بخشی از مقاله
ارزیابی اثرات زیست محیطی پالایشگاه گازي (GTL) رامهرمز
چکیده
یکی از روشهاي مدیریت زیست محیطی، استفاده از ارزیابی اثرات زیست محیطی می باشد. از جمله پروژه هاي مشمول قانون ارزیابی، پالایشگاه است. ارزیابی اثرات زیست محیطی (EIA) بـه عنـوان ابـزاري بـراي کـاهش اثرات و پیامد فعالیت هاي مختلف بر محیط زیست، در جهت رسیدن به توسعه پایدار می باشد. با کمـک ایـن ابزار می توان آثار مختلف فعالیتهاي انسان را بر محیط زیست در دو فاز ساختمانی و بهره برداري مورد بررسی قرار داد، و در نهایت با بکارگیري راهکارهاي مدیریتی مناسب به تقلیل این آثـار بـر محـیط زیسـت پرداخـت.
ارزیابی اثرات زیست محیطی((EIA طرح پالایشگاه GTL رامهرمز را به روش ماتریس سـریع و چـک لیسـت مورد بررسی قرار می دهد. با توجه به نتایج حاصل از ارزیابی اثرات صـورت گرفتـه، احـداث و بهـره بـرداري از پالایشگاه GTL رامهرمز با انجام اقدامات اصلاحی و استفاده از روشهاي مدیریت زیست محیطی مناسب قابـل توجیه می باشد.
کلمات کلیدي
ارزیابی اثرات زیست محیطی، رامهرمز، پالایشگاه، ماتریس سریع، چک لیست
مقدمه
یکی از روشهاي مدیریت زیست محیطی، استفاده از ارزیابی اثرات زیسـت محیطـی مـی باشـد. از جملـه پـروژه هـاي مشمول قانون ارزیابی، پالایشگاه است. ارزیابی اثرات زیست محیطی (EIA) به عنوان ابزاري براي کاهش اثرات و پیامد فعالیت هاي مختلف بر محیط زیست، در جهت رسیدن به توسعه پایدار می باشد. با کمک این ابزار می توان آثـار مختلـف فعالیتهـاي انسان را بر محیط زیست در دو فاز ساختمانی و بهره بـرداري مـورد بررسـی قـرار داد، و در نهایـت بـا بکـارگیري راهکارهـاي مدیریتی مناسب به تقلیل این آثار بر محیط زیست پرداخت.
هر یک از این روشها مختلف و متعددي براي ارزیابی اثرات زیست محیطی پروژه ها وجود دارد که هر یک آنها با توجه به اطلاعات موجود در دسترس، بودجه، زمان و ... براساس قابلیت استفاده از آنها در یک پروژه، انتخاب میشوند.
در هر یک از این روشهاي تحلیل اثرات و ارزیابی اهداف مختلفی را مورد نظر قرار مـی دهنـد. در پـروژه فـوق از روش ماتریس منوري و پاستاکیا استفاده شده است.
روش کار
تشریح روش ماتریس مقدماتی اثرات زیست محیطی براساس متد منوري 2001
در این روش آثار فعالیتهاي پروژه در دو فاز ساختمانی و بهره برداري طرح احداث پالایشگاه گاز رامهرمز بررسـی قـرار گرفته است. بدین ترتیب در ستون اول جدول عناصر تاثیرپذیر در محیطهاي پیرامونی پروژه و در سـطر اول فعالیتهـاي دوران ساخت و ساز بهره برداري مشخص شده اند لازم به ذکر است که در هر خانه از جدول موارد زیر مدنظر قرار می گیرند.
*شدت اثر: شدت اثرات در پروژه مذکور از 1 تا 5 امتیازدهی میجگردد که این امتیاز دهی براساس مثبت و منفـی بودن اثر و میزان اهمیت آن صورت می پذیرد.
*اهمیت اثرات: اهمیت اثرات نیز از 1 تا 5 و در قالب اثرات داراي اهمیت بسیار زیاد تا بسـیار کـم تقسـیم بنـدي مـی
گردند.
