بخشی از مقاله
امکان سنجی اجراي آموزش ترکیبی در دانشگاه اصفهان
چکیده
گسترش روزافزون فناوري اطلاعات و تقاضاي فزاینده براي آموزش عالی موجب شده است که مراکز آموزش عالی همواره به دنبال روشهاي آموزشی باشند که در مقایسه با رویکرد سنتی آموزش، کارایی و اثربخشی بهتري داشته باشند. آموزش ترکیبی را میتوان از راهبردهاي نوین آموزشی در مقابل آموزش سنتی دانست. این آموزش را میتوان ترکیبی از کلاس درس و آموزش برخط تعریف کرد که خصوصیت راحتی کلاسهاي برخط را دارد و تا حدودي ویژگیهاي الگوهاي سنتی را حفظ کرده است. پژوهش حاضر با هدف امکان اجراي آموزش ترکیبی از بعد منابع فنی، انسانی، مالی، فرهنگ سازمانی و زمینه اجراي آن از دیدگاه اعضاي هیات علمی دانشگاه اصفهان پرداخته است . در این مطالعه پیمایشی، از تعداد 537 عضو هیات علمی، تعداد 116 نفر به وسیله نمونه گیري طبقهاي انتخاب شدند. ابزار جمعآوري دادها پرسشنامه محقق ساخته بود که به وسیله spss16 تجزیه و تحلیل شد. یافتههاي پژوهش نشان داد که از دیدگاه اعضاي هیات علمی امکان اجراي آموزش ترکیبی در مقطع دکتري و در قالب دروس تخصصی امکان پذیر است. همچنین بر ضرورت بسترسازي فرهنگی، آموزش مداوم و حمایت همه جانبه مسولان براي اجراي این آموزش تاکید شد.
کلمات کلیدي: آموزش، آموزش ترکیبی، فناوريهاي اطلاعاتی، امکان سنجی
مقدمه
مراکز آموزش عالی همواره به دنبال روشهاي آموزشی بودهاند که در مقایسه با رویکردهاي سنتی آموزش، کارایی و اثر بخشی بهتري داشته باشند. آموزش ترکیبی را میتوان از راهبردهاي نوین آموزشی در مقابل آموزش سنتی دانست. اگر تا دیروز آموزش تنها از معلمان و مربیان سود میبرد کتاب به عنوان اصلی ترین منبع اطلاعاتی در امر آموزش محسوب میشد، امروز آموزش با ابزارها و محیطهاي جدید ارتباطی روبرو شده است (نیستانی و یعقوب کیش .( 83 : 1388
پیشرفتهاي اخیر در صنعت رایانه و اطلاعرسانی، ورود و ظهور شبکههاي اطلاع رسانی و فنآوريهاي ارتباطی، شیوهها و روشهاي جدیدي را پیش روي طراحان، برنامهریزان، مدیران و مجریان برنامههاي آموزشی قرار داده است . نفوذ فنآوريهاي جدید اطلاعاتی به مراکز آموزشی، روابط ساده یاددهی و یادگیري را به طور کلی دگرگون ساخته است. به این ترتیب با توسعه و نفوذ فنآوري ارتباطات در دانشگاه انتظار میرود الگوهاي یادگیري متحول شده و بازنگري برنامههاي درسی بیشتر مورد توجه قرار گیرد (فتح نژاد و مختاري، (1386
در روش آموزش حضوري، دانشجویان موظفند در ساعت مشخص و در مکان ثابتی به طور منظم حضور یابند و آموزش را به صورت چهره به چهره و عمدتاً متنی و کلامی دریافت نمایند. در این روش آموزش به شکل یکسان براي همه یادگیرندگان ارائه می شود و تعامل همیشه به صورت هم زمان صورت میگیرد و تأکید بیشتر بر کسب دانش است (استاد زاده، .(138 در حالی که دانشجویان داراي سبکهاي گوناگون یادگیري میباشند و ویژگیهاي متنوعی در میزان و سرعت یادگیري دارند و نیز ویژگیهاي بسیاري در ایشان وجود دارد که سبب تفاوت هر یک از آنان نسبت به دیگري میشود، در نتیجه یک روش آموزشی ثابت براي تمامی یادگیرندگان فاقد کارایی لازم است، لذا ضرورت تغییر در روشهاي آموزشی و فردي کردن آموزش مورد عنایت متخصصان امر آموزش قرار گرفته است(کوك و اسمیت1، .(2006
