو دندانهای ثنایایی و نیش وجود ندارند و فقط دندانهای آسیا وجود دارند و برعکس دندانهای ثنایایی ونیش درفک تحتانی موجودند. دندانهای نیش گاوها همانند ثنایا شده و بطور کلی بشکل یک ردیف منظم هشت تایی در جلو فک قراردارد.
درهردست وپای گاو یک زوج سم وجود دارد.

نژادها
نژادهای گاو بسیارند. نژادهای معروف گاوهای ایرانی عبارت‌اند از:
نژادهای جنگلی یاساحلی که مخصوص نواحی گیلان ومازندران وگرگان است، نژاد کوهستان که گاوهای سراب واردبیل ودیگر نواحی آذربایجان از آن نژادند.
نژادهای گاوهای اروپایی عبارت‌اند از: نژاد انگوس، نژاد دورهام، نژاد فراند، نژاد گارن، نژاد گاسکون، نژاد لیموزن، نژاد هرفورد، و نژادهای هلندی ودانمارکی و نیوزلندی و غیره.
استفاده‌ها

جانوری بسیار مفید است واز شیر وگوشت و پوست و نیروی بدنی آن استفاده می‌‌شود.از گاو نر جهت تخم کشی، شخم وباربری وآب کشی از چاه (چاه چرخ گاوی) وآسیاب وکوبیدن گچ و ساروج وخرمن استفاده می‌‌کنند. اما گاو ماده را بیشتر جهت استفاده از شیر نگهداری می‌‌نمایند.

وضعیت بدنی در گاوهای شیری
در سال شش زمان کلیدی وجود دارد که وضعیت بدن دام باید مورد ارزیابی قرار گیرد.این زمان ها عبارتند از:اواسط دوره خشکی،زایمان، و تقریبا 270،180،90،45 روز بعد از شروع شیرواری.آنچه در زیر می آید به شرح اهداف معین در خصوص وضعیت بدن در هرکدام از این مراحل می پردازد.
دوره خشکی:

نمره ایده آل وضعیت بدن برای یک گاو خشک 3.5 می باشد.برای حصول عملکرد و سلامتی مطلوب در مراحل اولیه شیرواری که در پی دوره خشکی می آید،وضعیت بدن باید حداقل 3 و حداکثر 4 باشد.
اثبات شده است که یک گاو در طی شیرواری چربی بدن را با بازده بیشتری نسبت به دوره خشکی ذخیره می کند.گاها یک گاو قبل از اینکه به نمره وضعیت قابل قبولی برسد،باید خشک گردد.از اینرو یک مدیر باید گاوهای خشک را به منظور اضافه وزن و حصول نمره وضعیت مطلوب تغذیه کند.بدیهی است که یک برنامه تغذیه ای حساب شده همراه با بازدیدهای مکرر برای بالا رفتن وضعیت بدن گاوهای خشک(البته بدون چاق شدن گاو)ضروری است.

علوفه خشک ساقه بلند و دارای کیفیت متوسط،بهترین خوراک علوفه ای برای گاوهای خشک به شمار می رود.علوفه با کیفیت بالاتر(از نظر انرژی و پروتئین)از قبیل سیلوی ذرت و هیلاژ یونجه باید با احتیاط و محدودیت بیشتری مصرف شوند تا از افزایش بیش از حد نمره وضعیت جلوگیری به عمل آید.
استفاده از علوفه با کمیت و کیفیت مناسب،مکمل های با انرژی پایین و فیبر بالا که حاوی مقدار کافی پروتئین،مواد معدنی و ویتامین ها باشد می تواند در مقادیر کنترل شده بمنظور دسترسی به افزایش نمره وضعیت بکار رود.

حذف چربی اضافه در گاوهای خشک هم با استفاده از محدود کردن انرژی دریافتی طی دوره خشکی،عملکرد بعد از آن را با مشکل مواجه نخواهد کرد.
اوایل شیرواری:
گاو باید طی اوایل دوره شیرواری مکررا مورد ارزیابی قرار بگیرد.وضعیت بدن گاو -از آنجا که منعکس کننده ی ذخایر انرژی بدن است-اثر عمده خود را روی سلامتی،تولید و باروری گاو شیری خواهد گذاشت.