به دلیل تنوع فعالیت ها و بروز اثرات با شدت هاي متفاوت در جهت بالا بردن دقت، در تعیین شدت و اهمیت اثرات از
5 طبقه استفاده گردیده است، به طوریکه چنانچه یک فعالیت وضع موجود محیط زیست را نسبت به اسـتانداردهاي موجـود و شرایط فعلی منطقه کاهش دهد، اثر منفی و چنانچه شرایط فعلی را تقویت نموده و بهبود بخشد اثر مثبت می باشد.
انواع اثرات نیز طبق کدبندي به شرح زیر در هر خانه مشخص گردیده اند، به گونه اي که اثرات خیلی زیاد بـا کـد A،
اثرات زیاد با کد B، اثرات متوسط با کد C، اثرات کم با کد D، اثرات مقطعی با کد E، اثرات دایمی با کد F، اثرات قطعـی بـا کد G، اثرات احتمالی با کد H، اثرات غیرمحتمل با کد I، اثرات برگشت پذیر با کد J، اثرات برگشت ناپذیر بـا کـد K، اثـرات کوتاه مدت با کد L، اثرات بلند مدت با کدM، اثرات تجمعی با کد N، اثرات مستقیم با کد O، اثرات غیرمسـتقیم بـا کـد P،
اثرات استراتژیک با کدQ، اثرات مهم و مشخص با کد R و اثرات غیر مهم با کد S نمایش داده خواهند شد. در جدول 2-7 کد شناسایی هر اثر نشان داده شده است.
جدول -1 کدشناسایی آثار زیست محیطی
تشریح روش ارزیابی ماتریس سریع پاستاکیا
در این روش ابتدا معیارهاي مورد نظر مهم ارزیابی به کمـک روشـهاي پـیش بینـی اثـرات انتخـاب مـی شـوند، بـراي امتیازدهی این معیارها به سه دسته تقسیم شده اند:
• معیارهایی که از نظر شرایط حائز اهمیت هستند به نحوي که هر کدام می توانند امتیاز کسب شده براي هـر فاکتور را تغییر دهند.
• معیارهایی که از نظر موقعیت داراي ارزش هستند ولی به تنهایی قادر به تغییرات امتیـاز کسـب شـده نمـی باشند. براي امتیاز دهی به این معیارها و تعیین دامنه اثرات آنها از فرمول هـاي سـاده آمـاري اسـتفاده مـی شود.
• معیارهایی که با توجه به مقدار اثر پذیري عناصر حائز اهمیت هستند و بر اساس مقدار تغییر ایجاد شـده در
آنها رتبه خاص خود را دریافت می کنند.
الف) معیارهاي دسته اول در دو حالت کلی اهمیت شرایط، و بزرگی تغییر اثرات، امتیازدهی و توصیف می شوند.
در حالت اول اثراتی که از نظر خواسته هاي ملی و بین المللی، منطقه اي، فرامحلی و محلی حائز اهمیت هستند. بـین امتیازهاي 4 تا 1 تقسیم شدند، بطوریکه مهمترین اثر بالاترین نمره و کم اهمیت ترین آن پایین ترین نمره را کسب می کند.
در حالت دوم بزرگی و تغییرات اثرات براساس میزان سود (منابع)، زیان و یا بدون اهمیـت بـودن تعیـین مـی شـود و امتیازهایی بین (0 - ± 3) را به خود اختصاص می دهند.
ب) معیارهاي دسته دوم که از نظر موقعیت داراي ارزش هسـتند در 7 دسـته (بـا علامـت اختصـاري (b و بـا در نظـر
گرفتن سه امتیاز 3) و2و(1 براي هر دسته بـا عنـاوین پایـداري فعالیـت (b1)، پایـداري پیامـد (b2)، اثـرات تجمعـی (b3)،
بهداشت (b4)، امکان کنترل (b5)، اجتناب ناپذیري (b6)، و قابلیت برگشت پذیري (b7) تقسیم مـی شـوند و هـر کـدام از دسته هاي فوق با توجه به دائمی، موقتی و یا بدون ایجاد تغییر بودن در سه رده 1) تا (3 امتیاز دهی و توصیف می شوند.
