بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این تحقیق بررسی واحدهاي گاوداري شیري نیمه صنعتی در شهرستان میانه از نظر کارایی فنی بود. همچنین نوع بازده نسبت به مقیاس و میانگین مازاد نهادههاي مصرفی نیز مورد بررسی قرار گرفت. اطلاعات مورد نیاز از میزان خروجی - شامل میزان تولید شیر و گوشت سالانه - و ورودي - شامل مساحت محل نگهداري دام، میزان مصرف یونجه، کنسانتره، کاه، دورههاي بازدید دامپزشک، تعداد نیروي انسانی، تعداد شیردوش واحد و میزان برق مصرفی واحد - با استفاده از پرسشنامه از 40 واحد پرورش گاوداري شیري نیمه صنعتی بطور تصادفی ساده جمعآوري شد.
رهیافت محاسبه کارایی تحلیل پوششی دادهها - DEA - بود که بدین منظور از نرم افزار DEAP 2.1 استفاده شد. نتایج نشان داد که میانگین کارایی فنی برابر 90/1 درصد بود که نشان میدهد به طور میانگین میتوان تولید محصول را به اندازه 9/9 درصد با حفظ سطح فعلی نهادهها افزایش داد. 25واحد از نظر فنی کاملاً کارا بودند.
همچنین میانگین سطوح کارایی مدیریتی و کارایی مقیاس به ترتیب 96/6 درصد و 93 درصد بود. مشخص شد که 26 واحد داراي بازده ثابت و 14 واحد داراي بازده ثابت نسبت به مقیاس داشتند. نتایج بررسی مصرف نهادهها نشان داد که واحدهاي مورد بررسی از نهادههاي مصرفی به غیر از محل نگهداري دام و برق در حد بهینه استفاده نموده بودند.
.1 مقدمه و اهداف تحقیق
تجزیه و تحلیل کمی تولید و استفاده از منابع کشاورزي و استفاده از منابع تولید در کشاورزي در واقع قلب سیاستهاي کشاورزي است که افزایش تولید داخلی را از طریق استفاده بهینه از منابع جستجو میکند. با سیاست افزایش تولید میتوان مشکلات ارزي کشور را از طریق تولید جهت جایگزینی واردات و صادرات محصولات کشاورزي کاهش داد. از میان راههاي مختلف افزایش تولید، افزایش منابع اساسی - آب و زمین - و توسعه تکنولوژيهاي جدید با مشکلات و تنگناهایی روبروست و شاید مناسبترین راه براي تحقق نرخ رشد لازم در بخش کشاورزي بهبود و افزایش کارایی تولیدکنندگان این بخش میباشد.
تجزیه و تحلیل کارایی میتواند افزایش تولید را با مجموعه مشخصی از منابع و عوامل تولید تعیین کند. نقش افزایش کارایی را شاید بتوان بصورت یک مکمل مناسب و با دوام براي مجموعه سیاستهایی که بتوان تولید داخلی را تشویق و حفاظت از منابع را ترویج میکنند در نظر گرفت
کارایی عامل بسیار مهمی در رشد بهرهوري منابع تولید به ویژه در اقتصاد کشاورزي کشورهاي در حال توسعه میباشد. این کشورها از یک طرف با کمبود منابع و فرصتهاي محدود جهت توسعه و پذیرش تکنولوژيهاي بهتر مواجه هستند و از طرف دیگر از تکنولوژيهاي موجود نیز هم بطور کارا استفاده نمیکنند. بنابراین هر مطالعهاي در مورد عدم کارایی در تولید محصولات کشاورزي و کوشش در جهت بهبود کارایی و استفاده بهینه از منابع در این کشورها، بهرهوري عوامل تولید در کشاورزي را افزایش خواهد داد
