بخشی از مقاله
بررسی تاثیر اصول اخلاقی حسابرسی بر قضاوت حرفه اي حسابرسان
چکیده
امروزه در فضاي رقابتی کسب و کار براي حرکت روبه جلو حرفه، ایجاب می نماید که تعاملات اجتماعی و رعایت اخلاق حرفه اي جهت کیفیت و بقاي حرفه بصورت چشمگیري مورد توجه قرار گیرد. حداکثر کردن سود سهامداران در کنار فعالیتهاي غیر اخلاقی و نادیده گرفتن معیارهاي مورد پذیرش جامعه توجیه پذیر نیست. تصمیم گیري آگاهانه از طریق بررسی و انطباق با ضوابط اخلاقی تدوین شده از جانب نهادهاي حرفه اي و یا ارزشهاي اخلاقی حاکم بر جامعه قابل تبیین است.این تحقیق تاثیر اصول اخلاقی حسابرسی را بر قضاوت حرفه اي حسابرسان مورد بررسی قرار می دهد.در این تحقیق داده ها با استفاده از پرسشنامه و در قالب طرح پس آزمون با گروه نظارت به روش میدانی جمع آوري شده است.نتایج این پژوهش حاکی از آنست که تاثیر اصول اخلاقی حرفه حسابرسی بر قضاوت و عملکرد حسابرسان معنا دار است.همچنین جنسیت نیز بر قضاوت حسابرسی موثر بوده و زنان قضاوت هاي اخلاقی تري اعمال نموده اند با توجه به تاثیر مثبت اصول اخلاقی بر قضاوت حرفه اي حسابرسان،می بایست اصول اخلاقی مدیران شرکتها تقویت گردد و به حسابرسان و دانشجویان آموزشهاي لازم در مورد آیین رفتار حرفه اي حسابرسی بصورت خیلی
جدي ارائه گردد و دانشجویان محترم این رشته باید به صداقت و درستکاري در سطوح شخصی، شرکتی و اجتماعی نهایت توجه را داشته باشند.
کلید واژه: اصول اخلاقی حسابرسی،قضاوت حرفه اي،اخلاق حرفه اي،جنسیت حسابرس
مقدمه
اخلاق می تواند بعنوان شاخه اي از فلسفه به میزان نگرانی در مورد رفتار انسان در خصوص درست وبدون خطا بودن کارها،نیکی و بدي،نیت و عواقب چنین اقدامهایی تعریف شود(کوشافر و همکاران ،.(65:1391در تعریفی گستردهتر، اخلاق مجموعهاي از اصول یا ارزشهاي اخلاقی را شامل میشود. هر یک از ما داراي مجموعهاي از ارزشها هستیم که گاهی اوقات بهطور صحیح به آنها توجه داریم و در برخی موارد نسبت به آنها بیتوجهیم. فیلسوفها، نهادهاي مذهبی و سایر گروهها اصول و ارزشهاي اخلاقی ایدهآل را به شیوههاي مختلف تعریف کردهاند. مثالهایی از اصول یا ارزشهاي اخلاقی تعیینشده در سطح اجرایی عبارتند از قوانین و مقررات، تعالیم مذهبی، مجموعه قوانین اصول اخلاقی در تجارت جهت گروههاي حرفهاي یا صنعتی و آیینهاي اخلاق حرفهاي در سازمانها .بهعبارت دیگر، اخلاق مجموعهاي از معیارهاي اخلاقی جهت بررسی درستی یا نادرستی یک موضوع است(محب و مرادي،.(2:1391
مارتن لوتر که از شخصیت هاي برجسته آلمانی است در زمینه اخلاق می گوید: سعادت کشورها نه مربوط به میزان درآمدها و استحکام قلعه هاي آنهاست و نه مربوط به زیبایی و عظمت بناهاي آنان، بلکه سعادت و برتري هر قوم بستگی دارد به تعداد مردان تربیت شده و فاضل و با اخلاق که قدرت اصلی را آنان تشکیل می دهند.