اضافه وزن بیش از حد گاو یعنی نمره وضعیت بالاتر از 4 خطر بزرگی محسوب می شود و ممکن است سبب ایجاد سندرم گاو چاق و مشکلاتی از قبیل سخت زایی،جفت ماندگی،عفونت های رحمی،تورم پستان،جابجایی شیردان،کتوز و تب شیر گردد.معمولا مقاومت گاو به استرس های زایمانی کافی نیست و اشتهای آن کمتر از آن است که پاسخگوی نیازهای اوایل شیرواری باشد.

از طرف دیگر،چنانچه نمره وضعیت کمتر از 3 باشد،گاو بدون داشتن ذخایر کافی انرژی،استارت تولید را می زند.این گاو ممکن است با مشکلات کمتری در زمان زایمان مواجه باشد اما عملکرد تولید مثلی و تولید شیر آن پائین تر از حد انتظار ما خواهد بود.

همانطور که در شکل نشان داده شده،یک گاو متوسط معمولا در 4 تا 6 هفتگی بعد از شروع شیرواری،به پیک تولید می رسد.اگر دریافتی خوراک(ماده خشک)توسط گاو کندتر از نیازهایش پیش برود،در 9 تا 11 هفتگی به پیک خواهد رسید.این وضعیت،گاو را برای چندین ماه پس از شروع شیرواری در بالانس منفی انرژی قرار خواهد داد؛به این معنی که دریافتی انرژی خوراک کمتر از بازده انرژی شیر تولیدی است.این گاو از چربی بافتی خود برای جبران این نقیصه استفاده خواهد کرد.

گاوی که شیرواری را در وضعیت لاغر شروع کند،ذخایر انرژی کمی دارد و پیک تولید پائین تری خواهد داشت.پیک تولید مستقیما با کل تولید شیر در گاوهای بالغ مرتبط است.برای هر یک کیلوگرم اضافی در تولید شیر(در حالت پیک) تقریبا 200 کیلوگرم شیر بیشتری در کل دوره شیرواری حاصل می شود.
پائین بودن وضعیت بدن در زمان زایمان همچنین می تواند سبب پائین آمدن چربی شیر شود؛زیرا که در اوایل شیرواری نسبت بالایی از پیش سازهای چربی شیر،از ذخایر چربی بدن گاو منشا می گیرند.

گاو بالغ متوسطی که با وضعیت بدن مطلوب(3.5 و حداکثر 4) زایمان می کند،طی 80-60 روز اول با فرض سلامتی کامل،روزانه 1-0.5 کیلوگرم از بافت بدن خود را از دست می دهد.
یک کیلوگرم از بافت بدن(بیشتر به حالت چربی) می تواند 4.92 مگاکالری(NEL)را تامین نماید.شیر با چربی 3.5% نیز شامل حدود 0.69 مگاکالری انرژی(NEL)در کیلوگرم است.بنابراین یک کیلوگرم از بافت بدن می تواند انرژی لازم برای تولید 7.1 کیلوگرم شیر راتامین کند.از دست دادن 70 کیلوگرم چربی در گاو بالغ متوسط،معادل تولید 500 کیلوگرم شیر بیشتر از دریافتی انرژی جیره خواهد بود.

طی دو ماه اول شیرواری،گاو بالغ متوسط بین 1.2-1 از نمره وضعیتش را از دست می دهد،و تا هفته دهم نزدیک به وضعیت 3 ثابت می ماند و تا روز نودم وضعیت از دست داده را بازیابی می کند.در این زمان،بالا بردن دریافتی انرژی جیره می تواند احتیاجات در حال کاهش انرژی شیر را پاسخ بگوید.این امر با دوره بازدید از فعالیت های فحلی،جفت گیری و تلقیح،مقارن است.

تجربه و تحقیق نشان داده است که گاوهای در حال اضافه وزن(در بالانس مثبت انرژی)در زمان سرویس،نرخ آبستنی بالاتری نسبت به گاوهای در حال کاهش وزن دارند.نمره وضعیت بین 2.5 و 3.5 برای بازده تولید مثلی مطلوب،کافی است.

مصرف پائین انرژی در اوایل شیرواری می تواند روزانه منجر به 2-1.5 کیلوگرم سوزش چربی گردد.این امر خطر تجمع چربی در کبد گاو را بالا می برد و می تواند سبب کتوز شود.همچنین حساسیت گاو به بیماری زیاد شده و بازگشت به استروس به تاخیر افتاده و باروری پائین می آید.
گاوهای اوایل شیرواری حدود 10% کمتر از گاوهای سطح مشابه تولید در اواسط شیرواری ماده خشک مصرف می کنند.بنابراین تامین پروتئین کافی برای پاسخگویی به احتیاجات پیک تولید به این معنی است که محتوای پروتئینی جیره در محدوده 20-18 درصد ماده خشک آن باشد.در حالت ایده آل 40% پروتئین باید عبوری باشد تا از تجزیه شکمبه ای گذر کرده و آمینواسیدهای دخیل در تولید شیر را فراهم آورد.