یادگیري به شیوه الکترونیکی به عنوان یک نوع روش آموزش انفرادي محسوب میشود که در آن یادگیرندگان قادرند با توجه به استعدادهاي خود به هدفهاي آموزشی دست یابند در حقیقت آنان یاد میگیرند که چگونه یاد بگیرند که این خود یکی از هدفهاي آموزشی است. استفاده از فنآوري اطلاعات منجر به افزایش کارایی فرآیند آموزش میشود. از مهمترین دستاوردهاي فنآوري اطلاعات، افزایش کیفیت یادگیري و آموختههاي دانشجویان، سهولت دسترسی به میزان بالایی از اطلاعات، دسترسی سریع و به موقع اطلاعات در زمان بسیار اندك، کاهش برخی هزینههاي آموزشی، بالا بردن کیفیت، دقت در صحت مطالب و مدرسان را میتوان نام برد. (ذوالفقاري و همکاران، (1388 در حال حاضر بسیاري از کشورهاي پیشرو در زمینه یادگیري الکترونیک، در حال ایجاد و راهاندازي دانشگاهها و کلاسهاي مجازي یا توسعه نظامهاي سنتی خود هستند (فتح نژاد و مختاري، (1386
علی رغم پیشرفتهاي چشمگیر در آموزش برخط و مطالعات زیادي که اثربخشی این نوع آموزش را تایید می کند، با این وجود هنوز صاحبنظران به هنگام بررسی اثربخشی این نوع از آموزش، همواره از تعامل سطح پایین، کمبود استراتژي-هاي آموزشی و طراحی ضعیف آموزشی به عنوان کاستیهاي این نوع آموزش ذکر می کنند. از آنجائیکه محور کلاس در آموزش از راه دور از مربی به یادگیرنده تغییر پیدا میکند و مربی فقط نقش راهنما را دارد، در نتیجه تعداد زیادي از مخالفان آموزش از راه دور معتقدند که در آموزش از راه دور بر مبناي اینترنت، فرصت رشد مهارتهاي فکري و اجتماعی وجود ندارد. عدهاي نیز اعتقاد دارند که از آنجا که این سیستم محدودیتهاي زیادي دارد، فقط در صورتی که دانشجو فرد بسیار فعالی باشد وهمچنین انگیزه بالایی نیز داشته باشد، میتواند در رویدادهاي یادگیري مشارکت فعال داشته باشد . از آنجا که در فرایند یادگیري به اشتراك گذاري احساسات، دانش، تجربه و ایجاد تعلق اجتماعی اهمیت زیادي دارد، با این
حال، آموزش برخط در محیط ارتباطی خود تا حدود زیادي فرصت به اشتراك گذاري موارد ذکر شده را از دانشجو و استاد میگیرد. آموزش برخط - به قول راوي - استعداد زیادي در دور کردن افراد از عواطف انسانی دارد ( راوي، .(2003 به عبارت دیگر، از نقطه نظر اجتماعی، آموزش برخط، تا اندازه زیادي منجر به حذف روابط بین افراد و ماشین گرایی می شود و انسان را از عواطف انسانی دور می کند.
در حقیقت یادگیري به کمک رایانه نمیتواند جانشین مناسبی براي معلم، تعاملات انسانی و عاطفی و همچنین ارتباط چهره به چهره در کلاس درس شود ،از دیگر محدودیتهاي استفاده از رایانه در محیطهاي آموزش عالی در ایران عدم درك مناسب از فضاهاي مجازي آموزشی و نبودن زیرساختهاي مناسب مخابراتی و پهناي باند کافی براي انتقال و دریافت اطلاعات میباشد و همچنین نظام عرضه و تقاضاي آموزش عالی هنوز درك دقیقی از فضاهاي مجازي نداشته و یا قابلیتها و کارکردهاي آن به خوبی آشنا نیست و هنوز مهارتهاي پایهاي فنآوري اطلاعات را به خوبی نمیشناسد (منیعی، (1382
نتایج پژوهش نشان می دهد که استفاده از ابزارهاي چند رسانهاي و اینترنت در دوره کاملا وب محور موجب سردرگمی دانشجو می شود. درحالیکه دانشجویان از انعطاف و منابع فراوان در اینترنت استفاده میبرند، همزمان از جستجوهاي چند گانه و وظایف کاري در محیط غیر خطی خسته میشوند. دانشجویان در دورههاي کاملا آموزش برخط نمیتوانند بازخورد بلافاصله از استاد یا سایر همکلاسیهاي خود دریافت کنند و بنابراین باید متکی به خود و تصمیم خود باشند(دزیوبان و موسکال1، .(2001 بنابراین به منظور برطرف کردن این خصیصه، سیاستهاي متفاوتی همچون آموزش ترکیبی و یادگیري دوگانه2 به منظور بهبود محیط یادگیري برخط پیشنهاد شده است.
