بخشی از مقاله
یونجه
یونجه برای درمان کمبود ویتامین A,C,E,K به‌کار میرود. به‌عنوان مغذی و منبع نمک‌های معدنی کلسیم، فسفر و آهن می‌باشد.
● یونجه
Medicago sativa
(L.(Papilionaceae
Cultivated medick, Alfa Alfa
ریخت‌شناسی گیاه: گیاهی پایا، ایستاده یا خیزان است که گاهی خوابیده با بن محکم و قوی، کم و بیش چوبی شده و طویل که ارتفاع آن به ۸۰-۳۰ سانتی‌متر میرسد. ساقه متعدد، ایستاده یا خیزان، گاهی خوابیده بر خاک، سبز علفی، برگ‌پوش است. برگ دارای سه برگچه، برگچه‌ها و از تخم‌مرغی یا پهن دراز، در انتهاء دندانه‌دار، گل به رنگ بنفش یا آبی، گاهی سفیدرنگ، مجتمع در خوشه‌های پهن دراز می‌باشد. میوه نیا، بدون کرک یا پوشیده از کرک‌های نرم و کوتاه بر هم خوابیده، فاقد خار است.
محل رویش : در بلوچستان، ارتفاعات تفتان، دیلمان، ارومیه، مسجد سلیمان، اصفهان، کردستان و بخش‌های شمالی کشور پراکندگی دارد.
زمان برداشت: در تابستان جمع‌آوری می‌شود.
قسمت مورد استفاده: قسمت‌های هوائی گیاه
کاربرد درمانی: برای درمان کمبود ویتامین A,C,E,K به‌کار میرود. به‌عنوان مغذی و منبع نمک‌های معدنی کلسیم، فسفر و آهن می‌باشد.
آثار فارماکولوژیک: سطح کلسترول افراد مبتلابه زیادی چربی خون را طبیعی می‌کند.
احتیاط مصرف: کاناوائین جزء سمی گیاه است.
منع مصرف: دوز بالا با داروهای ضدانعقاد خون و هورمون‌های ضد بارداری تداخل دارد. یونجه در بیماران دیابتی روی غلظت خون تأثیر می‌گذارد. مصرف دانه‌های آن در شیردهی و بارداری منع شده است.
ترکیبات شیمیائی: ایزوفلاوونوئید، کومارین، آلکالوئید، ویتامین، اسید، آمینواسید، ساپونین، استروئید، کربوهیدرات، پیگمان، موادمعدنی، پروتئین.
نحوه و میزان مصرف:
۱. دم‌کرده: ۱۰-۵ گرم گیاه خشک سه بار در روز میل شود.
۲. عصاره مائی: به نسبت ۱:۱ در الکل ۲۵%، ۱۰-۵ میلی‌لیتر سه بار در روز میل شود.
مصرف غذائی
در مقادیر کم طعم‌دهنده غذائی است.
شرايط اقليمى و خاکى يونجه
يونجه مخصوص مناطق گرم و خشک- آفتابى با آب فروان است. اگر اين شرايط فراهم باشد بسيار محصول خوبى مى‌دهد (مثلاً در خوزستان مى‌تواند ۱۵ چين بدهد)
در کرج چون هوا سرد و معتدل است تعداد چين کاهش پيدا مى‌کند و به ۵-۴ چين مى‌رسد. در تبريز چون هوا سردتر است تعداد چين ۳-۲ بار خواهد بود. در مناطق ساحل خزر چون رطوبت زياد است و خاک مرطوب بوده و تهويه نمى‌شود بنابراين يونجه به‌خوبى رشد نخواهد کرد و خشک مىشود (فقط ممکن است يک چين بدهد). با در نظر گرفتن خوش‌خوراکى و هزينه کمتر و طول بهره‌برداري، قابل توصيه است که کشت يونجه توسعه يابد.