درهر صورت باید بین مقادیر زیاد مواد دانه ای(نشاسته)با قابلیت هضم بالا و قابلیت تخمیر سریع برای تامین انرژی با علوفه فیبری به منظور نگهداری عملکرد شکمبه و سنتز چربی شیر تعادل برقرار باشد.
جیره باید به گونه ای باشد که 75-72 درصد کل مواد مغذی قابل هضم(TDN) و 1.67-1.61 مگاکالری در کیلوگرم انرژی خالص شیرواری(NEL)تامین نماید.کل سطح فیبر جیره باید بین 19 و 21 درصد فیبر شوینده اسیدی(ADF) و بین 25 و 28 درصد فیبر شوینده خنثی(NDF)باشد.حداقل 21% کل ماده خشک جیره باید از NDF علوفه تامین شود.برخی از علوفه ها باید بصورت خشک باشند تا بالاترین عملکرد شکمبه را داشته باشیم.

اواسط شیرواری:
وقتی 180 روز از شیرواری گذشت،ارزیابی وضعیت بدن باید مؤید این نکته باشد که گاوها در حال بازسازی آن دسته از ذخایر چربی بدنشان هستند که در اوایل شیرواری از دست رفته بود.در این مرحله از شیرواری،نمره های وضعیت باید برای پرتولید ترین گاوهای گله 3 و برای گاوهای متوسط شیر بین 3.5-3 باشد.ممکن است نمره وضعیت گاوهای کم تولید از 3.5 بالاتر رفته باشد که در این حالت باید تغذیه آنها با مدیریت دقیقتری انجام شود تا از چاقی جلوگیری به عمل آید.

اواخر شیرواری:
نمره وضعیت بدن در 270 روزگی بعد از شروع شیرواری بایستی 3.5 باشد.در طی این مدت،گاوهای کم تولید تمایل به افزایش بیش از حد نمره وضعیت دارند و ممکن است نمره 4 یا بیشتر را نشان بدهند.این امر بخصوص زمانی رخ خواهد داد که مقادیر زیادی سیلوی ذرت در جیره استفاده شود؛و همچنین زمانی که در خصوص مصرف کنسانتره محدودیتی به عمل نیامده باشد.
بیش از حد بودن وضعیت بدن در گله های دارای سیستم فری استال که با جیره کاملا مخلوط شده(TMR) تغذیه می کنند و گاوها با توجه به میزان تولیدشان گروه بندی نشده اند نیز دیده می شود.

در گله هایی که فاصله گوساله زایی بیش از حد معمول،دوره تولید کم و/یا دوره خشکی را طولانی می کنند،بسیاری از گاوها بیش از حد چاق می شوند.در این وضعیت،مدیریت پرورشی نیازمند بهبود است.

مهم ترین نکات جهت یادآوری :
- جایگاه گاوهای نزدیک زایمان را متراکم نکنید . این مشکل معمول گاوداری هاست به ویژه گاوداریهای توسعه یافته و در تهیه ی جایگاه مناسب جهت گاوهای در حال انتقال موفق نشده اند . تراکم جمعیت در جایگاههای با Free-stall 90% تعداد جایگاه آزاد انفرادی است . در جایگاه های بدون free-stall و باز حدود 30 متر مربع (مسقف و آزاد )برای هر گاو باید در نظر گرفته شود .

- از جابه جایی بیش از حد پیشگیری کنید . محیط های جدید و گروه جدید گاو ایجاد تنش می کند . داشتن گروه های متعدد لزوماً یک حسن نیست . به ویژه از جابه جایی گاو وتلیسه قبل از زایش باید اجتناب شود .
- گاو و تلیسه را در صورت امکان جدا از هم نگهدارید . با این که حساسیت تلیسه نسبت به گاو در برابر مشکلات کم تر است ولی اگر در محل غذاو آخور قادر به رقابت با گاو نباشد با جدا سازی آنها این مسئله ایجاد مشکل نخواهد کرد .

