بخشی از مقاله
بررسی درماتوفیتوز در گاوداری های اطراف تهران
خلاصه
درماتوفیتوز در گاو بسیار مهم بوده و از بعد بهداشت عمومی نیز، با توجه به قابل انتقال بودن به انسان، واجد اهمیت است. درماتوفیتوز در گاو گسترش جهانی داشته و در بیشتر موارد، ارگانیسمی که سبب آن می شود، تریکوفیتون وروکوزوم است. این تحقیق به منظور بررسی عوامل مولد درماتوفیتوز در گاو های تهران و حومه انجام شد. در آزمایشگاه نمونه ها با پتاس ۲۰٪ شفاف شده برای آزمایش مستقیم استفاده شدند. سپس هر نمونه در دو پلیت محیط کشت سابورودکستروز آگار کلرامفنيكل و سیکلوهگزامیددار (SCC) کشت و در حرارت ۲۰ و ۳۷ درجه سانتی گراد گرمخانه گذاری شدند و در صورت ظهور پر گنه های مشکوک مطابق روش های معمول تعیین هویت گردیدند. نتایج نشان داد که در این بررسی سر و گردن مهمترین عضوهای درگیر گاو در درماتوفیتوز بوده و تعداد ضایعات از ۱ تا ۱۱ عدد متغیر بود. اشاعه عفونت در زمستان و بهار بیشتر از فصول دیگر می باشد. با افزایش سن درماتوفیتوز در گاو کاهش می یافت و اختلاف معنی داری از نظر درماتوفیتوز در دو جنس مشاهده نگردید. تنها درماتوفیتی که از گاوهای آلوده جدا شد، تریکوفیتون وروکوزوم بود.
واژه های کلیدی: درماتوفیتوز، گاو، تریکوفیتون وروکوزوم
مقدمه
درماتوفیتها قارچ هایی هستند که به نواحی کراتینیزه بدن انسان و حیوانات مانند پوست، مو، پشم و ناخن حمله کرده، ایجاد درماتوفیتوز که از متداول ترین بیماری های قارچی می باشد، می نمایند. عفونت معمولا به لایه های شاخی و مرده پوست محدود می گردد ولی تغییرات پاتولوژیک متنوعی به علت واکنش های میزبان در مقابل عوامل عفونت زای درماتوفیتی و فرآورده های متابولیک آنها رخ می دهد (۱). این قارچها در نقاط مختلف دنیا وجود داشته و هیچ ناحیه جغرافیایی عاری از درماتوفیتوز وجود ندارد. درماتوفیت ها را بر حسب مخزن به سه گروه انسان دوست، حیوان دوست و خاک دوست تقسیم می کنند. درماتوفیتهای حیوان دوست از مخازن حیوانی به انسان انتقال یافته و موجب درماتوفیتوز در انسان می شوند(۷). درماتوفیتوز جزء بیماری های مشترک بین انسان و حیوان می باشد(۱). کچلی انسان با منبع حیوانی، در شهر بیشتر منتج از سگ و گربه آلوده بوده و در نواحی روستایی بیشتر از طریق گله های گاو ایجاد می شود(4). درماتوفیتوز در گاو باعث ضرر اقتصادی شده و موجب کندی رشد، لاغری، کاهش شیر و کاهش کیفیت چرم می شود. تریکوفیتون وروکوزوم که در بیشتر موارد عامل درماتوفیتوز گاو می باشد. در انسان ایجاد ضایعات با التهاب شديد نموده و در بعضی موارد در اطفال موجب طاسی دائمی سر می گردد (۱۱). به دلیل اهمیت اقتصادی و بهداشتی درماتوفیتوز، تصمیم گرفته شد در دامداری های اطراف تهران در مورد عوامل درماتوفیتی و درماتوفیتوز ناشی از آن و همچنین اهمیت مساله به عنوان بیماری مشترک انسان و حیوان تحقیقی صورت گیرد. واضح است موفقیتی که در ریشه کنی درماتوفیتوز انسانی با انواع انسان دوست در جوامع بشری در طی چند دهه گذشته صورت گرفته، در مورد درماتوفیت های حیوان دوست میسر نگشته است و برای پاک سازی جوامع انسانی از وجود درماتوفیت های حیوان دوست همکاری پزشک و دامپزشک ضروری می باشد.