آیین رفتار حرفه اي حسابرسان
عبارتست از مجموعه اصول اخلاقی و قواعد حرفه اي که رعایت آن براي تمام اعضاي حرفه حسابرسی الزامی است.که از دو بخش اصول و احکام تشکیل شده است(همت فر و طاهري نیا،.(60:1384
هر حرفه اي در جهان براي خود آیین رفتار حرفه اي دارد. تا اعضاي حرفه در وضعیت ها و شرایط مختلف و با رعایت آیین رفتار حرفه اي بتوانند تشخیص حرفه اي داشته باشند . حسابرسی نیز یکی از این حرفه هاست که بمانند سایر حرفه ها داراي آیین رفتار حرفه اي می باشد(همت فر و طاهري نیا،.(59:1384
موضوع اخلاق در حسابداري از سال 2001 در پی فروپاشی شرکت انرون مطرح شد.سقوط انرون یکی از بزرگترین فروپاشیهاي سده گذشته و سده اخیر است که منشأ اصلاحات بزرگی در موضوع حاکمیت شرکتی در
2
سراسر جهان شده و تاثیر عمیقی بر حرفه حسابرسی داشته است .بررسی فروپاشی این شرکت حاوي نکات حائز اهمیتی است که یکی از اساسیترین آنها ضعفهاي کنترل داخلی و گزارشگري مالی است که حاصل سقوط اخلاقی درونسازمان و حسابرسان شرکت است.
در سال 2001 فروپاشی انرون سراسر دنیا را بهت زده کرد و نگرانی به حدي بود که انرون زدگی به مثابه ویروسی مرگبار در سراسر جهان پخش شد و هر شرکت و نهاد سهامداري را آلوده ساخت، سهامداران جزء را نگران کرد و بازارهاي مالی را تکان داد.
انرون یک شرکت فعال در بخش انرژي بود که کنت لی در هوستون امریکا آن را تاسیس کرد. این شرکت در سال 1985 با ادغام دو شرکت لولهگذاري گاز به وجود آمد و در یک دوره 16 ساله از واحدي نسبتاً کوچک به یک شرکت بزرگ انرژي در سطح بینالمللی تبدیل شد.
حرفه حسابداري و حسابرسی با یکی از حساسترین موضوعات مرتبط با اشخاص جامعه یعنی مال و دارایی افراد در ارتباط است.حسابداران وحسابرسان همانند پزشکان ،اعتماد شخص مقابل نقش اصلی را در شغل و حرفه آنان دارد.حسابدارن وحسابرسان بایستی صداقت و درستکاري را سرلوحه کار خود قرار دهند و آبرو وحیثیت حرفه از مهمترین داراییهاي آنها باشد.
بیاعتمادي صاحبکار آفت سیستمهاي حسابداري و حرفه است (کوشافر و همکاران،.(64:1391
میدانیم که وجود حرفهاي بنام حسابداري و حسابرسی پیامد وجود فعالیتهاي اقتصادي و سرمایهگذاري است و بدون آن شکل نخواهد محرکگرفت. صاحبکاران ان چرخه اقتصادي محسوب میشوند؛ بنابراین کسب اعتماد آنان در استفاده از حرفه حسابرسی و حسابداري، وظیفه همه حسابداران و شاغلان در این حرفه است تا آینده حرفه حسابداري تضمین شود(کوشافر و همکاران،.(64:1391
بنابر این آینده حرفه منوط به داشتن ارزشهاي درستکاري، صداقت و تخصص است. در شرایطی که حرفه حسابداري و حسابرسی هنوز نتوانسته است جایگاهی در جامعه ایران و به ویژه در نزد دولتمردان به دست آورند افزایش بیاعتمادي به حسابداران و حسابرسان به هر دلیل و علت نقش مخربی در توسعه پایدار حرفه خواهد داشت.
الزام حسابداران و حسابرسان به اخلاق حرفه اي
3
اکنون این پرسش پیش می آید که چرا اخلاق در حرفه حسابداري و حسابرسی داراي اهمیت ویژهاي است؟
دلایلی براي این موضوع وجود دارد که عبارتند از:
-1 منافع و علاقه هاي شخصی حسابدارا و حسابرسان نباید بر منافع عمومی برتر شمرده شوند زیرا حسابداران و حسابرسان حرفهاي مسئولیت ویژهاي در قبال توجه به منافع عمومی و حفظ اعتبار و شهرت حرفه حسابداري وحسابرسی دارند.آبرو و حیثیت حرفه از مهمترین دارایی هاي آنها باشد.