- از تغییر شدید جیره ی غذایی اجتناب گردد . به خصوص از افزودن ناگهانی مواد غذایی که خوش خوراک نیستند از قبیل (پودر خون٬ چربی) جلوگیری شود . دوره ی انتقال زمان خوبی جهت تغذیه دام با علوفه ی خراب یا کپک زده نیست .

- از غذای کاملاً مخلوط جهت تغذیه ی گاوهای نزدیک زایش استفاده گردد تا قابل جدا سازی و و انتخاب گاو نباشد .
بدین وسیله از مصرف نشاسته و کنسانتره بیش از حد جلوگیری خواهد شد و حتی مواد غذایی غیر خوش خوراک را به این روش می توان به گاو خوراند .
- از تنش گرمایی جلوگیری کنید . به طور معمول به گاوهای شیری از این نظر رسیدگی می شود و نباید گاوهای نزدیک زایمان را فراموش کنید .

- آب تازه و به مقدار کافی در اختیار گاوها قرار دهید . روش تغذیه محدود کننده ی مقدار غذا یک امتیاز است به خصوص برای گاودارا نی که نمی توانند مقدار بالای دریافت غذا در گروه گاوهای نزدیک زایمان را انجام دهند و یا گاودارانی که ترجیح میدهند به طور اجبار دریافت ماده غذایی را بالا ببرند . با محدود نگه داشتن در یافت غذا ٬ احتمال کاهش شدید اشتها و دریافت ماده ی خشک در نزدیک زایمان افزایش می یابد . از نقطه نظر علمی کاربردی محدود کردن در یافت غذا بسیار ساده و قابل انجام است و تنها با افزایش فیبر انجام می شو د .

تعداد زیادی مطالعه و تحقیق نشان داده اند که دریافت غذا توسط گاو نزدیک زا Close-up ارتباط زیادی به مقدار فیبر جیره دارد . برای موفق شدن در محدود کردن غذای دریافتی باید غذا را در آخور ها با گردن گیر و یا در Stanchion انجام داد . در صورتی که تغذیه به طو ر گروهی انجام شود٬ رقابت موجب خواهد شد که تعدادی گاو غذای بسیار محدودی در یافت کنند و تعدادی دیگر به طور غیر محدود غذا بخورند . متاسفانه به اندازه کافی مطالعه و تحقیق در این رابطه که سطح فیبر جیره و مقدار جیره ی گاو های نزدیک زا چقدر باشد تا با کمترین استرس و به آرامی دوره ی انتقال توسط گاو طی شود ٬ انجام نشده ولی به هر حال مدارک کافی وجود دارد که اشاره به تغذیه ی جیره با انرژی بالا (برای گاو close-up

(Mcal/nei/b/dm 0/72-0/70 ٬ (34-40 درصد کربوهیدرات غیر فیبری NFC و حداقل 32/0 NFC )که البته این توصیه صد درصد و تضمین علیه حل مشکلات پس از زایش نیست. پیدا کردن راه و روش صحیح برای گله ی شما همیشه ساده نمی باشد ولی اجازه ندهید که چند مشکل کوچک سد راه شما جهت رسیدن به پاسخ صحیح شود .

نتیجه :
استفاده از دوره ی روشنایی طولانی هورمون رشد به طور مستقل سبب افزایش در تولید شیر گاوهای شیر ده بود. نتایج مطالعات کنونی پیشنهاد کرد که ترکیبی از روشهای فوق به همراه 3 بار دوشش روزانه تاثیر به سزایی روی تولید شیر ٬تحریک وترشح شیر و افزایش در ماده ی خشک مصرفی داشته است .
نکات کاربردی در مدیریت تغذیه ای گاو های شیری

نکات کاربردی در مدیریت تغذیه ای گاو های شیری
سطح درآمد یک واحد گاوداری بستگی به میزان تولید و هزینه های آن دارد که از این میان خوراک مصرفی با حدود 65-60 درصد بیشترین نسبت هزینه هارا به خود اختصاص می دهد. بنابراین هر چقدر گاوهایی با ظرفیت های تولیدی بیشتری نگهداری شده و زمینه ی بروز توانایی های آنها نیز مساعد گردیده و هزینه های غذایی کاهش یابد حرفه ی گاوداری از سود آوری بیشتری برخوردار خواهد بود .