انواع یونجه :
يونجه رازکى - يونجه سياه
نام علمى: Medicago lupulina L
نام انگليسى: Hopclover, Black medick
گياهچه
لپه‌ها در سطح بالائى سبز تيره و در سطح زيرين سبز کم‌رنگ و به طول ۴ تا ۹ ميلى‌متر هستند. اولين برگ‌هاى حقيقى به مقدار کم پوشيده از کرک‌هاى کوچک، و به‌صورت يک برگچه‌اى است. ساير برگ‌ها سه برگچه‌اى هستند.
گياه کامل
- اندام‌هاى رويشى :
گياهى يک‌سالهٔ زمستانه يا دوساله، ايستا يا خوابيده به ارتفاع ۱۰ تا ۵۰ سانتى‌متر که توسط بذر تکثير مى‌يابد. ساقه‌ها متعدد، باريک، چند ضلعى ضعيف و ترد هستند. برگ‌ها سه برگچه‌اى و برگچه‌ها واژ تخم‌مرغى تا تقريباً لوزى شکل که در قاعده گوه‌اى هستند و در قسمت‌هاى انتهائى دندانه‌دار و داراى نوکى چال‌دار هستند. طول دمبرگ‌هاى اين گياه يک سانتى‌متر و گاهى اوقات دمبرگ‌هاى پائينى تا ۷ سانتى‌متر هم مى‌رسند. ساقه و برگ‌هاى اين گياه بدون کرک يا کرک‌دار و يا داراى غده است.
- اندام‌هاى زايشى :
گل‌آذين به‌صورت خوشه و شامل ۱۰ تا ۳۰ گل زرد رنگ است که به‌صورت متراکم در کنار يکديگر قرار گرفته‌اند. طول گل‌ها ۵ تا ۱۵ ميلى‌متر است که بر روى دمگلى باريک و به طول ۲ تا ۳ سانتى‌متر مستقر هستند. در هر گل‌آذين چندين ميوه تشکيل مىشود و ميوه‌ها نيام، کليوى شکل و به طول دو تا سه ميلى‌متر است. ميوهٔ رسيده سياهرنگ، بدون کرک و يا پوشيده از کرک‌هاى متراکم يا به‌طور پراکنده داراى نقاط سفيدرنگ با کرک‌هاى ساده و يا شامل غده‌هاى پراکنده هستند. بذرهاى اين گياه زرد و يا قهوه‌اى رنگ، دندانه‌دار، به طول ۵/۱ تا ۲ و قطر ۱ تا ۵/۱ ميلى‌متر است.
موسم گلدهى آن ارديبهشت تا مردادماه است.
محل رشد و پراکنش
اين علف هرز نواحى مرطوب با خاک‌هاى قليائى را ترجيح داده و عمدتاً در چمنزارها، پارک‌ها، مزارع، حاشيهٔ جاده‌ها، کانال‌هاى آبيارى و باغ‌ها مشاهده مىشود.
یونجه Alfalfa
یونجه سرشار از ویتامین های A,C,E,K و همچنین دارای آمیلاز كه انزیم مخصوص هضم مواد نشاسته ای است می باشد .
یونجه گیاهی است علفی و چند ساله كه ارتفاع آن تا یك متر میرسد برگهای آن دارای سه برگچه می باشد برگچه های نوك تیز، سبز رنگ و بیضی شكل است .
گلهای یونجه بشكل سبز و برنگ بنفش تیره یا آبی روشن است میوه یونجه مانند صدف بوده و دانه داخل میوه مانند لوبیا ولی كوچكتر از آنزمی باشد .
یونجه ریشه ای بسیار عمیق درد و ریشه آن تا سه متر بداخل زمین نفوذ می كند و بنابراین منبع ویتامین ها و مواد معدنی است كه از خاك می گیرد .
یونجه از زمانهای بسیار قدیم در ایران كشت می شده است و در حدود پنج قرن قبل از میلاد مسیح از یاران به یونان برده شد و در قرن هفتم بعد از میلاد به اروپا راه یافت . یونجه در ایران در مناطق مركزی و جنوبی به مقدر بسیار زیاد كشت می شود .
