بخشی از مقاله
چکیده
مقدمه: تلاشهای انسان برای رسیدن به زندگی بهتر ضمن بوجود آمدن رفاه برای او، متأسفانه پیامدهای زیست محیطی و اثرات زیانبار فاجعه آمیزی برای سلامتی فراهم نموده است. این ضررها بخصوص زیانهای ناشی از افزایش اتومبیل ها و سوخت های فسیلی، امکان ادامه حیات برای نسلهای فعلی و آینده را با خطری بزرگ روبرو ساخته است. سرب بعنوان یکی از خروجی های این سوخت ها نام برده می شود. مطالعات موجود نشان دهنده این موضوع است که غلظت خونی سرب افرادی که در مناطق دور از شهر زندگی نمایند نسبت به غلظت خونی افراد جامعه قبل از پیدایش و توسعه صنعت به شکل امروزی صدبار افزایش پیدا کرده است. در این مقاله جهت روشن نمودن خطرات مسمومیت ناشی از بنزین سرب دار، میزان آلودگی با سرب در خون کارگران شاغل در پمپ بنزین های شهر اهواز بررسی شده است.
روش بررسی: در این مطالعه سی نفر از کارگران پمپ بنزین شهر اهواز، سی نفر بعنوان شاهد بطريقه تصادفی انتخاب گردید. نمونه های خونی آنها توسط محلول رسوب دهنده محتوی اسید نیتریک ۵ درصد حجمی - حجمی و تریتون درصد حجمی - حجمی آماده شده و پس از آن غلظت نمونه بوسیله دستگاه جذب اتمی بدون شعله اندازه گی مقایسه شده است.
یافته ها: نتایج حاصله تفاوت معنی داری را نشان داده است بعلاوه ارتباطی بین سن و سابقه کار این افراد با غلظت خونی آنها مشاهده گردید. فاکتورهای خونی میزان هماتوکریت و هموگلوبین نسبت به گروه شاهد کاهش داشته ولی این کاهش معنی دار نمی باشد. میزان MCV و تعداد گلبولهای قرمز بین کارگران مورد مطالعه و گروه شاهد تفاوت چندانی نداشته است.
بحث و نتیجه گیری: با عنایت به اینکه در این بررسی خون تام به عنوان مناسبترین شاخص جهت بررسی میزان آلودگی با سرب در گروههای مورد مطالعه استفاده شده و با توجه به اینکه درصد بروز علایم، علیرغم غلظت بالای خونی، در حد پائین قرار دارد. بنابراین پیشنهاد می گردد که مراقبت های بیشتری جهت کنترل آلودگی با سرب در کارگران بعمل آید و آزمایشهای دوره ای در مورد آنها اعمال گردد.
کلمات کلیدی: سرب، کارگران پمپ بنزین، فاکتورهای خونی
مقدمه در صورت تماس انسان با سرب این امکان وجود دارد که اثرات بیولوژیکی با یک دامنه وسیعی روی او باقی گذاشته شود و این امر بستگی به میزان و دوام تماس دارد تأثيرات سمی سرب در سطح زیر سلولی، مانند اثر آن روی عملکرد کلی بدن از ایجاد مانع در بروز آنزیم ها تا تولید تغییرات مورفولوژیکی و حتی مرگ نیز گزارش شده است(۱، ۲). معمولا بهترین روش اطلاع از مسمومیت با سرب، آزمایش خون و ادرار افرادی است که در معرض تماس به آن قرار دارند، اگر چه پیدا شدن خطوط آبی رنگ روی لثه ها نیز مؤید مسمومیت می باشد. علائمی مانند زیاد شدن مقدار سرب در خون و ادرار و افزایش مقدار کو پروپورفیرین در ادرار و مختل کردن بعضی از دستگاهها و اندامها مانند گوارش و عوارض های مغدی نیز گزارش شده است (۲).