مدیران موفق واحد های تولید دامی با عجین نمودن هنر و تجربه ی گذشتگان با علوم پیشرفته ی تغذیه ای امروزی كه آمیزه ای جالب توجهی را تحت عنوان مدیریت تغذیه ای به وجود آورده اند که با کاربرد علمی این برنامه ها در مزارع دامپروری و با سود آورنمودن این بخش تولیدی برای سرمایه گذاران این واحد ها كه زمینه ی مطمئنی در رابطه با تضمین اقتصادی فعالیتشان فراهم می آورند . مدیران مذبور عمده علت موفقیتشان را علم وعلاقه به زمینه ی مورد فعالیت و تحت نظر گرفتن نکات ریزی می دانند که اگر چه ساده و عملی هستند ولی اغلب از دید افراد پنهان مانده و یا به مورد اجراگذاشته نمی شوند . در ذیل به تعدادی از آنها که می توانند در زمینه ی تغذیه کاربردی گاوهای شیری مفید و سودمند باشند كه اشاره می شود :

نکات عمومی در تغذیه گاوهای شیری :

1- گاوها را بر اساس مرحله ی شیرواری یا میزان تولید كه دسته بندی نموده و و بر اساس نیازهایشان تغذیه نمایند .
2- در طول سال از برنامه ی تغذیه ای که اقتصادی و متعادل شده باشد و بتواند نیازهای حیوان را برآورده نماید استفاده کنید .
3- جهت مصرف حداکثر میزان خوراک اختصاصی كه خوش خوراکی جیره مد نظر بوده و برای این منظور از اقلام خوراکی متنوع و با کیفیت خوب استفاده نمایید .
4- دستگاه گوارش گاوها از قسمت های بسیار فعال بدن هستند برای کار بهتر این دستگاه از دادن مواد معین غافل نباشید .

5- دفعات خوراکی دادن به گاوها را تنظیم نموده و مطابق برنامه عمل نمایید .
6- گاوها علاقه خاصی به استفاده از علوفه های تازه و آب دار دارند كه در صورت در دسترس و ارزان بودن در تغذیه ی آن را به کار ببرید .
7- ترکیبات مواد مغذی اقلام خوراکی متنوع و متغییر است . با آنالیز آزمایشگاهی آنها از اجزای مواد مغذی جیره ی فرموله شده اطمینان حاصل نمایید .
8- آب تمیز كه سالم و گوارا به صورتی دائمی در اختیار گاوها قرار دهید
9- شرایط محیطی مناسبی به خصوص در فصول تابستان و زمستان برای گاوها فراهم نمایید .

10- هر گونه تغییری در جیره ی غذایی را به تدریج به انجام برسانید .
11- از جیره های مخلوط استفاده کنید (کنسانتره –علوفه )
12- ضمن خشبی بودن علوفه ی مصرفی كه قلعه های خرد شده علوفه ریز باشد .
13- تدابیر لازم جهت به حد اقل رسانیدن تلفات خوراک را به عمل آورید .

14- جهت اطمینان از میزان کافی خوراک مصرفی در جیره حد اطمینان را مد نظر بگیرید .
15- ضمن اختصاص دادن گارگران دلسوز و وظیفه شناس جهت رسیدگی به تغذیه گاوها کارگران این بخش را به دفعات عوض نکنید .
16- تغذیه از موارد بودار را در 5/0 تا 2 ساعت قبل از شیر دوشی یا بعد از شیر دوشی به انجام رسانید
17- علوفه را به مدت طولانی ذخیره ننموده و در موقع مصرف از عدم وجود کپک و قارچ زدگی و اجسام خارجی مطمئن شوید .

18- برای مقابله با عوارض مصرف جسم خارجی احتمالی مگنت یا آهن ربا به حیوان بخورانید .
19- برنامه ی مبارزه با انگل ها به خصوص انگلهای دستگاه گوارش را با جدیت پی گیری کنید .
20- در موقع استفاده از جیره های حاوی ذرات ریز یا آردی به منظور بازده بهتر خوراک مصرفی و جلوگیری از ضایعات تنفسی از مواد خیس کننده و چسباننده نظیر چربی یا ملاس استفاده کنید .