با در نظر گرفتن محدودیتهاي غیرقابل اجتناب روش هاي الکترونیکی، تدریس از طریق آموزش ترکیبی که در آن از فواید هر دو روش یادگیري الکترونیکی و کلاسهاي رو در رو استفاده میشود میتواند گزینه مناسبی براي نظام آموزش عالی در ایران باشد. آموزش ترکیبی را میتوان ترکیبی از کلاس درس و آموزش بر خط تعریف کرد که خصوصیت آسودگی و راحتی کلاسهاي بر خط را دارد و تاحدودي ویژگیهاي الگوهاي سنتی را حفظ کرده است. کلاسهاي درس دو حالته که ترکیبی از اینترنت و الگوي سنتی کلاس درس است، موجب کاهش حضور دانشجو در کلاس درس می شود و در مقابل آموزش بر خط را گسترش میدهد. (نیستانی و یعقوب کیش، .(88 : 1388 یادگیري ترکیبی چون از ابزارهاي متنوع یادگیري کمک میگیرد داراي مزایاي متنوعی است. یادگیري ترکیبی به طور بالقوه باعث صرفهجویی در هزینه و بهبود برنامه یادگیري افراد می شود. (محمدخانی، .(1385 از دیگر مزایاي آموزش ترکیبی میتوان به آموزش بر مبناي نیاز دانشجو، مشارکت و تعامل در فرآیند آموزش و راحتی، انعطاف و افزایش دسترسی دانشجویان به این نوع آموزش را اشاره کرد. (نیستانی و یعقوب کیش، 1388، : (102
از آنجا که مقوله آموزش ترکیبی مبحثی جدید در محافل تربیتی کشورمان به شمار میرود، سابقه پژوهشی محدودي دارد.لذا محدودیتهاي زیادي در ارائه پژوهش وجود دارد.
پژوهشهاي محدود و نسبتا مرتبط با آموزش ترکیبی با اهداف، ابزار و روشهاي متفاوت انجام شده است که به برخی از آنها اشاره می شود. ذوالفقاري و همکاران (1388) پژوهشی با عنوان »نگرش اعضاي هیات علمی دانشگاه پرستاري و مامایی دانشگاه علومپزشکی تهران به تدریس از طریق نظام یادگیري الکترونیکی ترکیبی « انجام دادهاند. در این مطالعه مقطعی توصیفی، کلیه اعضاي هیات علمی دانشکده پرستاري و مامایی دانشگاه علومپزشکی تهران به تعداد 60 نفر به طریق تمام سرشماري مورد مطالعه قرار گرفتند. یافتهها نشان داد که 66 درصد نمونهها نگرش مثبت و 34 درصد نگرش کاملاً مثبت و هیچکدام نگرش منفی نسبت به یادگیري ترکیبی نداشتند. همچنین 41/1 درصد تمایل زیاد خود را جهت آماده نمودن دروس به شیوه الکترونیکی بین نمودند و 87/5 درصد مایل بودند که در کارگاههاي آموزشی تدوین محتواي الکترونیکی شرکت نمایند.
مصلینژاد و همکاران (1388) پژوعشی با عنوان »ارائه یک دوره آموزش ترکیبی و بررسی اثرات روانشناختی آن بر دانشجویان« انجام دادهاند. این مطالعه یک تحقیق نیمهتجربی بر روي 41 نفر از دانشجویان پرستاري دانشکده پزشکی جهرم که واحد درس بیماري هاي روانی را در ترم اول سال 87-88 اخذ کرده بودند، می شد. پس از تقسیمبندي تصادفی، دانشجویان در دو گروه تحت آموزش سنتی و ترکیبی قرار گرفتند. . ابزار گردآوري دادهها شامل ازمون سنجش استاد علی، فرم کوتاه طرح پنج عاملی سنجش شخصیت و نمره نهایی دانشجو بود. نتایج نشان داد که روش آموزش ترکیبی تأثیرات مثبتی بر ابعاد شخصیتی دانشجویان داشته است و استفاده از این روش به خصوص بهرهگیري از آموزشهاي الکترونیکی در آموزش علومپزشکی توصیه شد.
