بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به اثرات گسترده سم آفلاتوکسین B1 به طور مستقیم بر روی سلامت و تولید دام و به طور غیرمستقیم بر روی سلامت انسان لازم است تا سطح این سم به طور مرتب در خوراک دام مورد پایش قرار گیرد. در این مطالعه در طول 4 فصل سال در مجموع به 144 گاوداری شیری فعال 108 - گاوداری سنتی و 36 گاوداری صنعتی - در سطح استان فارس مراجعه شد و 359 نمونه اقلام غذایی مورد مصرف گاوهای شیری گرفته شد.
مقدار آفلاتوکسین B1 نمونهها پس از آمادهسازی به روش ELIZA اندازهگیری شد. آفلاتوکسینB1 در 45 نمونه - %12/5 - بیش از حد مجاز و در 298 نمونه - %83 - زیر حد مجاز بود. در 16 نمونه - %4/5 - هیچ مقداری از آفلاتوکسینB1 جدا نشد. مقدار آفلاتوکسینB1 در شهرهای شیراز و سپیدان نسبت به شهر مرودشت و در فصل پاییز نسبت به سایر فصول به طور معنیداری - P<0/05 - بالاتر بود. اگرچه تنها درصد کمی از اقلام غذایی دارای محتوای آفلاتوکسین B1 بیش از حد مجاز بودند اما با توجه به اهمیت اقتصادی و بهداشتی این سم در صنعت دامپروری و سلامت جامعه لازم است تا تولید و ذخیرهسازی اقلام غذایی در داخل کشور با اصول علمی و تحت نظارت ارگانهای ذیربط انجام گرفته و ضمن آموزشهای لازم در این زمینه به کشاورزان و دامداران، اقلام غذایی وارداتی نیز تحت کنترل قرار گیرند تا با جلوگیری از رشد کپکهای مولد آفلاتوکسین B1 سطح این سم در خوراک دام به حداقل رسیده و از انتقال آن به صورت آفلاتوکسین M1 در شیر پیشگیری شود.
مقدمه:
آفلاتوکسینها از مهمترین مایکوتوکسینها هستند که عمدتاً توسط گونههای مختلف آسپرژیلوس مانند فلاووس، پارازیتیکوس و نومیوس تولید میگردندتقریباً. 0/3 الی6/2 درصد از آفلاتوکسین جیره غذایی روزانه به صورت آفلاتوکسین M1 در شیر یافت میشود که دارای اثرات سمی برای کبد و سرطانزایی در انسان می باشد. علاوه بر این، آفلاتوکسین میتواند سبب آفلاتوکسیکوزیس در حیوانات شود که با عوارضی همچون اختلال در دستگاه گوارش، سرکوب سیستم ایمنی،کاهش تولیدمثل، افزایش ضریب تبدیل غذا،کاهش تولید شیر،کم خونی،یرقان وکاهش رشد،باعث خسارات اقتصادی به دامدار میشود. با توجه به سرطانزایی سم آفلاتوکسین بهتر است که هیچ مقداری از آن در مواد غذایی وجود نداشته باشد. ولی به علت اجتنابناپذیر بودن آلودگی محصولات دامی و زراعی با مایکوتوکسینها کشورهای مختلف بر اساس شرایط خاص جغرافیایی و اقتصادی خود سطوحی را به شکل قراردادی به عنوان حدود مجاز و قابل تحمل در نظر گرفتهاند. بر اساس استاندارد ملی ایران - شماره - 5925
حد مجاز آفلاتوکسین B1 در خوراک دام و طیور 5 میکروگرم در کیلوگرم ذکر شده است که مشابه با کمیته اقتصادی اتحادیه اروپا میباشد
با توجه به اثرات گسترده سم آفلاتوکسین B1 به طور مستقیم بر روی سلامت و تولید دام و بطور غیرمستقیم بر روی سلامت مصرفکنندگان و جامعه لازم است تا از وضعیت موجود اطلاعات مناسبی داشت و توجه بیشتری در پایش این سم در خوراک مصرفی گاوهای شیری انجام شود. در این تحقیق سعی شده تا علاوه بر تعیین سطح آفلاتوکسین B1 در اقلام غذایی مصرفی در گاوداریهای شیری استان فارس، تفاوتهای فصلی، منطقهای و مدیریتی نیز مورد مطالعه قرار گیرد.