زنبور عسل گل یونجه را دوست درد واز آن شهد زیادی بدست می آورد و تبدیل به عسل می كند .
پرورش این گیاه در قدیم برای تهیه علوفه چهارپایان بوده ولی در حال خاضر بعلت درا بودن مواد مغذی به مصرف غذایی نیز می رسد .
● تركیبات شیمیایی:
یونجه سرشار از ویتامین های A,C,E,K و همچنین دارای آمیلاز كه انزیم مخصوص هضم مواد نشاسته ای است می باشد .
آنزیم های بسیاری در یونجه یافت می شود بعنوان مثال می توان از امولسین ،اینورتاز ، و پكتیاز نام برد .یونجه دارای حدود ۲۰%پروتئین می باشد پروتئین های موجود در یونجه عبارتند از :
▪ لیزین ،آرژنین ، هیستیدین ، آدنین ، فنیل آلانین ،آسپاراژین و سیستین . یونجه دارای اسید فسفریك نیز هست .
▪ یونجه همچنین دارای منیزیوم ، آهن و مقدر جزئی ارسنیك و سیلیس است .
بنابراین یونجه از نظر مواد غذایی بسیار قوی است و غذای خوبی برای انسان و حیوانات است.
● خواص داروئی:
یونجه از نظر طب قدیم ایران گرم است . البته تاره آن گرم و تر و خشك شده آن گرم و خشك است
۱)یونجه از نظر اینكه دارای بسیاری از مواد معدنی می باشد شیره آن برای بچه هایی كه در حال رشد هستند و اسخوان بندی محكمی ندارند بسیار مفید است . حتی امروزه پودر این گیاه را در داروخانه ها می فروشند كه آنرا می توان برای بچه های شیر خوار مصرف كرد .
برای تهیه شیره یونجه باید مقدر ۳۰۰ گرم یونجه را در یك لیتر آب ریخت و آنرا جوشانید تا مقدر آب آن به نصف تقلیل یابد سپس آنرا صاف كرده و مقدر كمی عسل به آن اضافه كنید كه بصورت شربت داراید . مقدر مصرف برای طافال ۲۰۰ گرم در روز است و برای اطفال شیرخوار حدود ۵۰ گرم یم باشد كه می توان به شیر آنها اضافه نمود .
اشخاص بزرگسال هم برای بالا بردن انرژی می توانند از این شیره استفاده كنند .
۲) یونجه رابصورت تازه و یا جوانه آنها رابا سالاد میل كنید . جوانه یونجه را بصورت بسته بندی شده می توانید از سوپر ماركتها خریدری كنید .
۳) یونجه ملین است .
۴) یونجه دو برابر اسفناج آهنم درد بنابراین خونساز است و برای كسانیكه به كم خونی مبتلا هستند مفید است.
۵) یونجه بعلت درا بودن آهن برای درمان بیمایر راشیتیسم بكار می رود .
۶) عوارض كمبود ویتامین ث با خوردن یونجه از بین میرود.
۷) یونجه تازه در بسیاری از كشورها مانند چین و روسیه و آمریكا به مقدر زیاد بجاری اسفناج مصرف می ش ود.
۸ ) یونجه را در داروخانه ها و فروشگاههای گیاهان دارویی و یا برخی از داروخانه ها بصورت پودر ، كپسول و قرص بفروش می رسانند . مقدرمصرف آن سه قرص در روز است.
۹) با همه مزایایی كه یونجه درد در خوردن تازه آن نباید زیاده روی كرد زیرا بسیار نفاخ است و حتی حیواناتی كه به مقدر زیا د از آن می خورند بعلت گاز زیاد ممكن است تلف شوند.
۱۰) ضماد پخته یونجه را اگر روزی چند بار روی اعضایی كه رعضه دارند بگذارید آنها را شفا می دهد.