تغذیه ی دوره ای گاوهای شیری :
تغذیه ی دوره ای یا مرحله ای عبارتست از طراحی برنامه های تغذیه ای گاوها براساس میزان تولید – مصرف غذا – تغییر وزن بدن و زایمان .
ترتیب تولید در گاوهای شیری به صورت زیر می باشد :
1- دوره ی اوج شیر دهی

2- دوره ی افزایش اندوخته های بدن (افزایش وزن ) . 5و4- دوره ی خشک (2 ماه پایانی آبستنی )
بر اساس پنج مرحله تولید حیوان به شرح زیر می باشد :
1- از هنگام زایمان تا 80 روز بعد از آن
2- 80 تا 200 روز بعد از زایمان

3- 200 تا 305 روز بعد از زایمان
4- 45 تا 60 روز قبل از زایمان
5- گروه گاوهای که دوره خشکی آنها رو به اتمام است با توجه به این مراحل برنامه های تغذیه ای اختصاصی جهت تولید بیشتر و نگهداری سالم گاوهای شیری اعمال می گردد :
1- برنامه های تغذیه ای در مرحله اول تولید :

پس از زایش تولید شیر به سرعت افزایش می یابد و در 6 تا 8 هفته به بیشترین مقدار می رسد اما مصرف غذا نسبت به نیازهای تولیدافزایش نمی یابد به گونه ای که بیشترین مقدار مصرف ماده ی خشک 12 تا 15 هفته پس از زایش خواهد بود از این رو بیشترین ماده گاوهای شیرده برای 8 تا 10 هفته در حالت تعادل منفی انرژی خواهند بود . گاوهای پر شیر احتمالاً تا هفته ی بیستم و یا بیشتر در تعادل منفی انرژی خواهند بود .

گاو شیر ده کمبود انرژی دریافتی برای تولید شیر را از اندوخته های بدن تامین کرده و در این دوره از وزن آن کاسته می شود دوران بحرانی تغذیه ی گاوهای شیر ده از زمان زایش تا اوج شیر دهی است . هر کیلوگرم افزایش شیر در این دوره 200 کیلوگرم شیر بیشتر در کل دوره ی شیر دهی را در پی خواهد داشت .
در این دوره رعایت نکات ذیل ضروری است :

- از تغییرات ناگهانی و سریع جیره که موجب ناراحتی های گوارشی می شود خود داری نموده و تغییرات تدریجی را دست کم دو هفته پیش از زایش آغاز نمایید .
- از افزایش کنسانتره تا موقع برطرف شدن تنش های مربوطه به زایش خودداری نموده و سطح آن را در حدی نگهدارید که گاو شیر ده با دریافت حداقل مقدار ADF (18 تا 19 درصد ) ضمن بر خورداری از سلامتی دستگاه گوارش شیر با کیفیتی نیز تولید کند . میزان مصرف کنسانتره نباید بیش از 5/2 درصد وزن بدن باشد . تعداد دفعات تغذیه ای کنسانتره باید افزایش یافته و هر بار با مقدار اندکی کنسانتره تغذیه شود .

- دقت کافی در مورد تامین مواد مورد نیاز گاو شیر ده و نسبت صحیح آن با انرژی که میزان قابل توجهی از آن از اندوخته های چربی بدن تامین می شود اعمال نمایید در این مرحله از مواد ازته ی غیر پروتیینی با تجزیه ی کم در شکمبه استفاده کنید .
- با استفاده از علوفه های مرغوب و باکیفیت خوب و عوامل اشتها آورمصرف ماده ی خشک را افزایش دهید .
- سعی کنید علوفه های مورد تغذیه به قطعات ریز خرد نشوند و در صورت الزام از چنین علوفه هایی برای حفظ تعادل PH شکمبه و کاهش اسیدوز و دیگر ناراحتی های گوارشی بافرهای شیمیایی نظیر بی کربنات سدیم استفاده کنید .

- عوامل استرس زا نظیر واکسیناسیون سم چینی حمام ضد کنه و..... را به بعد از سپری شدن اوج شیر دهی موکول کنید .
- استفاده از مکمل نیاسین که ممکن است از دوره ی خشک آغاز شده باید برای گاوهای پر شیر ادامه یابد در این حالت مصرف غذا احتمالاً بیشتر و احتمال بروز کنیوز کمتر خواهد بود .
- با تغذیه ازمکمل های پر انرژی نظیر چربی و ملاس مصرف انرژی را بالا ببرید .
2- مدیریت تغذیه ای در مرحله دوم شیر دهی :