باتوجه به اینکه آموزش ترکیبی امکانات و اختیارات یادگیري متفاوتی را به دانشجویان می دهد و بهترین روش ارائه آموزش را با توجه به وضعیت دانشجویان عرضه می کند، تحقیقات زیادي از این نوع آموزش استقبال کرده اند. لوپز1 (2010) پژوهشی با عنوان »یادگیري ترکیبی در آموزش عالی: نگرش فراگیران و ارتباط آنها با نتایج« انجام داده است. هدف از این مطالعه، استفاده از نتایج و درك فراگیران در فعالیتهاي آموزش ترکیبی بود. نتایج این بررسی که در دانشگاه گرانادا انجام شد نشان داد که استفاده از آموزش ترکیبی باعث بهبود عملکرد در امتحانات و کاهش میزان ترك تحصیل میشود ( دزیوبان و موسکال2، 2001، گراهام3، 2005، براون4، (2001 گزارش داد ه اند که باوجود کلاس هاي ناهمگن از دانشجویانی با استعدادهاي متفاوت، اساتید و مربیان می بایست به دنبال راهکارهایی براي ارائه فرصت هاي یادگیري
مستقل براي همه دانشجویان به خصوص دانشجویان ممتاز و سطح بالا باشند. خیلی از اساتید در مواجهه با این دانشجویان، آمادگی لازم را ندارند و نمی توانند منابع و مطالب درسی را درخور این افراد فراهم آورند. آنان در تحقیقات خود دریافته اند که آموزش ترکیبی این فرصت را به مربیان می دهد تا در کلاس درسی نا متجانس و ناهمگن داراي نقشی تسهیل کننده در فرایند یادگیري باشند و آموزش را بر مبناي سبک هاي مختلف یادگیري و علائق دانشجویان طراحی کنند. آنان نتیجه می گیرند که آموزش ترکیبی، ترکیب هوشمندانه از روش هاي آموزشی است که هر دانشجویی با هر سطح از دانش و آشنایی با مطالب درسی می تواند از ویژگی هاي خود-هدایتگري در این آموزش استفاده نماید.
نتایج تحقیقات در مورد مشارکت و تعامل در فرایند آموزش در محیط هاي آموزش ترکیبی نشان می دهد که در کلاس درس سنتی، تعاملات اجتماعی بین دانشجویان فقط در دانشگاه اتفاق می افتاد، در حالی که آموزش برخط با تشکیل اتاق بحث و گروه هاي درسی، موجب ایجاد ارتباط فراتر از زمان کلاس می شد.بررسی هاي مختلف نشان داد که در آموزش ترکیبی، تعامل دانشجو با دانشکده و دانشجو با دانشجو افزایش می یابد. بر اساس گزارش دانشگاه ها از فعالیت دانشجویان، آموزش ترکیبی منجر به ارتباط بیشتر بین دانشجو و دانشگاه می شد. علاوه بر این دانشجویان علاقه بیشتري در برقراري ارتباط با استفاده ازرسانه هاي الکترونیکی پیدا می کردند. دانشگاه ها از منابع برخط براي ایجاد ارتباط با دانشجویان خود استفاده می کردند، ارتباط آن ها را با خود حفظ می نمودند و بازخورد لازم رابه آن ها می دادند. در کنار آموزش سنتی، بحث هاي برخط نیز موجب گفت و گو، مشارکت، به اشتراك گذاري عقاید، اندیشه ورزي و تشکیل جامعه برخط می شد. به علاوه، اتاق هاي بحث موجب تسهیل فرایندهاي گروهی و همکاري ارتباطات بین دو فرد می شد. با گسترش این بحث ها در زمان هایی خارج از کلاس درس، فرصت انعکاس واکنش هاي هوشمندانه تر، مشارکت و استفاده از واکنش سایر دانشجویان براي هر عضو کلاس وجود داشت (هارینگتون1 و همکاران، 2004، گراهام2 و همکاران، .(2003