مواد و روشها
9 گاوداری سنتی - از 3 مرکز جمعآوری شیر - و 3 گاوداریهای صنعتی در شهرستانهای شیراز، مرودشت و سپیدان %56/5 - از واحدهای گاوداری شیری استان در این 3 شهرستان مستقر هستند - در هر فصل سال به صورت تصادفی انتخاب شدند و 3 نمونه از اقلام غذایی مورد مصرف دام از این گاوداریها اخذ شد. میزان 5 گرم از نمونه آسیاب شده توزین گردید و در ظرفی مناسب با 25 میلیلیتر از محلول متانول%70 مخلوط شد. محلول بدست آمده به مدت 3 دقیقه بطور محکم - با استفاده از دستگاه شیکر یا بصورت دستی - تکان داده شده و عصاره بدست آمده با کاغذ صافی واتمن شماره 1 صاف شد.
یک میلیلیتر از محلول صاف شده با یک میلیلیتر از آب مقطر رقیق شد و مقدار 50 میکرولیتر از آن برای آزمایش بکار برده شد. مقدار آفلاتوکسین B1 در اقلام غذایی با استفاده از کیتهای تجاری آفلاتوکسین B1 - RIDASCREEN Aflatoxin B1 30/15, R-Biopharm AG - و با روش الیزا اندازهگیری شد. اطلاعات بدست آمده توسط نرمافزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. پس از اطمینان از نرمال بودن دادهها، مقادیر آفلاتوکسین در خوراک دام به تفکیک نوع دامداری، فصل و شهر توسط جدول آنالیز واریانس مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت و در مواردی که مقدار F معنیدار بود، از آزمون دانکن برای مقایسه میانگین ها استفاده شد.
نتایج:
در طول 4 فصل سال در مجموع به 144 گاوداری شیری فعال در سطح 3 شهرستان مراجعه شد که از این تعداد، 108 گاوداری سنتی و 36 گاوداری صنعتی بود. انواع اقلام غذایی و میانگین آفلاتوکسین اندازهگیری شده در این نمونهها در جدول شماره 1 آورده شده است. با توجه به جدول شماره 2 میتوان متوجه شد که تفاوتهای معنیداری در مقدار آفلاتوکسینB1 در شهرهای مورد بررسی و فصول مختلف سال مشاهده میشود، بطوری که این مقدار در فصل پاییز بطور معنیداری - P<0.05 - بالاتر از سایر فصول بود. اگرچه در آزمون آنالیز واریانس اختلاف معنیداری در مقدار آفلاتوکسین - P=0.08 - B1 مشاهده نشد اما در آزمون دانکن میانگین مقدار آفلاتوکسینB1 در شهر مرودشت بطورمعنی داری پایینتر از شیراز و سپیدان بود.
مقدار آفلاتوکسینB1 در دامداریهای صنعتی و سنتی با هم تفاوت معنیداری نداشت - . - P=0.7 بحث در بررسی حاضر آلودگی به آفلاتوکسینB1 در 45 نمونه - % 12/5 - از 359 نمونه اقلام غذایی مورد آزمایش، بیش از حد مجاز بود. در 16 نمونه - %4/5 - غذایی هیچ مقداری از آفلاتوکسینB1 جدا نشد و در 298 نمونه - %83 - مقدار آفلاتوکسینB1 زیر حد مجاز بود در حالی که نتایج آنالیز 98 نمونه غذایی مورد مصرف دام در کشور برزیل با روش TLC نشان داد که تنها %17 نمونهها به آفلاتوکسین آلوده بودند. این تفاوت میتواند ناشی از اختلاف حساسیت در روشهای استفاده شده باشد چرا که TLC در آنالیز غذاهای دامی از حساسیت کمتری نسبت به روش الیزا برخوردار است
نتایج حاصل از آنالیز آفلاتوکسینB1 در تحقیقی که بر روی 64 نمونه غذایی در گاوداریهای صنعتی اطراف شیراز انجام شده است، با مطالعه حاضر تقریباً مشابه بود. تفاوت های موجود در لیست نمونههای غذایی گرفته شده در دو تحقیق مذکور بدلیل تغییرات ناشی از قابلیت دسترسی و قیمت اقلام غذایی در زمانهای مختلف اجرای دو تحقیق میباشد - . - 3 وجود تفاوت معنیدار در مقدار آفلاتوکسین B1 اندازهگیری شده در اقلام مختلف جیره غذایی در گاوداریهای شیری مناطق مختلف استان فارس با
سایر تحقیقات همخوانی دارد - 5و. - 2 وجود تفاوت فصلی نیز با تحقیقی که در استان چهار محال و بختیاری انجام گرفته مطابقت
