بخشی از مقاله
چکیده:
افزایش تولیدات علوفه اي در دو بعد کمیت و کیفیت براي تغذیه دامهاي کشور و به منظور تأمین فرآورده هاي لبنی و پروتئینی مورد نیاز جمعیت رو به رشد کشور نیازمند استفاده از فناوریهاي نوین علمی است. در بسیاري از اراضی کشور کمبود عناصر غذایی خاك منجر به افت کمی و کیفی عملکرد محصولات علوفهاي شده که نتیجه آن کاهش تولیدات دامی است. استفاده از انواع کودها - شیمیایی و آلی - ، از جمله روشهاي جبران این کمبودهاست. استفاده از کودهاي زیستی اهمیت فراوانی در حفظ محیط زیست و دستیابی به توسعه پایدار دارند. لذا این تحقیق با هدف بررسی تأثیر یک نوع کود زیستی بر تغییر شاخصهاي غذایی در یک نوع گیاه علوفه اي و مقایسه آن با کود شیمیایی فسفره انجام شد. آزمایش بصورت فاکتورییل در قالب طرح کاملا تصادفی با دو تیمار کود زیستی و کود فسفره هر کدام در دو سطح، در بهار 1388 و در گلخانه آموزشی پژوهشی دانشگاه صنعتی شاهرود به انجام رسید. نتایج نشان داد که استفاده از کود زیستی موجب افزایش درصد ماده خشک، درصد ازت، درصد پروتئین، درصد کلسیم و درصد فسفر در گیاه مورد مطالعه شده است. کود شیمیایی فسفره نیز باعث افزایش این خصوصیات گردید، لیکن با توجه به اثرات مفید کودهاي زیستی در حفاظت از محیط زیست میتوان استفاده از این نوع کودها را بجاي کود شیمیایی فسفره و در جهت افزایش کیفیت علوفه مورد استفاده در تغذیه دامها مد نظر قرار داد.
مقدمه:
با توجه به نیاز جمعیت در حال افزایش کشور به فرآورده هاي دامی و نقش مهم این مواد در حفظ سلامتی مردم، اهمیت و نقش گیاهان علوفهاي در تغذیه دامها، بیش از پیش آشکار میگردد. ارزش غذایی علوفه از جمله مهمترین فاکتورهاي موثر در رشد و نمو دامهاست. هر چه ارزش غذایی علوفه بالاتر باشد احتیاجات غذایی دامها بیشتر تامین شده و دامها از سلامتی و رشد بهتر و بالاتري برخوردار خواهند شد. براي تغذیه صحیح دامها ابتدا باید احتیاجات آنها را شناخت و با توجه به کیفیت و کمیت - قیمت - مواد خوراکی موجود این احتیاجات را برآورده ساخت - اصغري و ریاسی، . - 1382 گیاهان عناصر معدنی مورد نیاز خود را از خاك جذب میکنند و در نتیجه کمبود عناصر غذایی در خاك باعث کاهش رشد و ایجاد کمبود این عناصر در گیاهان خواهد شد. از آنجا که در ساختمان بدن حیوان همان ترکیباتی شرکت دارند که در ساختمان اندامهاي گیاهی بکار رفته است، طبیعی است تغذیه دامها از گیاهان علوفهاي که داراي کمبود عناصر غذایی هستند به کاهش رشد و سلامتی دامها منجر خواهد شد - رستگار . - 1384
افزایش حاصلخیزي خاك از جمله مهمترین اقدامات در راستاي رفع کمبود عناصر غذایی مورد نیاز گیاهان است. سالیان درازي است که استفاده از انواع کودها - آلی و شیمیایی - براي رفع این کمبودها مرسوم است. امروزه با گسترش سطح دانش بشري مضررات استفاده از کودهاي شیمیایی شناخته شده است و بنابر این استفاده از انواع کودهاي زیستی براي رفع کمبود عناصر غذایی مورد نیاز گیاهان در خاك بعنوان یکی از راههاي دستیابی به کشاورزي پایدار توسط متخصصان توصیه میگردد. در آینده نزدیک استفاده از کشاورزي شیمیایی باید براي افزایش کیفیت غذا، تولید غذاي پایدار و حفظ محیط زیست، کاهش یافته و حتی مورد اجتناب قرار گیرد. در این زمینه زیست فناوریهاي مدرن، بهعنوان یکی از روشهاي علمی امیدبخش و مفید براي توسعه کشاورزي پایدار باید مورد ملاحظه قرار گیرد. کودهاي زیستی انواع مختلفی داشته و منشاء تولید هر یک از آنها متفاوت است. یکی از معروفترین میکروارگانیسمهاي تولید کننده این نوع کودها، قارچهاي میکوریز هستند - فلاح و همکاران 1386، Abbott & Murphy 2007،. - Sharma & johri 2002 قارچهاي میکوریز توانایی تشکیل جوامع همزیست با اغلب گونههاي گیاهی را داشته و بعنوان یک نوع کود زیستی، براي افزایشکمی و کیفی محصولات کشاورزي داراي اهمیت اند - فلاح و همکاران 1386،. - Abbott & Murphy 2007 یکی از مهمترین انواع اندومیکوریزها، میکوریز آربوسکولار - - AM میباشد که از نظر کشاورزي اهمیت فوقالعاده زیادي دارد - فلاح و همکاران 1386 ، Abbott & Murphy 2007،. - Sharma & johri 2002 از جمله منافع عمده همزیستی میکوریز براي گیاهان، میتوان از افزایش جذب مواد غذایی براي گیاه میزبان، را نام برد. همراه با افزایش جذب فسفر در گیاهان میکوریزي، افزایش جذب نیتروژن و سایر عناصر غذایی نیز براي این گیاهان گزارش شده است - . - Sharma & johri 2002 نتایج تحقیقات نشان میدهد که در بقولات علوفهاي، میکوریز آربوسکولار نه تنها میزان نیتروژن گیاه میزبان را از طریق غیر مستقیم - افزایش گرهزایی و تثبیت ازت - ، بلکه ممکنست بطور مستقیم و از طریق جذب ازت خاك نیز افزایش دهد - . - Atayese 2007 این تحقیق در راستاي قدمگذاري در مسیر توسعه و ترویج سیستم کشاورزي پایدار و استفاده از نهادههاي آلی بجاي نهادههاي شیمیایی در جهت تولید علوفه مورد نیاز دامهاي کشور با کیفیتی بالاتر انجام شده است. هدف از این مطالعه بررسی اثر بخشی یک گونه قارچ میکوریز، - بعنوان کود زیستی و تامین کننده عناصر غذایی - ، بر افزایش ارزش غذایی اندامهاي هوایی در یک نوع گیاه علوفهاي بنام یونجه چندشکل - Medicago polymorpha L. - همراه با حضور و عدم حضور کودشیمیایی فسفره در شرایط گلخانهاي بوده است.
مواد و روشها :
این بررسی با استفاده از کشت گلدانی و در گلخانه آموزشی- پژوهشی دانشکده کشاورزي در بهار سال 1388 به انجام رسید. شرایط رشد در گلخانه شامل 35 درصد رطوبت و 25 درجه سانتیگراد حرارت در روز و 15 درجه سانتیگراد حرارت در شب بود که توسط تنظیم کنندهها بطور خودکار کنترل میشد. براي نور نیز از روشنایی طبیعی 12 - ساعت در طول روز - استفاده شد. به منظور اثر بخشی قارچ میکوریز مورد نظر، خاك مورد استفاده در گلدانها با استفاده از قرار دادن در اتو کلاو، بمدت یکساعت - با حرارت 110 درجه سانتیگراد و فشار 240 کیلو پاسکال - و در دو مرحله به فاصله 48 ساعت از یکدیگر سترون شد. خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاك گلدانها نیز، قبل از کاشت از طریق نمونه گیري و ارسال آن به آزمایشگاه تعیین گردید.
این آزمایش بصورت فاکتوریل با طرح کاملا تصادفی و در مجموع 36 واحد آزمایشی - گلدان - اجرا گردید. تیمارها در این آزمایش عبارت بودند از : الف کود زیستی میکوریزي - در دو سطح با تلقیح قارچ میکوریز و بدون تلقیح قارچ میکوریز - ، ب کود شیمیایی فسفره - در دو سطح صفر و 150 میلیگرم در کیلوگرم خاك - . در این تحقیق از گلدانهایی با حجم سه لیتر - قطر 25 سانتیمتر - استفاده گردید. گلدانها قبل از کاشت با محلول هیپوکلریت سدیم ضد عفونی شدند. پس از آماده سازي خاك مورد نیاز براي آزمایش، تا دو سوم ارتفاع گلدانها با خاك پر شد. سپس به هر یک از واحدهاي آزمایش به مقدار ده درصد وزن خاك گلدانها، مایه تلقیح - قارچ میکوریز گونه - Glomus intraradices Schenck G. S. & Smith N.C. اضافه و بصورت لایهاي در سطح خاك گلدانها پخش شد. در این مرحله به هر یک از گلدانهایی که واجد دریافت کود فسفره بودند مقدار 0/9 گرم کود فسفات تریپل 45 درصد داده شد. پس از پر کردن گلدانها از خاك تا ارتفاع پایینتر از 3 سانتیمتري لبه، تعداد 8 عدد بذر - ضد عفونی شده با محلول هیپوکلریت سدیم - بصورت دوتایی در چهار نقطه مقابل یکدیگر در گلدانها کاشته شد. پس از کاشت بذور، گلدانها آبیاري شده و رطوبت آنها در طول دوره آزمایش در حد %80 ظرفیت زراعی باقی نگهداشته شد. در پایان زمان آزمایش و در مرحله رسیدگی گیاهان کشت شده، اقدام به تهیه نمونه از اندام هوایی پایه هاي گیاهی کرده و پس از خشک و آسیاب نمودن، نمونهها به آزمایشگاه تجزیه گیاه ارسال گردید و خصوصیات آنها شامل درصد ماده خشک، درصد خاکستر، درصد ازت، درصد پروتئین، درصد کلسیم و درصد فسفر با روشهاي استاندارد موجود اندازهگیري شد. تجزیه آماري دادهها نیز، با استفاده از نرمافزار GenStat و مقایسه میانگینها به روش آزمون LSD انجام گردید.