در این دوره گاو مرحله حساس پیک (peak) با حداکثر تولید را سپری کرده و واکنش های حیوان به حالت عادی برگشته و می تواند در صورت برخورداری از جیره ی متوازن توانایی های تولیدی خویش را بروز دهد . در این مرحله مدیریت گاوداری گاوهای مورد نظر را از لحاظ وضعیت بدنی بررسی نموده و در صورت برخورد با موارد غیر عادی نظیر رشد بی رویه گاوها و یا لاغری بیش از حد آنها درصدد اصلاح جیره بر آیید .
3- مدیریت تغذیه ای در مرحله آخر شیر دهی :
مدیریت تغذیه ای گاوهای شیرده در این مرحله آسان تر از مراحل دیگر است زیرا در این مرحله مصرف مواد غذایی بیشتر از نیازهای تولید شیر بوده تولید شیر رو به کاهش است .
نکاتی که مد نظر مدیریت گاوداری باید باشد عبارتند از:

- کاهش وزن ایجاد شده در آغاز دوره ی شیر دهی باید به گونه ای جبران شود که گاودر آغاز دوره ی خشک از وزن مناسبی برخوردار باشد .
- حداکثر کوشش در رابطه با تداوم شیر دهی در حد امکان به عمل آید .
- تلیسه های جوان نیازهای ویژه ای برای رشد دارند . بنابر این برای ایجاد رشد در تلیسه 2 ساله 20 درصد و برای تلیسه های 3 ساله 10 درصد از مواد غذایی بیشتر از تعداد مورد نیاز برای نگهداری منظور شود .

- با توجه به تقاضای کم مواد مغذی می توان نسبت علوفه به کنسانتره را افزایش داده و با استفاده از ترکیبات ازت دار غیر پروتئینی هزینه های غذایی را کاهش داد .
- جهت خشک کردن گاوها در پایان این مرحله میتوان غذا و آب مصرفی را محدود نمود .
4- مدیریت تغذیه ای گاوهای خشک :

به منظور آماده سازی گاو برای شیر دهی بعدی باید یک دوره ی خشک در نظر گرفته شود . با در نظر گرفتن یک دوره ی خشک 60 روزه تولید شیردهی بعد برای بیشتر ماده گاوها بهینه خواهد بود . .اگر دوره ی خشک کمتر از 40 روز باشد بافت پستان زمان کافی برای بازسازی نداشته و در نتیجه تولید شیر در شیر دهی ایده آل نخواهد بود . اگر دوره ی خشک بیش از 70 روز باشد گاوبیش از اندازه چاق می شود درحالی که تولید شیر در شیر دهی بعد بیشتر نبوده و دشواری چاقی نیز در پی خواهد آمد . گفته می شود که بازدهی مصرف انرژی برای بافت سازی به هنگام شیر دهی بیشتر از دوره ی خشک است از این رو باید کوشش کرد که کاهش وزن گاو در هفته های پایانی شیر دهی جبران گردد . بدین ترتیب افزایش وزن ماده گاو در دوره خشک بیشتر مربوط به رشد جنین خواهد بود .

مواردی که در این مرحله در زمینه تغذیه ی گاوها در نظر می باشند عبارتند از :
- مصرف کلسیم باید به کمتر از 100 گرم در روز محدود شود و هم زمان فسفر کافی در اختیار گاو ها قرار گیرد ( 35 تا 40 گرم فسفر در روز برای نژادهای بزرگ) کلسیم بیشتر به ویژه اگر جیره از نظر فسفر کمبود داشته باشد احتمال بروز تب شیر را افزایش خواهد داد .
- اگر علوفه کمبود سلنیوم دارد باید روزانه 3 تا 5 میلی گرم سلنیوم به علوفه اضافه کرد . اگر مصرف ویتامین E در خوراک زیاد نباشد موجب جفت ماندگی می شود .
- از تغذیه ی زیاد مواد معدنی باید خودداری کرد (به ویژه مخلوط بافر های نمک های سدیم ) و مصرف نمک طعام را باید به حداکثر 28 گرم در روز محدود نمود .
مصرف زیاد نمک موجب نگهداری آب در بدن و ایجاد خیز یا ادم در برخی گاوها به ویژه تلیسه های شکم اول می شود .