-2 حسابداران و حسابرسان به نمایندگی از صاحبکاران خود با طیفی از موضوعها و مسائل از طرف مشتریان روبهرو هستند. آنها اغلب به اطلاعات محرمانه و حساس دسترسی دارند .آنها بایستی نظري مستقل داشته باشند. . -3 حسابدار و حسابرس حرفهاي خود را در قبال صاحبکار مسئول میداند .مأ موریت او، حل مشکل صاحبکار و ایجاد ارزش مورد نیاز براي او است. در صورت ایجاد نشدن چنین ارزشی و در صورت حل نشدن چنین مشکلی، حسابدار حرفهاي وظیفه خود را انجام نداده است. یک حسابدار تنها پس از کسب نتیجه مورد نظر صاحبکار- با انجام کلیه اقدامهایی که نتیجه مزبور را حاصل میکند، وظیفه خود را بهدرستی انجام داده است(محب و مرادي،.(2:1391
-4 از لحاظ فنی، حسابداران و حسابرسان حرفهاي باید خدمات حرفهاي را مطابق با استانداردهاي فنی و حرفهاي مناسب انجام دهند. آنها حرفهاي و ظیفه دارند که با دقت و مهارت خواستههاي صاحبکار را تا جایی که موافق با الزامات درستکاري و بیطرفی باشد انجام دهند.
حسابدار حرفهاي براي آشنایی با لزوم انطباق با اصول اخلاقی، باید از استانداردهاي فنی و حرفهاي اعلامشده از سوي مراجع زیر پیروي کند :(محب و مرادي،.(3:1391
•فدراسیون بینالمللی حسابداران در رابطه با استانداردهاي بینالمللی حسابرسی
•کمیته استانداردهاي بینالمللی حسابداري
•نهادهاي حسابداري حرفهاي کشور
4
•قوانین حاکم بر شرکتهاي بزرگ و نهادهاي تنظیمکننده قانون و قانونگذاري مربوط
اصول بنیادي اخلاق حرفه اي
فدراسیون بینالمللی حسابداران در مورد اخلاق براي حسابداران حرفهاي پنج اصل بنیادي زیر را تجویز کرده است:
درستکاري: حسابدار و حسابرس حرفهاي باید در تمام روابط تجاري و حرفهاي درستکار و صادق باشد.
واقع بینی: حسابدار و حسابرس حرفهاي نباید اجازه دهد که تعصب، تضاد منافع یا نفوذ بیمورد دیگران،و سایر عوامل بیرون از محیط کار، قضاوت حرفهاي و کار او را تحت تاثیر قرار دهد.
صلاحیت و مراقبتحسابدارحرفهاي: و حسابرس حرفهاي وظیفه دارد که دانش و مهارت حرفهاي خود را در سطح مورد نیاز نگه دارد تا اطمینان یابد که صاحبکار خدمات حرفهاي مناسب را براساس پیشرفتهاي جاري در حوزه عمل، قانونگذاري و اصول فنی و مهارتها دریافت میکند . حسابدار و حسابرس حرفهاي باید در هنگام ارائه خدمات حرفهاي، با شایستگی و براساس استانداردهاي فنی و حرفهاي مرتبط عمل کند.
رازداري: حسابدار و حسابرس حرفهاي باید به محرمانه بودن اطلاعاتی که در نتیجه روابط کاري و حرفهاي بهدست میآید، توجه کند و نباید چنین اطلاعاتی را بدون داشتن اختیار مربوط، براي اشخاص ثالث افشا کند؛ مگر براساس یک حق قانونی یا حرفهاي و یا وجود وظیفهاي براي افشاي چنین اطلاعاتی.
رفتار حرفهاي: حسابدار و حسابرس حرفهاي باید از قوانین مربوط و آییننامهها پیروي کند و از هر عملی که حرفه را بیاعتبار میکند، بپرهیزد.
تهدیدهاي اخلاقی در حرفه حسابرسی:
در حرفه حسابرسی 5 گروه از تهدیدهاي اخلاقی وجود دارند و مسائل پیچیده اخلاقی در نتیجه این تهدیدها رخ میدهند. این تهدیدها عبارتند از:
تهدیدهاي مربوط به منافع شخصی
تهدیدهاي مربوط به منافع شخصی از داشتن نفع مالی در ارتباط با صاحبکار ناشی میشود. این منافع مالی ممکن است براي شخص یا براي سایر اعضاي خانواده یا براي بستگان او باشد. دستورالعمل فدراسیون بینالمللی حسابداران در مورد آیینرفتاري، حوزههاي بسیاري را که امکان رخداد منفعت شخصی وجود دارد، مشخص میکند که عبارتند از:
-1 رابطه کاري با صاحبکار
-2 عضویت در هیئت مدیره صاحبکار
-3 ارتباط شخصی یا خانوادگی