دارد که علت این موضوع شرایط مناسب رطوبت و دما جهت رشد قارچها در فصول سرد سال بویژه پاییز عنوان شده است - . - 2
در نهایت میتوان چنین نتیجهگیری کرد که اگرچه تنها درصد کمی از اقلام غذایی دارای محتوای آفلاتوکسین B1 بیش از حد مجاز بودند اما با توجه به اهمیت اقتصادی و بهداشتی این سم در صنعت دامپروری و سلامت جامعه لازم است تا تولید و
ذخیرهسازی اقلام غذایی در داخل کشور با اصول علمی و تحت نظارت ارگانهای ذیربط انجام گرفته و ضمن آموزشهای لازم
در این زمینه به کشاورزان و دامداران، اقلام غذایی وارداتی نیز تحت کنترل قرار گیرند تا با جلوگیری از رشد کپکهای مولد
آفلاتوکسین B1 سطح این سم در خوراک دام به حداقل رسیده و از انتقال آن به صورت آفلاتوکسین M1 در شیر مصرفی انسان پیشگیری شود.
8612 The 4th Congress on Animal Science - September 2010
Determination of aflatoxin B1 levels in feedstuff of dairy cows in Fars province - south of Iran -
M. Hashemi1, S.S. Shekarforoush 2, H.R. Gheisari2
1- Research Center for Agriculture and Natural Resource of Fars Province 2- Department of Food Hygiene, School of Veterinary Medicine, Shiraz University
The presence of Aflatoxin B1 in animal feedstuff is very important because it is well recognized to affect animal and human health. 359 feedstuff samples were collected from 135 dairy farms - 99 smallholders and 36 industrial - in Fars
province during 4 seasons. Aflatoxin B1 content of samples was determined using an ELIZA commercial kit. Aflatoxin B1 was detected in 45 - 12 .5% - and 298 - 83% - samples above and under maximum tolerated level respectively. Aflatoxin B1 content differed significantly between seasons and cities - P<0 .05 - and was the highest in autumn. Although only a few percent of samples had an excessive Aflatoxin B1 content, but because of healthy and economic importance of Aflatoxin B1 in dairy farms, production and storage of animal feedstuff in Iran should be done scientifically and imported animal feed should be under control. It will result in limitation on mould growth
and toxin production in animal feedstuff.
منابع:
استاندارد ملی ایران شماره .1380 .5925 خوراک انسان - دام - بیشینه رواداری مایکوتوکسین ها. موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران.
رحیمی، ابراهیم. عبدالرسول کارگر و فرشاد زمانی. . 1387 ارزیابی سطح آفلاتوکسین B1 در خوراک دام مزارع گاو شیری استان چهار محال و بختیاری. پژوهش و سازندگی در امور دام و آبزیان شماره .79
عباسی فر، آرش؛ رجاییان، حمید؛ شکرفروش، شهرام و عباسی فر، رضا. . - 1384 - بررسی میزان آلودگی آفلاتوکسینM1 در شیر
گاوداریهای صنعتی اطراف شیراز و یافتن منشاء آن در خوراک دام با استفاده از روش الایزا. چهاردهمین کنگره دامپزشکی ایران.
2-4 اسفند. تهران، ایران.
Decastelli, L., Lai, J ., Gramaglia, M., Monaco, A., Nachtmann, C., Oldano , F., Ruffier, M., Sezian, A., and Bandirola C. 2007 . Aflatoxins Occurrence in milk and feed in Northern Italy during 2004-2005 . Food Control, 18,
1263-1266. Sassahara, M., Pontes Netto, D., and Yanaka E . K. 2005. Aflatoxin occurrence in foodstuff supplied to dairy cattle
and aflatoxin M1 in raw milk in the North of Parana " state. Food and Chemical Toxicology, 43, 981-984.
9612 The 4th Congress on Animal Science - September 2010