آنستروس و استروس در گاوهاي شيري

تعيين دقيق ،درست و موثر فحلي در گاو شيري از مهمترين اجزا يك برنامه مديريت توليد مثلي در صنعت گاوشيري است . استروس (estrus=heat) يا فحلي دوره اي است كه حيوان ماده به حیوان نر اجازه جفت گيري مي دهد وآنستروس دوره اي است كه فحلي در دام بروز نمي كند .تشخيص نادرست فحلي گاوداران از عوامل اصلي اختلاف در برنامه هاي توليد مثلي يك گله مي باشد . مشاهده انفرادي گاوها در زمان فحلي به دليل زير مشكل مي باشد :
تخمدان گاو عمل منظمي ندارد ووجود اشكال درچرخه توليد مثلي (فحلي )باعث ايجاد آنستروس گاو مي شود . همچنين مشاهدات كم دقت پرورش دهندگان با عث تشخيص نادرست گاوهاي فحل مي شود كه دليل دوم متداول تر مي باشد . سطح گستردگي اين مشكلات در بين گاوها متفاوت است . درصد گاوهايي كه تا 60 روزگي فاقد چرخه نرمال فحلي مي باشند دامنه اي كمتر از 5 درصد تا بيش از 20 درصد دارند و درصد خطا (شكست ) در دوره فحلي دامنه اي از (15 › )تا (60 › ) درصد دارند .
تشخيص مشكل (معضل) :
ثبت معاينات دامپزشك در مورد تخمدان هاي گاو در تعيين مشكل بسيار مهم مي باشد .معاينات حداقل هر ماه يك بار انجام مي شود . به طوري كه براي تعيين آنستروس يا خطاي فحلي ثبت تاريخ نخستين فحلي و مشاهدات صورت گرفته ضروري مي باشد . اگر در گله اي اين ركورد وجود نداشته باشد يا توليد كننده اقدام به ثبت اطلاعات نكرده باشد جمع آوري و ثبت اطلاعات قدم اول در شناسايي مشكل مي باشد . هر چند كه جمع آوري اين اطلاعات براي انجام مقايسات درست و معني دار 6 تا 9 ماه طول مي كشد . ركوردهاي گرفته شده از دوسوم گله (كل گله )جمع آوري ميشود .
آنستروس (anestrus) :
تشخيص گاوهايي كه داراي كيست تخمداني مي باشند ، اگر بيش از 15 درصد گله داراي كيست باشد براي رفع مشكل بايد اقدام جدي نمود بر اساس داده ها و اطلاعات ثبتي در مورد معاينات گاوها ، هر دام را تا 90روز بعد از زايش بايد آزمايش نمود . معاينات هر ماه يك بار انجام مي شود درصد گاوان (قبل تا از 60 روز پس از آبستني ) كه تا 60 روزگي فعاليت تخمداني نشان مي دهند محاسبه و بررسي مي شود . اگر بيش از 10درصد دام هاي گله اي ، فعاليت تخمداني نداشته باشند ( نسا روز 60 پس از زايش ) داراي يك مشكل مي

باشند . اگر معاينات 2 بار در ماه انجام شود درصد گاوان مورد معاينه و مورد ارزيابي قرار گرفته به همراه نتايج آن قبل تا 35 روزگي و 45روزگي مشخص مي گردد .به طوري كه در يكي از معاينات عدم فعاليت تخمدان مشخص مي شود . گله اي كه بيش از 35 درصد دام هايش تا روز 35 آبستني مواجه با عدم فعاليت تخمداني شود و يا وجود بيش از 5 درصد دام هاي غيرفحل تا روز 45 آبستني ،نشان از يك معضل در آنستروس مي باشند .

اگر معاينات بيش از دو بار در ماه صورت بگيرد درصد دام هاي معاينه شده و نتايج آنها در تاريخ هاي قبل از 24 ،32و40 روز بعد از زايش ذكر ميشود به طوري كه حداقل يك معاينه براي تست فعاليت تخمداني دام انجام مي شود . در گله هاي نرمال ، 50 درصد گاوان تا روز 24 داراي فعاليت تخمداني بوده و براي زمان هاي ديگر بيش از 70 و 95 درصد ذكر شده است .

متوسط روزهاي بعد از زايش در گاوهاي نرمال (Britt.j.etal j.Anim.sci.39:915 -919)
متوسط
24
38
روز بعد از زايش (1) در هنگامي كه 95 در صد گاوان فعالند .
40 روز
63 روز
هنگامي كه 70 درصد گاوان داراي فعاليت مي باشند .
32 روز
50 روز
نوع فعاليت
فعاليت تخمداني (2)
فعاليت فحلي (3)
خطاهاي فحلي
كيست تخمداني
محاسبه تعدادروزاز زايش تا مشاهده فحلي نخست در گاو در تشخيص خطا بسيار موثراست .