اماوقتیکهسطحخونیسربدربدنانسانبه 30mg / dl برسد هدایت عصبی در اعصاب محیطی فرد مسموم کند می شود. نتایج برخی مطالعات شغلی نشان داده است که چنانچه سطح خونی سرب زیر 60 mg / dl باشد از تغییرات بیولوژیکی کلیه در بیشتر کارگران در معرض سرب جلو گیری بعمل می آید(۳). سرب روی سیستم خون ساز بدن اثر کرده و حجم و میزان آن را تغییر داده و سنتز خون را پائین می آورد. بعلاوه باعث مسمومیت عصبی و مسمومیت مزمن کلیوی شد، روی عملکرد و باروری در مردان اثر کرده و ایجاد سرطان نیز گزارش شده است(۴). مطالعات روی حیوانات وجود رابطه علمی بین سرب و اثر روی سیستم حرکتی را نشان داده است و مشکلاتی در عملکرد ادراکی آنها را تأیید نموده است. پژوهش های فراوانی در مورد عملکرد و باروری مردانی که از نظر شغلی با سرب سر و کار دارند وجود دارد امانظر قطعی در این مورد نمی توان داد که اثرات آن تا چه اندازه است. زیرا وقتی سطح خونی سرب کمتر از 50 mg / dl باشد اثرات کمی روی شاخص های اسپرم دارد(۵). بالاخره اکثر تحقیقاتی که تماس مردان با سرب را بررسی کرده اند دلیلی بر تداخل آن پیدا نکرده اند. با توجه به اینکه مهمترین ترکیب کووالانی سرب، تترا متیل سرب و تتراتيل سرب می باشد و به عنوان مواد افزودنی به بنزین برای تولید بنزین سرب دار مصرف می شده اند. بخش مهمی از سرب موجود در محیط ناشی از سرب تولید شده توسط وسایل نقلیه است می توان گفت تقریبا منشأ تمام تترا آكلیلهای سرب در محیط از نتیجه بنزین سرب دار می باشد (۴). البته افزودنی که امروزه بکار می رود ترکیبی است تحت عنوان متیل سیکلوپنتا دی اتیل منگنز تری کربوئيل (MMT) که جایگیزین تترااتیل سرب در بنزین شده است (۶). اگر چه این ترکیب بسیار سمی است دی منگنز تولید شده مقدار کل منگنزی را که انسان از طریق محیط دریافت می کند افزایش نمی دهد.
هدف مطالعه
مطالعات موجود نشان دهنده این موضوع است که غلظت خونی سرب افرادی که در مناطق دور از شهر زندگی می نمایند نسبت به خون افراد جامعه قبل از پیدایش و توسعه صنعت بشکل امروزی صد بار افزایش داشته است و البته آلودگی در مناطق شهری ده بار از نقاط روستایی شدیدتر می باشد. با توجه به اثر سمی سرب بر انسان که به علت پیوند آن با مواد بیولوژیکی مانند آنزیم ها، پروتئین ها و اسیدهای آمینه، چربی ها می باشد. از طرف دیگر بعلت میل ترکیبی شدیدی که سرب با گروههای سولفید ریل (-SH) دارد، در نتیجه در غشاء سلولی یک پل S- S ایجاد می نماید و پس از آن یک گروه را جذب نموده و بلاخره کمپلکس s - pd را بوجود می آورد (۷). سرب می تواند از طریق دستگاه گوارش و پوست جذب شود. اما تنها ترکیب آلی سرب از این طریق قابل جذب هستند و البته مواقعی که سرب به صورت بخار یا دود در می آید از راه ریه ها جذب می گردد. بهترین روش آگاهی از وجود مسمومیت سرب آزمایش خون و ادرار افراد آلوده می باشد و تجارب گذشته نشان داده است که علائم مسمومیت با این فلز در هفت نوع قابل دسته بندی است:
١ - افزایش مقدار سرب دفع شده از ادرار.
۲ - افزایش نامحسوس مقدار سرب خون.
۳ افزایش مقدار پروپور فیرین ادرار.
۴ - پیدایش عوارض معدی روده ای مانند قولنج روده ، یبوست ، حالت تهوع.
۵ - آشکار شدن تغییراتی در خون مانند پیدایش سلولهای منقوط و کم خونی.
۶ ضعف عمومی و پیدایش علائم مخصوص در بیمار مانند احساس سستی در مچ دست و قوزک پا .
۷-عوارض مغزی ( آنسفالوپاتی ) مانند سردرد، توهمات ، اغماء و نهایتا مرگ بیمار خواهد بود. از میان اثرات سمی که سرب بر بدن انسان می گذارد اگر جه عوارضی مانند سرطان کلیه نیز ذکر شده اما اثرات سمی سرب بر سیستم خونساز بدن مهمترین اثر می باشد(۱). که در دو دسته کلی قابل بررسی می باشند و عبارتند از:
1- اثر سمی سرب جذب شده بر آنزیم های مسیر بیوسنتز
۲ - اثر سمی سرب جذب شده بر گلبولهای قرمز. انجمن متخصصین بهداشت صنعتی در آمریکا ACGH"حد تراکم مجاز گردو غبار سرب در هوا را 0.15 میلیگرم در متر مکعب تعیین کرده است. اما چگونه افراد مسموم می شوند، این امر وابسته به عوامل مختلفی می باشد که مقدار سرب موجود در محیط در واحد زمان تعیین کننده است. البته خصوصیات فیزیکی و شیمیایی فلز و ویژگیهای افراد در معرض خطر مانند سن و جنس و شرایط جسمی نیز ممکن است اثر گذار باشد. کارگرانی که تماس شغلی با