۱۱) تخم یونجه قاعده آور است و برای این منظور تخم یونجه را بصورت دم كرده مصرف كنید .
۱۲) دم كرده یونجه درمان اسهال است.
۱۳) برای نرم كردن سینه و تسكین سرفه روزی ۲-۳ فنجان دم كرده تخم یونجه را مصرف كنید .
۱۴) برای درمان لقوه و رعشه تخم یونجه را در روغن زیتون بریزید و مدت یك هفته جلوی آفتاب بگذارید سپس آنرا صاف كنید و روزی چند قاشق از آنرا بخورید و همچنین روی اعضایی كه رعشه دارند بمالید.
۱۵) یونجه حاوی مقدرزیادی ویتامین است . كوبیده آن زخم را بسرعت الیتام داده و از خونریزی جلوگیری می كند .
● مضرات :
مضرات خاصی برای آن بیان نشده است .
يونجه (Medicago)
يونجه به‌علت داشتن مقدار زيادى پروتئين، کلسيم و ويتامين و خوش‌خوراک بودن آن يکى از بهترين گياهان علوفه‌اى است. حسن ديگر يونجه اين است که عملکرد ساليانه آن هم از نظر علوفهٔ خشک و هم از نظر علوفهٔ تر زياد است. ترکيب و ارزش غذائى يونجهٔ خشک به فاکتورهاى زير بستگى دارد. ۱. چگونگى عمل‌آورى علوفهٔ خشک، علوفهٔ پربرگ و سبز ارزش بيشترى دارد. ۲. مرحلهٔ درو، علوفهٔ جوان پروتئين بيشترى داشته و قابليت هضمى زيادى دارد. براى تهيهٔ علوفهٔ جوان پروتئين بيشترى داشته و قابليت هضمى زيادى دارد. براى تهيهٔ علوفهٔ خوب و مرغوب موقعى که يک‌دهم مزرعه به گل نشسته باشد علوفه را درو مى‌کنند. ۳. دفعات درو: چين‌هاى مختلف يونجه ارزش غذائى متفاوتى دارند. از مرتع و علوفه خشک يونجه در تغذيهٔ نشخوارکنندگان و از پودر يونجه در تغذيهٔ طيور استفاده مى‌کنند، استفاده از پودر يونجه در تغذيهٔ طيور تخمى سبب افزايش کيفيت زردهٔ تخم‌مرغ مىشود. مصرف يونجه به مقدار کافى در جيرهٔ غذائى گاوهاى شيرى سبب ازدياد شير و درصد چربى شير مى‌گردد.
یونجه و بیماریها
یكی از اجزاء alfalfa با نام كومسترول، خواص استروژنیك ضعیفی دارد. مطابق اندازه‌گیری‌های انجام شده توسط سنجش زیستی وزن رحم موش، مشخص شده است كه تركیب مذكور نسبت به استرون، ۲۰۰ بار و نسبت به دی‌اتیل بسترول، ۳۰۰۰ بار ضعیف‌تر است.
● عوارض پوستی:
مطابق كتب مرجع، Medicago sativa، در حیوانات ایجاد عوارض حساسیت به نور می‌نماید. گزارش شده است، كه یك رژیم غذایی حاوی M.sativa در موش‌های صحرایی آلبینو، به علت اثر بر روی پورفیرین‌ها ایجاد حساسیت به نور می‌نماید. عارضه ایجاد شده مربوط به وجود فئوفورباید a و كلروفیلاید a در گیاه می‌باشد. مرجع مشخصی در مورد ایجاد حساسیت به نور در انسان به دنبال مصرف alfalfa موجود نمی‌باشد. البته، این نكته نباید فراموش شود كه محصولات alfalfaدر انسان ایجاد اثرات شبه SLE می‌نماید (به قسمت عوارض اتوایمون مراجعه شود) و حساسیت به نور یكی از نشانه‌های متعدد این بیماری می‌باشد.