مواد و روش کار
در این تحقیق تعداد ۲۲ دامداری به طور تصادفی از دامداری های اطراف تهران انتخاب شدند. این دامداری ها هم از بخش دولتی و هم از بخش خصوصی بودند که به صورت صنعتی اداره می شدند. دامداری ها به تناسب وسعت از همکاری یک و یا چند نفر دامپزشک و همچنین نیروهای متخصص دیگر مانند مهندس دامپروری و تکنسین دامپزشکی برخوردار بودند. در این بررسی ۱۰۸۸۹ گاو نژاد اصیل هلشتاین و نژاد دورگ که ترکیبی از دو نژاد مختلف بومی ایران (سرابی) و هلشتاین می باشد مورد مطالعه قرار گرفتند. معاینه گاوها به هنگام تعلیف و یا شیر دوشی صورت می گرفت و از دام های مشکوک به ضایعات درماتوفیتوز نمونه برداری میشد. شماره و مشخصات دام و نوع ضایعه بر روی پاکت نمونه برداری ثبت می شد. برای تکمیل اطلاعات از دفتر دامداری استفاده می شد. برای نمونه برداری، سطح ضایعات با گاز آغشته به الکل ۷۰ درجه نمیز شده و با استفاده از پنس و اسکالپل استریل از اطراف ضایعات نمونه برداری صورت می گرفت. نمونه های مو و تراشه پوست در پاکت های کاغذی جمع آوری می گردید. در هنگام نمونه گیری دقت می شد که از سه روز قبل گاو تحت درمان درماتوفیتوز قرار نگرفته باشد. مو ها و نمونه های جمع آوری شده، جهت آزمایش مستقیم و کشت آزمایش گردیدند. برای مشاهده مستقيم، مقداری از پوسته و موها بر روی لام تمیزی قرار داده می شد و با ۲ قطره پناس ۲۰ درصد و کمی حرارت نمونه شفاف شده زیر میکروسکوپ با بزرگنمایی کوچک شیئی از نظر وجود میسلیوم در پوست و آرترو کنید یا در غلاف مو بررسی می گردید. اگر در نوبت اول هایف و آرترو کنید یا مشاهده نمی گردید نمونه دوم و سوم نیز تهیه می شد. برای کشت از روش تلقیح در پلیت سابورو دکستروز آگار محتوی سیکلو هگزامید به مقدار ۵۰۰ میلی گرم در لیتر و کلرا مفیكل به مقدار 50 میلی گرم در لیتر استفاده شد. برای هر نمونه دو پلیت استفاده شده و در هر پلیت در چهار نقطه آن پوست و موی مشکوک تلقیح می شد. یکی از پلیت ها در دمای ۳۷ درجه سانتی گراد و پلیت دیگر در دمای ۲۰ درجه سانتی گراد قرار داده می شدند. پلیت های حاوی نمونه های تلقیح شده نگهداری شده در ۳۷ درجه سانتی گراد جهت جستجوی تریکوفیتون وروکوزوم بعد از ۳ روز انکوباسیون از نظر میکروسکپی با بزرگنمایی (۱۰۷۱۰) و همچنین (۶۰×۱۰) بررسی می شد، در صورت مثبت بودن نمونه تلقیح شده از نظر تریکوفیتون وروکوزوم، کلامیدو کنید یا دیده می شود که بعد از 5 روز تعداد این کلامیدو کنیدیا ها بیشتر شده به صورت زنجیره در می آید. تشخیص کلامیدو کنید یا در پلیت گرمخانه گذاری شده در ۲۰ درجه سانتی گراد در تریکوفیتون وروکوزوم بعد از ۷ روز امکان پذیر می باشد
نتایج
در این بررسی از حدود ۱۰۰۰۰۰ گاو موجود در دامداری های اطراف تهران تعداد ۱۰۸۸۹ گاو مورد معاینه و بررسی از نظر وجود ضایعات درماتوفیتوز قرار گرفتند. از ۲۲ دامداری مورد بررسی قرار گرفته ۹ مورد دارای آلودگی بودند. در مجموع، ۸۱ مورد دام مشکوک کلینیکی مشاهده شد که از این تعداد، فقط از ۱۰ مورد نمونه برداری انجام شد و از بقیه موارد مشکوک به دلیل عدم همکاری مسئولان دامداری ها نمونه برداری انجام نگردید. از 60 نمونه برداشت شده، ۱۱ مورد(۸۵) در آزمایش مستقیم و کشت هر دو مثبت بودند (جدول ۱). تمام موارد مثبت در آزمایش مستقیم دارای عفونت اکتوتریکس با اسپورهای بزرگ بودند و از کشت نمونه های آلوده نیز تنها تریکوفیتون وروکوزوم جدا گردید (۱۰۰./. 54 گاوی که به وسیله کشت، درماتوفیتوز در آنها ثابت گردید، شامل ۲۷ مورد( ۵۰٪) گوساله های 4 تا 6 ماهه، ۱۷ مورد (31.5٪ ) گوساله 1 تا ۱۰ ماهه، ۷ مورد (12.9% ) گوساله ۱۰ تا ۱۸ ماهه و ۳ مورد (5.6% ) گاو با سن بالاتر از ۱۸ ماه بودند. اختلاف موجود در بین گروه های سنی معنی دار بود. به ترتیبی که با افزایش سن، درماتوفیتوز در گاو کاهش می بافت ( ۰ / ۰۱ >P ). در این تحقیق فقط یک مورد آلودگی در گاو ۳ / ۵ ساله دیده شد. از نظر محل ضایعه به ترتیب سر، گردن، سینه، شکم، پشت، کپل و دم بیشترین فراوانی را داشتند (نمودار 1). تعداد ضایعات در هر گوساله با گاو نیز از ۱ تا ۱۱ ضایعه متغیر بود. فراوانی کچلی در فصول مختلف در نمودار شماره ۲ نشان داده شده است. در این تحقیق اختلاف معنی داری بین دو جنس از نظر ابتلا به درماتوفیتوز مشاهده نشد.
بحث
درماتوفیتوز گاو در اکثر موارد ناشی از تریکوفیتون وروکوزوم است. این درماتوفیت در انسان هم می تواند ایجاد درماتوفیتوز نماید. از نظر فصل، ریپون (۱۹۸۸) شیوع درماتوفیتوز گاو را در زمستان و بهار بیشتر می داند (۱۱). هاب (۱۹۹۶) هم درماتوفیتوز گاو را در زمستان و بهار بیشتر می داند اما بیان می دارد که می توان آنرا در تمامی فصول سال مشاهده نمود(8).