از طرفی یکی از مسائل مهم جوامع در حال توسعه تأمین امنیت غذایی می باشد. اهمیت دسترسی به غذاي کافی و مناسب بعنوان یکی از اصول حقوق بشر، در تمامی سازمانهاي بین المللی شناخته شده است. در این بین شیر غذاي کاملی است که همواره مورد توجه دولت ها بوده است که گاهی بصورت تغذیه در مدارس به مصرف می رسد و یا دولت با پرداخت یارانه به آن دسترسی مردم را به این ماده غذایی تسهیل میسازد. شیر و فرآوردههاي لبنی از جمله بهترین منابع تأمین پروتئین و کلسیم محسوب میشوند. لذا افزایش تولید شیر و گوشت و کاهش هزینه تمام شده آن از جمله مواردي است که میتواند نقش موثري در تأمین سلامت افراد جامعه و بهبود سطح تغذیه آنها داشته باشد
همچنین شیر به عنوان یکی از محصولات ضروري و مهم در تمام جهان از ارزش استراتژیکی فوقالعادهاي هم ردیف با گندم برخوردار است، از اینرو یکی از اهداف کشورهاي در حال توسعه افزایش تولید این محصول از طریق بهبود کارایی تولیدکنندگان فعال در این بخش می-باشد. از طرفی واحدهاي گاوداري شیري نیمه صنعتی با انبوهی از نهادههاي مصرفی براي تولید محصول روبرو هستند. لذا این واحدها معمولاً از طرف بازار نهاده و ستانده در شرایط شبه رقابتی عمل میکنند، لذا یکی از راههاي مطمئن افزایش درآمد و سود، افزایش کارایی و بهرهوري هر واحد است
اندازهگیري و ارزیابی منظم کارایی باعث استفاده از امکانات موجود و جلوگیري از افزایش نامتعادل هزینهها و موجب ارتقاء کیفیت و کمیت کالاها و خدمات تولیدي میشود
بنابر گزارشات سازمان خوار و بار جهانی، کل تولید شیر سال 2012 در جهان 302 میلیون تن بوده است. بزرگترین کشورهاي تولیدکننده این محصول به ترتیب ایالات متحده آمریکا، هند و چین بودهاند. در همین سال میزان تولید کشور 7/2 میلیون تن بوده است
میزان تولید شیر در استان آذربایجان شرقی در سال 1392 بالغ بر 842 هزار تن بوده است که نزدیک به 11/4 درصد از کل تولید کشور میباشد. میزان تولید شیر در شهرستان میانه در این سال 88000 تن گزارش شده است .[10] با توجه به وضعیت تولید شیر و وجود و وسعت اراضی کشاورزي شهرستان میزان تولید فعلی کافی و منطقی به نظر نمیرسد. لذا تحقیق حاضر با هدف بررسی کارایی فنی واحدهاي نیمه صنعتی که عمده سیستم پرورش گاو شیري در منطقه میباشد انجام شد. در راستاي نیل به هدف فوق، کارایی مدیریتی و مقیاس، فوق نوع بازده به مقیاس، میانگین مازاد نهادههاي مصرفی و معرفی واحد الگوي برتر مورد بررسی قرار گرفت.
.2 تئوري و پیشینه تحقیق
کارایی فنی١ عبارت از به دست آوردن حداکثر محصول با استفاده از مقدار مشخصی از عوامل تولید و یا حداقل سازي میزان استفاده از عوامل تولید در سطح معینی محصول میباشد. کارایی مدیریتی٢ - کارایی فنی خالص - بیانگر ترکیب صحیح عوامل تولید براي افزایش بهرهوري است و کارایی مقیاس٣ عبارت از میزان صحیح مصرف هر یک از نهادهها میباشد. در واقع کارایی مقیاس عبارت از میزان کارایی فنی در حالت بازده ثابت به مقیاس١ تقسیم بر کارایی مدیریتی - کارایی فنی خالص - در شرایط بازده متغیر نسبت به مقیاس٢ است
یوزماي و همکاران - 2009 - 3 کارایی فنی و عوامل موثر بر آن را در مزارع پرورش گاو شیري در ازمیر4 ترکیه را با استفاده از تحلیل پوششی دادهها مورد بررسی قرار دادند. اطلاعات لازم از 94 مزرعه پرورش گاو شیري در منطقه جمعآوري شد. نتایج نشان داد که با فرض ثابت به مقیاس 52 درصد و با فرض متغیر نسبت به مقیاس 62 درصد از مزارع مورد مطالعه کارا بودند. میانگین کارایی فنی در حالت بازده ثابت به مقیاس 0/934 و در حالت بازده متغیر به مقیاس 0/954 بود