پژوهشگران و استادان دانشگاه هاي متعدد از تقویت یادگیري دانشجویان در روش هاي ترکیبی گزارش داده اند. به خصوص این که دانشجویان در این روش براي کلاس آمادگی بهتري داشتند. با توجه به دسترسی بهتر به مطالب گسترده تر با استفاده از اینترنت، دانشجویان به طور معمول یادگیري بهتري در آموزش برخط داشتند. نتایج پژوهش ها حاکی از موفقیت تحصیلی فراگیران در آموزش ترکیبی است.نتایج نشان داده که در این آموزش ، دانشجویان مطالب و تکالیف درسی را بهتر می نویسند. پروژه ها و پایان نامه هاي خود را با کیفیت بهتر تهیه می کنند و بحث هاي بهتر و عمیق تري نیز در مورد مواد و مطالب درسی دارند. علاوه بر این مربیان بسیاري از عملکرد بهتر دانشجویان در امتحانات میان ترم، موفقیت بیشتر و تاثیر بهتر بر نمرات پایان ترم هر دانشجو گزارش داده اند (کارمن3، 2002، سو و براش4، .(2008
در تحقیقات (راوي، 2003، هارینگتون و همکاران، (2004 نشان داده شده است که کلاس هاي آموزش ترکیبی، انعطاف لازم را به دانشجویان می داد تا مقداري از فعالیت هاي درسی خود را در زمان ومکان دلخواه خود به صورت فردي انجام دهند و امکان فرصت هاي آموزشی مناسبی را در زمان و مکان مناسب براي هرکسی فراهم می آورد. نتایج نشان داد که از نظر دانشجویان، انعطاف زمانی، مهم ترین خصیصه آموزش ترکیبی بود. افزایش تعداد ثبت نام کنندگان در این دوره ها، نتیجه استقبال دانشجویان از این دوره ها بوده است. این افراد در بهترین زمان ممکنی که در اختیار داشتند، درس می خوانند و محل آموزش را نیز خودشان انتخاب می کردند. راحتی و انعطاف در این حالت، همه مسائل و مشکل هاي فناوري را پوشش می داد و عامل تعیین کننده اي براي دانشجویان و براي ادامه تحصیل بود. نتایج حاکی از آن است که رویکرد ترکیبی موجب انعطاف بیشتر براي استفاده از زمان آموزش می شد که این خود موجب دست یابی موفقیت آمیز به اهداف و رسالت آموزشی می شد. از طرفی آموزش برخط موجب می شد تا دانشجویان دسترسی نامحدودي به مطالب آموزشی داشته باشند، با صرف وقت بیشتر، عقب ماندگی خود را جبران نمایند و آموزش را با توجه به سلیقه شخصی پیگیري نمایند. دانشجویان با استفاده از واحدهاي که به صورت برخط ارائه می شد به فعالت هاي آموزشی ادامه می دادند و به شکل هاي گوناگونی همچون کلاس درس مجازي، جلساتی که به هنگام ناهار یا در کتابخانه انجام می شد، کنفرانس مجازي، ارتباطات با استفاده از ابزار الکترونیکی، ارتباطات تلفنی و یا بحث هاي غیر همزمان در فعالیت هاي یادگیري مشارکت می کردند. از طرف دیگر آموزش ترکیبی با برگزاري کلاس هاي سنتی همچنین موجب نزدیک تر شدن فاصله استاد و دانشجو می شد و به تعاملات و ارتباطات آن ها غناي بیشتري می داد. این تعاملات باعث می شد تا فرد در گروه احساس انسجام، تعلق و اتحاد داشته باشد.