گزارش داده شده كه ۶ نفر به دنبال مصرف دانه‌های alfalfa به شكل كپسول یا چای گیاهی، عوارضی چون لك‌های پوستی، خارش، اریتماتوز و ادماتوز پوستی نشان دادند. وضعیت ۲ مورد از ۶ مورد مذكور، جزء به جزء تشریح شده است.
آنها شامل ۲ زن مسن و مبتلا به آرتریت بوده كه مدت ۲ ماه، روزانه، ۴ تا ۶ فنجان از جوشاندده این گیاه را مصرف می‌كردند. این جوشانده به وسیله جوشاندن ۲ تا ۴ قاشق غذاخوری از دانه‌های alfalfa در ۴۷۳ میلی‌لیتر از آب تهیه می‌شد. در یكی از بیماران، راش‌ها و بثورات قرمز رنگ پوست، از دست‌ها به سمت بازوها و صورت منتشر گردید.
در بیمار دیگر لك‌های پوستی فقط در قسمت جانبی ران‌ها ظاهر شده و بدین ترتیب ظهور واكنش‌های حساسیت به نور را غیرمحتمل نمود. وجود حس خارش در ضایعات، احتمال ابتلا به راش‌های اریتماتوز شبه SLE را منتفی می‌نمود.
● عوارض غدد اندوكرین:
یكی از اجزاء alfalfa با نام كومسترول، خواص استروژنیك ضعیفی دارد. مطابق اندازه‌گیری‌های انجام شده توسط سنجش زیستی وزن رحم موش، مشخص شده است كه تركیب مذكور نسبت به استرون، ۲۰۰ بار و نسبت به دی‌اتیل بسترول، ۳۰۰۰ بار ضعیف‌تر است. با وجودی كه كومسترول، ظاهراً، قدرت پائینی دارد، اما تغذیه چهارپایان با گیاه alfalfa (كه حداقل ۳۷ میلی‌گرم بر كیلوگرم كومسترول دارد) به عنوان غذای اصلی، ممكن است اثرات استروژنیك مضری به دنبال داشته باشد.
Hampton , Elakovich در یك نوع قرص از دانه alfalfa نتوانستند كومسترول را شناسایی كنند. اما در ۳ نوع دیگر از قرص‌های تجاری alfalfa غلظت‌های ۱۹۴ـ۲۰ میلی‌گرم بر كیلوگرم كومسترول را شناسایی كردند. نوعی كه حاوی بالاترین مقدار كومسترول می‌باشد، زمانی كه در دوز ماكزیمم توصیه شده بر روی برچسب، یعنی روزی ۸۹ قرص، استفاده شود، بیش از ۱/۱ میلی‌گرم كومسترول وارد بدن می‌كند. از آنجایی كه این مقدار بسیار پائین‌تر از ۳۷ میلی‌گرم بر كیلوگرم آزمایش شده بر روی چهارپایان، به وسیله تغذیه از راه گیاه alfalfa است، مشخص نیست كه خطری برای سلامتی داشته باشد.
● عوارض معدی و روده‌ای:
خوردن مقادیر بالای دانه‌های alfalfa (بعنوان مثال ۱۲۰ گرم در روز) موجب نفخ، ناراحتی‌های معدی، اسهال و كاهش اشتها می‌گردد.
● واكنش‌های متابولیك:
در مطالعه‌ای كه Molgaard و همكارانش بر روی بیماران مبتلا به افزایش لیپوپروتئین خون انجام دادند (به قسمت فارماكولوژی و موار مصرف مراجعه شود)، به دنبال مصرف ۱۲۰ گرم دانه‌های حرارت دیده alfalfa در روز، میانگین اورات سرم، به میزان قابل توجهی از ۲۹۶ به افزایش یافت. این اثر مربوط به وجود پورین در دانه می‌باشد. بنابراین به نظر عاقلانه میرسد كه بیماران مبتلا به نقرص از درمان با دانه‌های alfalfa خودداری كنند.
