بخشی از مقاله
آلودگي صوتي زيست محيطي صنايع نفت و گاز
چکيده
صداي ناشي از توسعه طرح هاي صنعت نفت و گاز از منابع متفاوتي هم چون ترافيک کاميون ها، فعاليت هـاي حفاري و عمراني ، پمپ ها و کمپرسور ها مي باشد. طبق نظر سازمان بهداشت جهاني ، آزار دهنـدگي صـدا يـ پديده جهاني است و متأسفانه آزاردهندگي صداهاي فرکـانس پـايين ناشـي از کمپرسـور هـا از عمـومي تـري شکايت هاي فرايند هاي نفت و گاز مي باشد. اندازه گيري صدا در شـبکه A ممکـن اسـت بازگوکننـده تمـام مشکلات صدا در اين صنايع نباشد. تايج آناليز فرکانسي نشان مي دهد که تراز صداي فرکانس پايين فن (LFN)، در بالا ترين مقادير، بـه ترتيـب ٤٥ و ٥٣ دسي بل از حدود استاندارد بالاتر مي باشد. مواجهـه طـولاني مـدت بـا صـدا ٦٥ دسـي بـل سـبب خستگي جسمي و روحي مي گردد، همچنين آلودگي صوتي بـر کميـت و کيفيـت خـواب مـؤثر بـوده و سـبب صدمات دائمي سيستم شنوايي و تشديد اختلالات قلبي و عروقي مي شود.
کلمات کليدي
آلودگي صوتي ، آناليز صدا، مواجهه ، فرکانس پايين ، صنعت نفت و گاز
١. مقدمه
قوانين کاهش و کنترل صدا براي حفاظت شنوايي و جلوگيري از اثرات سر و صدا در بدن مي باشند. صدا نه تنها سبب صدمات به سيستم شنوايي مي گردد بلکه تأثيرات منفي آن ، کيفيت زندگي و جامعه را تحت تأثير قرار مي دهد. اين موضوع بايستي توسط کارگران و افراد جامعه درک شود تا بتوان موضوع اندازه گيري صدا يا نياز به تهيه تجهيزات آنرا مورد بررسي قرار داد و اين مسئوليتي است که بعهده مديران و کارشناسان ذيربط مي باشد.
٢. مواد و روشها
منابع مولد صدا در اين صنايع شامل انواع فن ، کمپرسورها، پمپ ، بويلر، سيستم هاي تهويه ، تجهيزات الکتريکي ، برجهاي خنک کننده ، کاميون ، موتورهاي ديزل و توربين هاي گازي مي باشند که عموماً منشأ اصلي صداهايي با فرکانس پائين قلمداد مي گردند[١٢]. اين تجهيزات اغلب با فضاي زيادي که براي نصب اشغال مي کنند سبب ايجاد صداي زياد بعلت تبديلات انرژي ارتعاشي ناشي از گردش ، چرخش يا حرکت قطعات شده که خود باعث تشديد صدا در محدوده فرکانسهاي پايين مي گردد[٣]. افراد حساس به اين نوع صدا اغلب صدا را به شکل هاي زير توصيف مي کنند:
همهمه ، غرش ثابت و ناخوشايند، فشار در گوش ها، اثرات تمام بدن ، صداي موتورهايي با وزن کم و صداي جاده
(حرکت ماشين ) و در بررسي هاي اپيدميولوژيکي مورد ـ شاهد نتايج مواجهه با فرکانسهاي پايين صدا با افزايش خستگي حاد، سردردهاي تکراري ، فشار در گوش و چشم ، طپش قلب ، درد در ناحيه پشت ، گردن ، گوش ها، تنگي نفس ، تحريک، نگراني و عصبي شدن ، نااميدي ، افسردگي و دودلي همراه است [٧].