در پژوهشی کوشش شد تا روش هایی که منجربه کاهش هزینه و پیشبرد اهداف آموزشی می شود رابا استفاده از فناوري بیازمایند. در این برنامه لازم بود تا افراد زیادي ثبت نام نمایند. در این دوره تعداد واحدهاي درسی زیادي به صورت ترکیبی ارائه شد و همچنین ساعت کلاس هاي درس کاهش یافت. نتایج این بررسی نشان داد که آموزش ترکیبی باعث کاهش هزینه هاي آموزش می شود. نتایج نشان می دهد که بیشتر صرفه جویی هاي بدست آمده ناشی از تغییر زمان پرسنل، دانشجو و مربی است. پژوهش ها همچنین نشان داه است که مدت زمان مورد نیاز براي اجراي برنامه هاي آموزشی که به صورت ترکیبی و با استفاده از آموزش الکترونیکی، آموزش برمبناي سلیقه فرد و کلاس هاي فیزیکی آموزش اجرا می شوند، نصف مدت زمانی است که در حالت پیش اجرا می شده و هزینه هاي آن نیز نصف می شود ( استون1 و همکاران، .(2008
از مهم ترین مزایاي آموزش ترکیبی که مورد توافق همگان است، بهبود راهبردهاي یادگیري و تدریس است. مطابق گزارش تحقیقات (کوس2، 2010، لوپز3 و همکاران، (2010 با وجود اینکه سخنرانی در بیش از 83 درصد از کلاس هاي
آموزش سنتی استفاده می شد، ولی تمرکز و تاکید بیشتر بر انتقال اطلاعات بود. با وجود این، آموزش ترکیبی به منظور برآوردن نیازهاي مختلف دانشجویان از روش هاي گوناگونی بهره می برد و دست مربی را در بهره برداري از مزایاي هریک از این روش ها باز می گذاشت. همچنین ویژگی هاي بسیار مثبت در آموزش ترکیبی وجود داشت، بهره گیري از فاو در کنار کلاس هاي درس بود. آموزش با استفاده از رایانه منجر به تولید دانشی میشد که به راحتی قابل فهم و انتقال براي فعالیت هاي متفاوت بود. رایانه ها توانایی تعاملی سازي مطالب درسی را داشتند و این امکان را فراهم می کردند که مطالب درسی را به اشکال مختلف همچون صدا یا تصویر ارائه دهند و دانشجویان را در جهت کنترل مسیر خود توانمند سازند. پایگاه هاي اینترنتی که حاوي اطلاعات جامعی در مورد آخرین دستاوردها، شبیه سازي ها و سایر مسائل بود در غناي مطالب درسی کمک شایانی می کرد. اساتید با استفاده از فناوري هاي آموزشی می توانستند مفاهیمی را که تشریح آنان به صورت شفاهی و زبانی مشکل بود، به راحتی توضیح دهند. علاوه بر آن شاگردان با استفاده از فناوري هاي آموزشی، مهارت هاي شنوایی و مشاهده اي به دست می آورند که به آن ها در درك مفاهیم پیچیده کمک می کرد.
باتوجه به مزایاي فراوان آموزش ترکیبی در فعالیت هاي یاددهی- یادگیري و با توجه به این که مسأله ارتقاي کیفیت در آموزش عالی همواره مورد توجه بوده و روز به روز اهمیت بیشتري پیدا میکند و از سوي دیگر محدودیتهاي نظام آموزش عالی کشورمان و اقبال عمومی به آن باعث شده است که سالانه تعدد زیادي از دانشجویان داوطلب شرکت در آموزش عالی باشند، مراکز آموزش عالی همواره به دنبال روش هاي آموزشی بوده اند که در مقابل سایر روش هاي آموزشی از کارایی و اثربخشی بالاتري برخوردار باشد، در این راستا، از آنجا که آموزش ترکیبی با عنایت به جنبه هاي انسانی تا حد زیادي نکات منفی آموزش از راه دور برطرف کرده است وامکان بهره مندي از مزایاي هر دو روش سنتی و مجازي را فراهم کرده است می تواند روش مناسبی براي دست یابی به هدف هاي یاددهی و یادگیري آموزش عالی با کارایی و اثربخشی بهتري باشد. لذا در این مطالعه امکان اجرا یا عدم اجراي آن در دانشگاه اصفهان مورد بررسی قرار میگیرد.
اهداف پژوهش
- امکان سنجی اجراي آموزش ترکیبی در دانشگاه اصفهان از دیدگاه اعضاي هیات علمی
- شناسایی زمینههاي اجراي آموزش ترکیبی در دانشگاه اصفهان
سوالات پژوهش
-1 آیا امکان اجراي آموزش ترکیبی از دیدگاه اعضاي هیات علمی در دانشگاه اصفهان وجود دارد؟
-2 زمینههاي اجراي آموزش ترکیبی در قالب کدام موضوعات درسی و کدام مقطع تحصیلی امکان پذیر است؟
روش تحقیق
این پژوهش، پژوهشی توصیفی، پیمایشی است. توصیفی به این دلیل که درصدد شناخت هر چه بهتر و بیشتر شـرایط، امکانات و منابع موجود، دانشگاه اصفهان به منظور یاري دادن به فرآیند تصمیم گیري پیرامون اجراي آموزش ترکیبی بـراي