هینریخ و همکاران - 2013 - 5 در مطالعهاي کارایی تولید شیر را در ایالت پنسیلوانیاي6 آمریکا با استفاده از ارزیابی اقتصادي و تحلیل پوششی دادهها مورد بررسی قرار دادند. هزینههاي هر گوساله به چهار دوره تقسیم شد. دوره اول تولد تا مرحله از شیر گرفتن، دوره دوم از مرحله از شیر گرفتن تا 6 ماهگی، دوره سوم از شش ماهگی تا سن تولید مثل و دوره چهارم از سن تولید مثل تا اولین زایش مد نظر قرار گرفت. میانگین هزینه به ازاي هر رأس گاو از تولد تا زمان شیردهی در حدود 1808 دلار محاسبه شد. هزینه هر رأس گوساله در چهار دوره به ترتیب 217/49، 247/38، 607/2 و 736/33 دلار بود. تحلیل پوششی دادهها تعیین نمود که فقط 9 تولیدکننده از 44 تولیدکننده ناکارایی در نهاده و ستانده نداشتند
کلی و همکاران7 - 2013 - کارایی فنی و کارایی مقیاس را در گاوداريهاي شیري بر پایه چرا از مراتع را در ایرلند مورد بررسی قرار دادند. کارایی با استفاده از روش تحلیل پوششی دادهها محاسبه شد. میانگین کارایی فنی در حالت بازده ثابت نسبت به مقیاس 0/755 و در حالت بازده متغیر نسبت به مقیاس 0/799 بود. کارایی مقیاس 0/951 محاسبه شد. 12 درصد از بهرهبرداران در مقیاس بهینه فعالیت مینمودند. 56 درصد در سطح کمتر از مقیاس بهینه و 32 درصد در سطح بالاي مقیاس بهینه فعالیت مینمودند.
امینی شال و همکاران - 1391 - در طی تحقیقی کارایی مزارع صنعتی پرورش گاو شیري را در جنوب استان تهران با استفاده از رهیافت تحلیل پوششی دادهها مورد ارزیابی قرار دادند. دادهها و اطلاعات ستاندهها و نهادهها از 65 گاوداري شیري صنعتی جمعآوري شد. میانگین سطح کارایی فنی در مزارع مورد بررسی 93 درصد بود. پتانسیل افزایش در عملکرد با حفظ سطح فعلینهادهها بطور میانگین در واحدهاي مورد بررسی 7 درصد بود. همچنین میانگین سطح کارایی تخصیصی و اقتصادي به ترتیب 45 درصد و 42 درصد بود. واحدهاي مورد مطالعه از پتاسیل کاهش هزینههاي تولید به اندازه 55 درصد و افزایش سود اقتصادي تا سطح 58 درصد برخوردارند. 37 واحد از گاوداريهاي مورد مطالعه داراي بازده افزایشی، 2 واحد داراي بازده کاهشی و 26 واحد داراي بازده ثابت نسبت به مقیاس بودند.
فتحی زاده گلنگشی و همکاران - 1391 - در طی تحقیق کارایی فنی و نوع بازدهی به مقیاس را در واحدهاي پرورش گاو هلشتاین استان گیلان با استفاده از تحلیل پوششی دادهها مورد ارزیابی قرار دادند. اطلاعات مورد نیاز از 20 واحد پرورش گاو هلشتاین جمعآوري شد. نتایج نشان داد که میانگین کارایی فنی در واحدهاي مورد بررسی 72/6 درصد میباشد نشان دهنده این است که بطور متوسط میتوان 27/4 درصد بر میزان محصول فعلی بدون افزایش در سطح نهادهها افزود. همچنین چهار واحد داراي کارایی 100 بودند. 70 درصد از واحدهاي پرورش گاو هلشتاین داراي بازده صعودي، 20 درصد داراي بازده ثابت و 10 درصد داراي بازده نزولی نسبت به مقیاس بودند.