در مطالعه اي در ناحيه La Plata در Colorado براي برخي از فعاليت هاي گاز و نفت تراز هاي صدا به صورت زير گزارش شده است [۸،٩]:
انواع کمپرسورها (dB)A ٥٠ (فاصله ٣٧٥ فوتي جايگاه )
پمپ ها (dB)A ٥٠ (فاصله ٣٢٥ فوتي از حصار)
کاميون حمل آب و سوخت (dB)A ٦٨ (فاصله ٥٠٠ فوتي منبع )
جرثقيل حمل بار (dB)A ٦٨ (فاصله ٥٠٠ فوتي منبع )
پمپ هاي بتن ساز و حفاري (dB)A ٦٢ (فاصله ٥٠٠ فوتي منبع )
ساير تجهيزات ساختماني (dB)A ٦٥ (فاصله ٥٠٠ فوتي منبع )
اين مقادير براي فواصل نزديکتر متفاوت است . مثلاً در فاصله ١٥ متري تراز صداي تجهيزات کمپرسور گاز (dB)A ٨٩
، سيستم هاي تزريق آب (dB)A ٧١، عمليات حفاري (dB)A ٨٣ و عمليات جک پمپ (dB)A ٨٢ مي باشد.
هنگاميکه صداهاي فرکانس پائين و منابع مولد آن در محيط وجود دارند اندازه گيري تراز صدا در شبکه A درست نمي
باشد[١٠]. براي نتيجه بهتر اندازه گيري تراز صدا در شبکه C ضروري است [٦]. تفاوت بين تراز صداي شبکه A و شبکه C اطاعاتي را در زمينه حضور فرکانس هاي پائين صدا در اختيار ما قرار مي دهد که در صورت بالا بودن اين تفاوت ، بررسي هاي بيشتري را مي طلبد. بطور مثال در کشور آلمان تفاوت بيشتر از ٢٠ دسي بل نشانه حضور فرکانس هاي پائين و در نتيجه نياز به تحقيقات بيشتر مي باشد. سازمان بهداشت جهاني WHO در صورت وجود تفاوت ١٠ دسي بلي و بيشتر توصيه به آناليز صدا نموده است . برخي منابع پيشنهاد نموده که در صورت تفاوت ١٥ دسي بلي بهتر است ٦ دسي بل به تراز صداي شبکه A اضافه و ملاک مقايشه با استاندارد و آزاردهندگي باشد[۴،٥].
٣. نتايج
با اندازه گيري تراز صدا و مقايسه با مقادير ترازها در فرکانس هاي داده شده مي توان کمپرسور را از نظر آلودگي صوتي
مورد ارزيابي قرار داد.
جدول شماره ١، مشخصات فن براي تعيين ويژگي هاي آکوستيکي
برخي از مشخصات فني جهت تعيين يا محاسبه ويژگي هاي آکوستيکي فن در جدول شماره ١ نشان داده شده است . اين ويژگي ها، از جمله توان و فرکانس ، اختصاصي بوده و تعيين کننده ميزان و نحوه انرژي صوتي توليد شده مي باشد[۱،٢]. همچنين توان مشخص شده براي کمپرسور در فرکانس هاي اکتاو در جدول شماره ٢ آورده شده است .
جدول شماره ٢، تراز فشار صدا بر حسب دسي بل در فاصله ٣ فوتي(٠.٩ متري) کمپرسور هاي هوا
همانگونه که در شکل شماره ١ نيز ديده مي شود تراز فشار صداي اندازه گيري شده در فرکانس هاي پايين فن بالا تر
از حدود توصيه شده مي باشد. بسته به قدرت و دور فن تراز صدا نيز متفاوت خواهد بود. تراز صدا در فرکانس ٦٣ هرتز حدود ٤٥ دسي بل و در فرکانس ٥٠٠ هرتز ٥٣ دسي بل بالاتر از حدود مجاز مي باشد. آناليز صداي کمپرسور و مقايسه با مقادير استاندارد حاکي از مجاز بودن تراز صداي آن دارد که اين موضوع نيز در شکل شماره ٢ نشان داده شده است . البته بايستي توجه نمود که استفاده از کمپرسور هاي صنعتي با توان بالاتر که در صنايع نفت و گاز مرسوم است قطعاً تراز هاي صداي بالاتري را نيز توليد مي کند و پيش بيني مي گردد که از حدود مجاز نيز فراتر روند. ضمن اين که در اين مطالعه در برخي فرکانس ها همچون ٥٠٠-٢٥٠ هرتز، تراز صداي کمپرسور به حدود توصيه شده نزديک مي باشد.