ج) معیارهاي دسته سوم که با علامت اختصاري (Ct) نشان داده می شود، مقادیر اثرپذیر عناصـر را بـر اسـاس مقـدار تغییر ایجاد شده در آنها را نشان می دهد. رتبه بندي در این معیار بین اعداد 1) تا (3 می باشد، امتیازها در سه دسـته میـزان اثرپذیري ضعیف (1)، اثرپذیري متوسط (2) و بسیار اثرپذیر (3) تقسیم می شوند.
در مرحله بعد باید با قضاوت کارشناسی و به کمک روشهاي پیش بینـی و غربـال اثـرات، عناصـر و فاکتورهـاي خـاص محیط زیست تعیین شود. جهت سهولت ارزیابی، ابتدا کل فاکتورهاي زیسـت محیطـی در سـه دسـته، فیزیکـی و شـیمیایی، اکولوژیکی و بیولوژیکی، اقتصادي و اجتماعی و فرهنگی تقسیم می شوند، و در یک جدول ماتریس امتیازهاي کسـب شـده بـا توجه به معیارهاي فوق براي هر عنصر زیست محیطی اعمال می شوند.
امتیازدهی نیز در این روش با توجه به معیارها و بوسیله مجموعه اي از فرمول هاي ساده صورت می گیرد. بطوریکه در مورد معیارهاي دسته اول، امتیازها در هم ضرب می شوند. از آنجا که جمع ساده امتیازها ممکن است نتـایج یکسـانی را بـراي شرایط متفاوت نشان دهد، استفاده از ضرب براي گروه یک حائز اهمیت است تا وزن هر امتیاز مشخص شود.
امتیاز معیارهاي گروه دوم با هم جمع می شوند تا براي همه معیارها یک عدد بدست آید. این امر تضمینی بر آن است که ارزش هر یک از امتیازها، کل امتیازها را تحت تأثیر قرار ندهد ولی تمام ارزشهاي مربـوط بـه گـروه دو در محاسـبه دخیـل شوند و اهمیت هیچ یک نادیده گرفته نشود.
در مورد معیار دسته سوم که می توان با نام وزنی و ارزش عناصر زیست محیطی (بر اساس میزان تغییرپذیري) از آنهـا یاد کرد. داراي تأثیري مستقل هستند و در نتایج at و bt ضرب می شوند.
در نهایت امتیاز نهایی هر فاکتور از ضرب نتایج امتیازهاي معیارهاي اول در امتیازها معیـار دوم و سـوم بـا نـام "Es"
بدست می آید.
1)al * a2 = At 2)b1 + b2 + b3 + b4 + b5 + b6 + b7 = Bt 3) Ct 4) At * Bt * Ct = Es
a1 و a2 شامل هر یک از امتیازها مربوط به گروه یک می شوند.
b1 و b2 و b3 وb4 وb5 وb6 و b7 شامل هر یک از امتیازهاي مربوط به گروه دو می شوند. =At نتیجه حاصلضرب تمامی امتیازهاي گروه یک است.
=Bt نتیجه حاصل جمع تمامی امتیازهاي گروه دو است. =Ct نتیجه مقدار و وزن تغییر در عناصر زیست محیطی است. =Es امتیاز
نتیجه گیري
-جمع بندي و نتیجه گیري روش ماتریس شناسایی مقدماتی اثرات زیست محیطی براساس متد منوري 2001
- مجموع آثار مثبت در فاز ساخت و ساز 256 می باشد که در برابر 230 امتیاز منفی قرار دارد.
- مجموع پیامدهاي مثبت در فاز ساخت و ساز 258 می باشد که در برابر 203 امتیاز منفی قرار دارد.
- مجموع آثار و پیامدهاي مثبت در فاز بهره برداري 795 می باشد که در برابر 140 امتیاز منفی قرار دارد.
بر این اساس در فاز ساخت و ساز %44 فعالیت ها داراي آثار منفی و %56 داراي آثار مثبت بـر محـیط زیسـت منطقـه مطالعاتی می باشند. همچنین در فاز بهره برداري %12 فعالیت ها داراي آثار منفی و %88 داراي آثار مثبت بـر محـیط زیسـت منطقه مطالعاتی می باشند.
-جمع بندي و نتیجه گیري روش ماتریس شناسایی مقدماتی اثرات زیست محیطی براساس ماتریس سریع پاستاکیا
